Skoða frumkóða fyrir Finnland

{{Land
| nafn = Lýðveldið Finnland
| nafn_á_frummáli = Suomen tasavalta {{mál|fi}}<br />Republiken Finland {{mál|sv}}
| nafn_í_eignarfalli = Finnlands
| fáni = Flag of Finland.svg
| skjaldarmerki = Coat of arms of Finland.svg
| staðsetningarkort = EU-Finland.svg
| þjóðsöngur = [[Maamme]]/[[Vårt land]]<br/>[[File:United States Navy Band - Maamme.ogg]]
| tungumál = [[finnska]], [[sænska]]
| höfuðborg = [[Helsinki]]
| stjórnarfar = [[Lýðveldi]]
| titill_leiðtoga1 = [[Forseti Finnlands|Forseti]]
| titill_leiðtoga2 = [[Forsætisráðherra Finnlands|Forsætisráðherra]]
| nafn_leiðtoga1 = [[Alexander Stubb]]
| nafn_leiðtoga2 = [[Petteri Orpo]]
| staða = [[Sjálfstæði]]
| staða_athugasemd = frá [[Rússland]]i
| atburður1 = Yfirlýst
| dagsetning1 = [[6. desember]] [[1917]]
| atburður2 = Viðurkennt
| dagsetning2 = [[3. janúar]] [[1918]]
| ESBaðild = [[1. janúar]] [[1995]]
| stærðarsæti = 65
| flatarmál = 338.455
| hlutfall_vatns = 9,71
| fólksfjöldi = 5.536.146
| mannfjöldaár = 2020
| mannfjöldasæti = 116
| íbúar_á_ferkílómetra = 16
| VLF_ár = 2020
| VLF = 257
| VLF_sæti = 60
| VLF_á_mann = 49.334
| VLF_á_mann_sæti = 19
| VÞL = {{hækkun}} 0.938
| VÞL_ár = 2019
| VÞL_sæti = 11
| gjaldmiðill = [[evra]] €
| tímabelti = [[UTC]]+2 (+3 [[Evrópskur sumartími|á sumrin]])
| umferð = hægra
| tld = fi
| símakóði = 358
}}
'''Finnland''' ([[finnska]] ''Suomi''; [[sænska]]: ''Finland''), formlegt heiti '''Lýðveldið Finnland''' (finnska: ''Suomen tasavalta''; sænska: ''Republiken Finland'') er eitt [[Norðurlönd|Norðurlandanna]] í [[Norður-Evrópa|Norður-Evrópu]]. Landið liggur að tveimur flóum úr [[Eystrasalt]]i: [[Helsingjabotn]]i í vestri og [[Kirjálabotn]]i í suðri, gegnt [[Eistland]]i. Það á landamæri að [[Svíþjóð]] í vestri, [[Noregur|Noregi]] í norðri og [[Rússland]]i í austri. [[Álandseyjar]] í Eystrasaltinu eru undir finnskri stjórn, en njóta víðtækrar sjálfstjórnar. Finnland er tæplega 340 þúsund ferkílómetrar og þar búa 5,6 milljónir. [[Helsinki]] er bæði höfuðborg og stærsta borg landsins. Aðrar stórar borgir eru [[Espoo]], [[Tampere]], [[Vantaa]], [[Turku]] og [[Oulu]]. Espoo og Vantaa ásamt Helsinki mynda höfuðborgarsvæðið og Tampere myndar annað stórt þéttbýli. Langflestir íbúar eru [[Finnar]] að uppruna. Landið hefur tvö opinber tungumál: finnsku og sænsku, en 5,2% íbúa eiga sænsku að móðurmáli.<ref>{{cite web |url=https://www.sprakinstitutet.fi/sv/om_sprak/sprak_i_finland |language=sv |title=Språk i Finland |trans-title=Language in Finland |date= |website=Institute for the Languages of Finland}}</ref> Í suðurhluta landsins er [[meginlandsloftslag]] ríkjandi, en [[kaldtemprað loftslag]] í norðurhlutanum. Stór hluti landsins er í [[barrskógabeltið|barrskógabeltinu]] og þakinn skógi. Finnland er stundum nefnt „þúsund vatna landið“, en þar eru yfir 180 þúsund skráð stöðuvötn.<ref name="thousand">{{cite web|last=Li|first=Leslie|date=16 April 1989|title=A Land of a Thousand Lakes|url=https://www.nytimes.com/1989/04/16/travel/a-land-of-a-thousand-lakes.html|access-date=20 September 2020|work=The New York Times}}</ref><ref name="travel+leisure">{{cite web|url=https://www.travelandleisure.com/best-places-to-visit-in-finland-8402256|title=15 Best Places to Visit in Finland, From the Sauna Capital of the World to Santa Claus Village|first=Lydia|last=Mansel|work=[[Travel + Leisure]]|date=15 November 2023|access-date=2 January 2024}}</ref>

