„Bergþórshvoll“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við

Innfellt

Útgáfa síðunnar 5. mars 2012 kl. 14:44

Bergþórshvoll er bær í Vestur-Landeyjum sem stendur á vesturbakka Affalls á hæð sem rís hæst í svonefndum Floshóli austan við bæinn. Landið er marflatt en það er mjög víðsýnt þegar staðið er á toppi hólsins. Staðurinn er þekktastur fyrir hlutverk sitt í Íslendingasögunni Brennu-Njáls sögu en þar var heimili hjónanna Njáls og Bergþóru. Vegna sögunnar hafa verið gerðar ýmsar fornleifarannsóknir þar í gegnum tíðina. Bæjarstæðið á Bergþórshvoli er friðlýst.

Bergþórshvoll í Brennu-Njálssögu

Sagan á að gerast í kringum aldamótin 1000 og segir frá Njáli Þorgeirssyni, konu hans Bergþóru Skarphéðinsdóttur og sonum þeirra Helga, Grími og Skarphéðni. Sagan snýst um hefndaraðgerðir fram og til baka sem enda í bruna sem á að hafa gerst á Bergþórshvoli árið 1011 en synir Njáls drápu Höskuld Þráinsson Hvítanessgoða vegna rógburðar Marðar Valgarðssonar, sem leiddi til þess að Flosi Þorgeirsson kom með hundrað manna lið og brenndi Njál og fjölskyldu hans inni. ^[1].

Fornleifarannsóknir

Bæði fyrr og síðar hefur fólk reynt að átta sig á lýsingum Njáls sögu á brennunni og koma þeim heim og saman við staðhætti á Bergþórshvoli. Eldri rannsóknir (t.d. Kristians Kaalund sem kom þar 1877) miðuð fyrst og fremst að því að skýra atburðarásina eins og henni er lýst í sögunni en seinna fóru fræðimenn að leita að ummerkjum um brennuna sjálfa í bæjarhólnum. Þeir sem hafa gert uppgrefti á Bergþórhvoli eru Sigurður Vigfússon, Matthías Þórðarson og Kristján Eldjárn og Gísli Gestsson.^[2]

Rannsókn Sigurðar Vigfússonar

Sigurður Vigfússon skráði fornleifar á vegum hins Hins íslenska fornleifafélags í lok 19. aldar þegar áhugi á sögustaðafornleifafræði var sem mestur. Rannsóknir hans miðuðu einkum að því að láta fornleifar varpa ljósi á sögurnar. Á Bergþórshvoli las Sigurður í landslagið og bar saman við Njás sögu og taldi sig meðal annars finna Dalinn sem getið er í sögunni. En hann gróf líka nokkra grunna skurði, fyrst 1883 og aftur 1885. Hann fann m.a. brenndar viðarleifar sem honum fannst augljóst að hlyti að koma úr brennunni og leifar af hvítu efi. Sigurður lét gera efnafræðilega rannsókn á hvíta efninu og niðurstaðan var að það væri einhverskonar mjólkumat. Sigurður ályktaði því sem svo að hann hefði fundið skyr Bergþóru^[3].

Rannsókn Matthíasar Þórðarssonar

Matthías Þórðarson þjóðminjavörður (1907-1947) gerði umfangsmikinn uppgröft á Bergþórshvoli 1927, 1928 og 1931. Þegar hann fór að Bergþórhvoli var búið að slétta hólinn og túnið í kring þannig að ekki sást í leifarnar sem höfðu verið á yfirborði þegar Sigurður Vigfússon heimsótti staðinn. Matthías gróf í gegnum margar byggingar, samtals 50 hús eða herbergi sem spanna Íslandssöguna frá víkingaöld til 19. aldar. Við uppgröftinn komu í ljós um 800 gripir. Rannsókn Matthíasar á Bergþórshvoli var án efa langstærsti fornleifauppgröftur sem fram hafði farið á Íslandi til þess tíma og var í fyrsta skipti sem heill bæjarhóll var grafinn upp í heild sinni á öllu Norður Atlantshafssvæðinu. Engu að síður virðast niðurstöðurnar hafa valdið vonbrigðum því Matthías fann engar vísbendingar um að heill bær hafi brunnið og tók aldrei saman skýrslu um rannsóknina. ^[4]

