„Isaac Newton“: Munur á milli breytinga
Efni eytt Efni bætt við
m Removing Link GA template (handled by wikidata) - The interwiki article is not good |
Ekkert breytingarágrip |
||
Lína 6: | Lína 6: | ||
'''Aðsetur''' Westminister Abbey, Englandi<br /> |
'''Aðsetur''' Westminister Abbey, Englandi<br /> |
||
'''Þjóðerni''' Enskur ]] |
'''Þjóðerni''' Enskur ]] |
||
''Newton, getur einnig átt við [[SI]]-mælieininguna [[njúton]].'' |
|||
'''Sir Isaac Newton''' ([[1642]] – [[1727]]) var enskur [[stærðfræði]]ngur, [[eðlisfræði]]ngur, [[stjarnfræðingur]], [[náttúruspekingur]] og [[gullgerðarlist|gullgerðarmaður]]. Hann bar höfuð og herðar yfir flesta samtímamenn sína og gjörbylti [[stærðfræði]] og [[eðlisfræði]] [[17. öldin|17. aldar]]. Framlög hans til þessara fræða voru meðal annars [[örsmæðareikningur]], [[klassísk aflfræði|aflfræðin]], [[þyngdarlögmálið]], lögmálið um hreyfingu reikistjarna á braut, [[tvíliðuröðin]] (binomial series), [[aðferð Newtons]] í tölulegri greiningu auk mikilla fræða um lausnir jafna og fleira. Hann var mikilvægur boðberi [[upplýsingin|upplýsingarinnar]]. |
|||
Newton sagðist þola illa gagnrýni og þess vegna birti hann ekki niðurstöður rannsókna sinna fyrr en seint og um síðir og sumar aldrei. Sem dæmi um þetta er sagt að [[Edmund Halley]], sem [[halastjarna]] [[Halastjarna Halleys|Halleys]] er kennd við, hafi árið [[1684]] stungið upp á því við Newton að hann kannaði hvernig það aðdráttarlögmál væri, sem leiddi af sér niðurstöður [[Johannes Kepler|Keplers]] um hreyfingar reikistjarnanna. Þá svaraði Newton því til, að þetta væri hann búinn að leiða út fyrir mörgum árum, það væri lögmálið um andhverfu fjarlægðarinnar í öðru veldi. Halley var undrandi á að Newton skyldi ekki hafa gefið þetta út, og skoraði á hann að birta niðurstöður rannsókna sinna. Newton lét loks af því verða árið [[1687]], er hann gaf út höfuðrit sitt ''Philosophiae Naturalis Principia Mathematica'', oftst nefnt [[Principia]]. Hin frægu þrjú [[lögmál Newtons]], sem hann setti fram í Principia, leggja grunninn að klassískri aflfræði, en 2. lögmálið gefur tengsl [[kraftur|krafts]] og [[hröðun]]ar á þann veg að kraftur sé jafn margfeldi [[massi|massa]] og hröðunar, þ.e. ''F'' = ''ma''. (Lögmál Newtons stóðu óhögguð í rúm 200 ár, en [[afstæðiskenningin]] sýndi að breyta þurfti þeim þegar fengist var við hluti sem fara með hraða, sem er nærri [[ljóshraði|ljóshraða]].) |
|||
Þessi meinta viðkvæmni Newtons á gagnrýni kom líka í veg fyrir að hann birti niðurstöður sínar í örsmæðarreikningi fyrr en eftir að [[Leibniz]] hafði gert grein fyrir sínum niðurstöðum. Nú þykir nokkuð víst að Newton gerði uppgötvanir sínar á undan Leibniz, en lokaði þær niðri í skúffu. Leibniz hafði aldrei um þær heyrt er hann gerði sínar uppgötvanir fáum árum síðar og birti niðurstöðurnar strax. Þá loks dreif Newton sig til þess að koma sínum útreikningum á framfæri. Af þessum sökum eru þeir báðir taldir upphafsmenn örsmæðareiknings og er ekki gert upp á milli þeirra hvað það varðar. |
|||
[[SI]]-mælieining [[kraftur|krafts]], [[newton|njúton]] var nefnd í höfuðið á honum. |
|||
{{Commonscat|Isaac Newton}} |
|||
{{Wikivitnun}} |
|||
[[Flokkur:Breskir stærðfræðingar|Newton, Isaac]] |
[[Flokkur:Breskir stærðfræðingar|Newton, Isaac]] |
||
[[Flokkur:Breskir stjarnfræðingar|Newton, Isaac]] |
[[Flokkur:Breskir stjarnfræðingar|Newton, Isaac]] |
||
[[Flokkur:Breskir eðlisfræðingar|Newton, Isaac]] |
[[Flokkur:Breskir eðlisfræðingar|Newton, Isaac]] |
||
{{fde|1642|1727|Newton, Isaac}} |
{{fde|1642|1727|Newton, Isaac}} |