Elstu ummerki um mannabyggð í Finnlandi eru frá lokum [[síðasta ísöld|síðustu ísaldar]], um 9000 árum f.o.t.<ref>{{Cite book|title=Muinaisuutemme jäljet|first1=Georg|last1=Haggren|first2=Petri|last2=Halinen|first3=Mika|last3=Lavento|first4=Sami|last4=Raninen|first5=Anna|last5=Wessman|publisher=Gaudeamus|year=2015|isbn=978-952-495-363-4|location=Helsinki|page=23}}</ref> Frá [[steinöld]] má greina nokkur ólík menningarsamfélög eftir gerð leirkerja. [[Bronsöld]] og [[járnöld]] einkenndust af auknum samskiptum við önnur samfélög í [[Skandinavía|Skandinavíu]] og við Eystrasalt.<ref>{{Cite book|title=Muinaisuutemme jäljet|first1=Georg|last1=Haggren|first2=Petri|last2=Halinen|first3=Mika|last3=Lavento|first4=Sami|last4=Raninen|first5=Anna|last5=Wessman|publisher=Gaudeamus|year=2015|isbn=978-952-495-363-4|location=Helsinki|page=339}}</ref> Seint á 13. öld varð Finnland hluti af [[Svíaveldi]], í kjölfar [[norrænu krossferðirnar|norrænu krossferðanna]]. Eftir [[finnska stríðið]] 1809 lagði [[Rússaveldi]] landið undir sig og stofnaði þar [[Stórhertogadæmið Finnland]]. Á þeim tíma blómstraði [[gullöld finnskrar myndlistar|myndlist]] og hugmyndir um sjálfstætt Finnland komust á kreik. Árið 1906 varð Finnland fyrsta landið sem innleiddi [[almennur kosningaréttur|almennan kosningarétt]] og veitti öllum fullorðnum einstaklingum rétt til að bjóða sig fram.<ref name="eduskunta">{{cite web |url=http://web.eduskunta.fi/Resource.phx/parliament/aboutparliament/presentation/history.htx |work=eduskunta.fi |url-status=dead |archive-date=6 December 2015 |author=Parliament of Finland |title=History of the Finnish Parliament |archive-url=http://archive.wikiwix.com/cache/20151206184816/http://web.eduskunta.fi/Resource.phx/parliament/aboutparliament/presentation/history.htx }}</ref> Eftir [[rússneska byltingin|rússnesku byltinguna]] 1917 lýsti Finnland yfir sjálfstæði, en árið eftir braust [[finnska borgarastyrjöldin]] út. Í [[síðari heimsstyrjöld]] réðust [[Sovétríkin]] inn í Finnland í [[vetrarstríðið|vetrarstríðinu]] og [[framhaldsstríðið|framhaldsstríðinu]]. Seinna börðust Finnar gegn [[Þriðja ríkið|Þriðja ríki]] Hitlers í [[Lapplandsstríðið|Lapplandsstríðinu]]. Í þessum átökum missti Finnland stór landsvæði, en hélt sjálfstæði sínu. Eftir styrjöldina og í [[kalda stríðið|kalda stríðinu]] hélt Finnland lengi fast við [[hlutleysi]]sstefnu. Landið iðnvæddist hratt eftir stríð og byggði upp [[norrænt velferðarsamfélag]]. 