Rannsókn Kristjáns Eldjárns og Gísla Gestssonar

Árið 1951 grófu Kristján Eldjárn og Gísli Gestsson aftur á Bergþórshvoli. Rannsókn þeirra var gerð í samhengi við fyrirhugaða útgáfu Njáls sögu á vegum Hins íslenska fornritafélags. Kristján hafði komið einu ári fyrr og gert marga könnunarskurði og fann ekkert í fyrstu en þegar hann gróf í bæjarhólinn fann hann neðst í mannvistaleifunum brunalag sem honum þótti þess virði að skoða betur. Í þeirri rannsókn fannst mikið af brunaleifum, í fyrstu hélt Kristján Eldjárn að hann hefði fundið brunninn skála og var þá freistandi að telja það vísbendingar um Njálsbrennu en þegar það var farið að grafa betur þá kom í ljós að þetta var brunnið fjós fremur en skáli ^[5] .

Tilvísanir

↑ Bergþórshvoll. "nat.is". http://nat.is/travelguide/ahugav_st_bergthorshvoll.htm. skoðað 24.02.12
↑ Bergþórshvoll. "nat.is". http://nat.is/travelguide/ahugav_st_bergthorshvoll.htm. skoðað 24.02.12
↑ Adolf Friðriksson (1994): 173-74.
↑ (09.09.1928): 286 - 287
↑ Gísli Guðmundsson (1982): 29.

Heimildir

Bergþórshvoll. "nat.is". http://nat.is/travelguide/ahugav_st_bergthorshvoll.htm. skoðað 24.02.12./
Bergþórshvoll. "nat.is". http://nat.is/travelguide/ahugav_st_bergthorshvoll.htm. skoðað 24.02.12./
Adolf Friðriksson. "Söguminjar". HÍ Íslensk fornleifafræði 2007.Reykjavík. (2007): 13-14.
"Rannsóknir á Bergþórshvoli". Lesbók Morgunblaðsins.36 tölublað. (1928): 286 - 287
"Brunarústirnar á Bergþórshvoli voru af fjósi". Gils Guðmundsson (tók saman). Öldin okkar, minnisverð tíðindi. Reykjavík. (1982): 29.

[1] Bergþórshvoll. "nat.is". http://nat.is/travelguide/ahugav_st_bergthorshvoll.htm. skoðað 24.02.12

[2] Bergþórshvoll. "nat.is". http://nat.is/travelguide/ahugav_st_bergthorshvoll.htm. skoðað 24.02.12

[3] Adolf Friðriksson (1994): 173-74.

[4] (09.09.1928): 286 - 287

[5] Gísli Guðmundsson (1982): 29.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

@@ Lína 1: / Lína 1: @@
-'''Bergþórshvoll''' er bær í [[Vestur-Landeyjar|Vestur-Landeyjum]] sem stendur á  vesturbakka [[Affall]]s á hæð sem rís hæst í svonefndum [[Floshóll|Floshóli]] austan við bæinn. Landið er marflatt en það er mjög víðsýnt þegar staðið er á toppi hólsins. Staðurinn er þekktastur fyrir hlutverk sitt í Íslendingasögunni [[Brennu-Njáls saga|Brennu-Njáls sögu]] en þar var heimili hjónanna [[Njáll Þorgeirsson|Njáls]] og [[Bergþóra Skarphéðinsdóttir|Bergþóru]]. Vegna sögunnar hafa verið gerðar ýmsar fornleifarannsóknir þar í gegnum tíðina. [[Kristian Kaalund]] er sá fyrsti sem vitað er til að hafa skoðað Bergþórshvol árið 1877 en síðan hafa aðrir fræðingar fylgt í fótspor hans. Þeir sem gerðu flestar rannsóknir á Bergþórhvoli voru [[Sigurður Vigfússon (fornfræðingur)|Sigurður Vigfússon]], [[Matthías Þórðarson (þjóðminjavörður)|Matthías Þórðarson]] og [[Kristján Eldjárn]] .<ref> Bergþórshvoll. "nat.is". http://nat.is/travelguide/ahugav_st_bergthorshvoll.htm. skoðað 24.02.12</ref>
+'''Bergþórshvoll''' er bær í [[Vestur-Landeyjar|Vestur-Landeyjum]] sem stendur á  vesturbakka [[Affall]]s á hæð sem rís hæst í svonefndum [[Floshóll|Floshóli]] austan við bæinn. Landið er marflatt en það er mjög víðsýnt þegar staðið er á toppi hólsins. Staðurinn er þekktastur fyrir hlutverk sitt í Íslendingasögunni [[Brennu-Njáls saga|Brennu-Njáls sögu]] en þar var heimili hjónanna [[Njáll Þorgeirsson|Njáls]] og [[Bergþóra Skarphéðinsdóttir|Bergþóru]]. Vegna sögunnar hafa verið gerðar ýmsar fornleifarannsóknir þar í gegnum tíðina. Bæjarstæðið á Bergþórshvoli er friðlýst.
 ==Bergþórshvoll í Brennu-Njálssögu==
-Sagan á að gerast í kringum aldamótin 1000 og segir frá Njáli Þorgeirssyni, konu hans Bergþóru Skarphéðinsdóttur og sonum þeirra Helga, Grími og Skarphéðni.  Sagan snýst um hefndaraðgerðir fram og til baka sem enda í bruna sem á að hafa gerst á Bergþórshvoli árið 1011 en synir Njáls drápu [[Höskuldur Þráinsson|Höskuld Þráinsson Hvítanessgoða]] vegna rógburðar [[Mörður Valgarðsson|Marðar Valgarðssonar]], sem leiddi til þess að [[Flosi Þorgeirsson]] kom með hundrað manna lið og brenndi Njál og fjölskyldu hans inni. <ref> Bergþórshvoll. "nat.is". http://nat.is/travelguide/ahugav_st_bergthorshvoll.htm. skoðað 24.02.12</ref> .
+Sagan á að gerast í kringum aldamótin 1000 og segir frá Njáli Þorgeirssyni, konu hans Bergþóru Skarphéðinsdóttur og sonum þeirra Helga, Grími og Skarphéðni.  Sagan snýst um hefndaraðgerðir fram og til baka sem enda í bruna sem á að hafa gerst á Bergþórshvoli árið 1011 en synir Njáls drápu [[Höskuldur Þráinsson|Höskuld Þráinsson Hvítanessgoða]] vegna rógburðar [[Mörður Valgarðsson|Marðar Valgarðssonar]], sem leiddi til þess að [[Flosi Þorgeirsson]] kom með hundrað manna lið og brenndi Njál og fjölskyldu hans inni. <ref> Bergþórshvoll. "nat.is". http://nat.is/travelguide/ahugav_st_bergthorshvoll.htm. skoðað 24.02.12</ref>.
 ==Fornleifarannsóknir==