Finnland gekk í [[Evrópusambandið]] árið 1995 og er eina Norðurlandaþjóðin sem hefur tekið upp [[Evra|evruna]] sem gjaldmiðil. Árið 2023 gekk Finnland af hlutleysisstefnu sinni og gerðist aðili að [[Atlantshafsbandalagið|Atlantshafsbandalaginu]]. Finnland á aðild að [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðunum]], [[Norðurlandaráð]]i, [[Schengen-samningurinn|Schengen-samningnum]], [[Evrópuráðið|Evrópuráðinu]], [[Alþjóðaviðskiptastofnunin]]ni og [[Efnahags- og framfarastofnunin]]ni. Finnland situr hátt á listum yfir lönd eftir menntun, samkeppnishæfni, frelsi, lífsgæðum og þróun.<ref name="World Audit">{{cite web |url=http://www.worldaudit.org/countries/finland.htm |title=Finland: World Audit Democracy Profile |work=WorldAudit.org |archive-url=https://web.archive.org/web/20131030113921/http://www.worldaudit.org/countries/finland.htm |archive-date=30 October 2013}}</ref><ref>{{Cite journal|url=http://www.oecd-ilibrary.org/education/tertiary-education-graduation-rates_20755120-table1 |title=Tertiary education graduation rates—Education: Key Tables from OECD |doi=10.1787/20755120-table1 |publisher=OECD iLibrary |date=14 June 2010 |doi-broken-date=31 January 2024 |access-date=6 March 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110430055650/http://www.oecd-ilibrary.org/education/tertiary-education-graduation-rates_20755120-table1 |archive-date=30 April 2011 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |url=http://e24.no/makro-og-politikk/article3803493.ece |title=Her er verdens mest konkurransedyktige land—Makro og politikk |publisher=E24.no |date=9 September 2010 |access-date=6 March 2011 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20101014010931/http://e24.no/makro-og-politikk/article3803493.ece |archive-date=14 October 2010 }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.prosperity.com/country.aspx?id=FI |title=The 2009 Legatum Prosperity Index |publisher=Prosperity.com |access-date=4 February 2010 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20091029140547/http://www.prosperity.com/country.aspx?id=FI |archive-date=29 October 2009 }}</ref>

== Heiti ==
Uppruni nafnsins Suomi er óljós. Orðið ''suo'' merkir „kjarr“ eða „mosi“. Það gæti líka verið tökuorð úr öðrum málum, og sé þá skylt [[Eystrasaltslöndin|baltneska]] orðinu ''zeme'', sem merkir „grund“, „jörð“ eða „þjóð“;<ref name="finnar"/> eða dregið af indóevrópsku orði yfir mann (sbr. ''homo'' í latínu).

Nafnið Finnland, sem haft er um landið á mörgum öðrum tungumálum, líkist öðrum [[Skandinavía|skandinavískum]] staðarheitum. Þar má nefna [[Finnmörk]], [[Finnveden]] og [[Finnskogen]]. Öll eiga þau rætur að rekja til [[Germönsk tungumál|germanska]] orðsins ''finn'', sem er heiti yfir hirðingjaveiðimenn (sem er andstæða við kyrrsetubændur).<ref name="finnar">{{cite book | last=Grünthal | first=Riho | title=Livvistä liiviin | publisher=Suomalais-Ugrilainen Laitos [u.a.] | publication-place=Helsinki | date=1997 | isbn=952-5150-00-3 | language=fi|url=https://www.sgr.fi/ct/ct51.pdf}} [https://web.archive.org/web/20040708174734/http://www.sgr.fi/ct/ct51.html English abstract]</ref> [[Tacitus]] nefnir ''Fenni'' í ritinu ''[[Germanía (Tacitus)|Germaníu]]'', en það er talið eiga við [[Samar|Sama]] fremur en Finna. Hvernig þetta heiti komst yfir Finna er að mestu leyti óþekkt. Á meðal fyrstu rituðu heimilda þar sem „land Finna“ er nefnt eru tveir rúnasteinar. Annar þeirra er í [[Söderby]] í [[Svíþjóð]] með áletruninni ''finlont'' og hinn á [[Gotland]]i með áletruninni ''finlandi'' frá 11. öld.