+Bæði fyrr og síðar hefur fólk reynt að átta sig á lýsingum Njáls sögu á brennunni og koma þeim heim og saman við staðhætti á Bergþórshvoli. Eldri rannsóknir (t.d. [[Kristian Kaalund|Kristians Kaalund]] sem kom þar 1877) miðuð fyrst og fremst að því að skýra atburðarásina eins og henni er lýst í sögunni en seinna fóru fræðimenn að leita að ummerkjum um brennuna sjálfa í bæjarhólnum.  Þeir sem hafa gert uppgrefti á Bergþórhvoli eru [[Sigurður Vigfússon (fornfræðingur)|Sigurður Vigfússon]], [[Matthías Þórðarson (þjóðminjavörður)|Matthías Þórðarson]] og [[Kristján Eldjárn]] og [[Gísli Gestsson]].<ref> Bergþórshvoll. "nat.is". http://nat.is/travelguide/ahugav_st_bergthorshvoll.htm. skoðað 24.02.12</ref>
 ===Rannsókn Sigurðar Vigfússonar===
-[[Sigurður Vigfússon (fornfræðingur)|Sigurður Vigfússon]] var skráningamaður [[Hið íslenska fornleifafélag|Hins íslenska fornleifafélags]] (stofnað 1879) og áhugi hans beindist aðallega að sögustaðafornleifafræði, það er að segja að rannsóknir hans voru gerðar frá lýsingum sagna. Hann gerði rannsóknina á Bergþórshvoli þegar áhugi landsmanna á sögustaðafornleifafræði var sem mestur, í lok 19. aldar. Hann gerði aðeins könnunarskurði, fyrst árið 1883 en þá gróf hann meðfram vegg sem sást á yfirborðinu og 1885 gróf hann aftur meðfram vegg og einnig í herbergi. Hann fann það sem hann túlkaði sem brenndar viðarleifar (seinna túlkaði Kristján Eldjárn að svo væri ekki) og hvítar leifar. Sigurður lét rannsaka hvítu leifarnar sem hann fann og það kom í ljós að þetta voru leifar af einhverskonar [[mjólkumatur|mjólkumat]], hans ályktun frá rannsókninni var að þetta voru leifar af skyri Bergþóru Skarphéðinsdóttur úr Brennu-Njáls sögu. Sigurður las einnig í landslagið og bar saman við Brennu-Njáls sögu og sagði að dalur í grenndinni væri sá dalur sem er getið í Njáls sögu. <ref> Adolf Friðriksson (2007): 13-14.</ref>
+[[Sigurður Vigfússon (fornfræðingur)|Sigurður Vigfússon]] skráði fornleifar á vegum hins [[Hið íslenska fornleifafélag|Hins íslenska fornleifafélags]] í lok 19. aldar þegar áhugi á sögustaðafornleifafræði var sem mestur.  Rannsóknir hans miðuðu einkum að því að láta fornleifar varpa ljósi á sögurnar. Á Bergþórshvoli las Sigurður í landslagið og bar saman við Njás sögu og taldi sig meðal annars finna Dalinn sem getið er í sögunni. En hann gróf líka nokkra grunna skurði, fyrst 1883 og aftur 1885.  Hann fann m.a. brenndar viðarleifar sem honum fannst augljóst að hlyti að koma úr brennunni og leifar af hvítu efi. Sigurður lét gera efnafræðilega rannsókn á hvíta efninu og niðurstaðan var að það væri einhverskonar [[mjólkumatur|mjólkumat]].  Sigurður ályktaði því sem svo að hann hefði fundið skyr Bergþóru<ref> Adolf Friðriksson (1994): 173-74.</ref>.
 ===Rannsókn Matthíasar Þórðarssonar===
-[[Matthías Þórðarson (þjóðminjavörður)|Matthías Þórðarson]] sat í embætti þjóðminjavarðar frá 1907 (stofnun þjóðminjalaganna) og gerði rannsóknir á Bergþórshvoli árið 1927-1928 vegna pressu frá stjórnmála- og menntamönnum til að finna vott af Brennu-Njáls sögu.{{heimild vantar}} Þegar hann fór að Bergþórhvoli var búið að slétta túnið og ekki sást í leifarnar sem höfðu verið á yfirborðinu þegar Sigurður Vigfússon heimsótti staðinn.  Hann gróf í gegnum margar byggingar en fann engar vísbendingar um það að heill bær hafi brunnið en hann fann í kringum 800 gripi og 50 hús eða herbergi.  Árið 1931 fór Matthías aftur á Bergþórshvol og framkvæmdi nokkra könnunarskurði til að leita að bæ Njáls en fann ekki neitt.  Hann gaf aldrei út skýrslu um rannsókn sína heldur gerði Kristján Eldjárn það eftir að Matthías dó 1961. <ref> (09.09.1928): 286 - 287 </ref>
+[[Matthías Þórðarson (þjóðminjavörður)|Matthías Þórðarson]] þjóðminjavörður (1907-1947) gerði umfangsmikinn uppgröft á Bergþórshvoli 1927, 1928 og 1931. Þegar hann fór að Bergþórhvoli var búið að slétta hólinn og túnið í kring þannig að ekki sást í leifarnar sem höfðu verið á yfirborði þegar Sigurður Vigfússon heimsótti staðinn.  Matthías gróf í gegnum margar byggingar, samtals 50 hús eða herbergi sem spanna Íslandssöguna frá víkingaöld til 19. aldar. Við uppgröftinn komu í ljós um 800 gripir.  Rannsókn Matthíasar á Bergþórshvoli var án efa langstærsti fornleifauppgröftur sem fram hafði farið á Íslandi til þess tíma og var í fyrsta skipti sem heill bæjarhóll var grafinn upp í heild sinni á öllu Norður Atlantshafssvæðinu.  Engu að síður virðast niðurstöðurnar hafa valdið vonbrigðum því Matthías fann engar vísbendingar um að heill bær hafi brunnið og tók aldrei saman skýrslu um rannsóknina. <ref> (09.09.1928): 286 - 287 </ref>
-===Rannsókn Kristjáns Eldjárns===
+===Rannsókn Kristjáns Eldjárns og Gísla Gestssonar===
-Rannsóknir Kristjáns á Bergþórshvoli voru gerðar árið 1951 ásamt [[Gísli Gestsson|Gísla Gestssyni]] en uppgröfturinn var gerður fyrir útgáfu Brennu-Njáls sögu í [[Íslenzk fornrit|Íslenzkum fornritum]] og vegna áframhaldi pressu frá stjórnmála- og menntamönnum í að finna sögulegar leifar. Kristján hafði komið einu ári fyrr og gert marga könnunarskurði og fann ekkert í fyrstu en þegar hann gróf í bæjarhólinn fann hann neðst í mannvistaleifunum brunalag sem honum þótti þess virði að skoða betur.  Í þeirri rannsókn fannst mikið af brunaleifum, í fyrstu hélt Kristján Eldjárn að hann hefði fundið brunninn skála og var þá freistandi að telja það vísbendingar um  Njálsbrennu en þegar það var farið að grafa betur þá kom í ljós að þetta var brunnið fjós fremur en skáli <ref>Gísli Guðmundsson (1982): 29.</ref> .
+Árið 1951 grófu Kristján Eldjárn og [[Gísli Gestsson]] aftur á Bergþórshvoli.  Rannsókn þeirra var gerð í samhengi við fyrirhugaða útgáfu Njáls sögu á vegum Hins íslenska fornritafélags. Kristján hafði komið einu ári fyrr og gert marga könnunarskurði og fann ekkert í fyrstu en þegar hann gróf í bæjarhólinn fann hann neðst í mannvistaleifunum brunalag sem honum þótti þess virði að skoða betur.  Í þeirri rannsókn fannst mikið af brunaleifum, í fyrstu hélt Kristján Eldjárn að hann hefði fundið brunninn skála og var þá freistandi að telja það vísbendingar um  Njálsbrennu en þegar það var farið að grafa betur þá kom í ljós að þetta var brunnið fjós fremur en skáli <ref>Gísli Guðmundsson (1982): 29.</ref> .
 == Tilvísanir ==