Á miðöldum var heitið Finnland notað yfir svæðið í kringum [[Åbo]]. Aðrir hlutar þess sem í dag nefnist Finnland hétu þá [[Tavastland]], [[Kirjálaland]] og [[Lappland]], eftir þeim ólíku þjóðum sem bjuggu á þessum svæðum ([[Finnar]], [[Tavastar]], [[Kirjálar]] og [[Samar|Lappar]]). Á 15. öld var tekið að nota nafnið Finnland yfir allt land Svíþjóðar austan við [[Botnhaf]], þar á meðal [[Álandseyjar]] sem tilheyrðu biskupsdæminu í Åbo. Þegar Svíþjóð var „klofin í tvennt“ árið 1809 voru landamærin dregin samkvæmt málamiðlun milli Rússa og Svía í friðarsamningum.

== Saga ==
Af [[fornleifafræði|fornleifum]] má ráða að það svæði, sem nú er Finnland, byggðist á [[9. öldin f.Kr.|níundu öld fyrir Krist]], þegar íshella síðustu [[ísöld|ísaldar]] hörfaði undan. Fyrstu íbúar á svæðinu bjuggu við steinaldarmenningu og lifðu á því sem freðmýrin og sjórinn gáfu. Ekki er vitað hvenær [[finnsk-úgrísk mál|finnsk-úgrískumælandi]] þjóðflokkar hafa fyrst numið land á því svæði sem nú kallast Finnland.

Elstu leifar akuryrkju eru frá seinni hluta þriðja árþúsundsins fyrir Krist en veiðimennska og söfnun voru lengi eftir það algengasti lífsmátinn, ekki síst í austur- og norðurhluta landsins<ref>{{cite web |url=http://virtual.finland.fi/netcomm/news/showarticle.asp?intNWSAID=25919 |title=Virtual Finland: Prehistory |access-date=2006-04-26 |archive-date=2007-10-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071027152656/http://virtual.finland.fi/netcomm/news/showarticle.asp?intNWSAID=25919 |url-status=dead }}</ref>.

[[Bronsöld]] (1500—500 f. Kr.) og [[járnöld]] (500 f. Kr. — 1200 e. Kr.) einkenndust mjög af nánum samskiptum við [[Skandinavía|Skandinavíu]], norðurhluta [[Rússland]]s og Eystrarsaltssvæðið. Finnar og Kvenir eru nefndir á nokkrum stöðum í rómverskum heimildum og í Íslendingasögunum, þó er sennilegast að átt sé við [[Samar|Sama]] en ekki Finna. Fáeinar ritaðar heimildir um sögu Finnlands eru til frá [[13. öld]] en það er ekki fyrr en á [[14. öld|14.]] og [[15. öld]] sem raunveruleg rituð saga hefst.

Finnland og Svíþjóð eiga nærri 700 ára sameiginlega sögu. Sögur herma að upphaf þess sé [[krossferð]] undir stjórn [[Eiríkur helgi|Eiríks IX]] [[Svíakonungar|Svíakonungs]], sem á að hafa átt sér stað árið [[1154]]. Óvíst er hvort þessi krossferð var farin eða hvort þetta er einungis sögusögn. Ritaðar heimildir eru hins vegar fyrir því að Finnland var hluti af ríki [[Birgir jarl|Birgis jarls]] þegar krossferð var gerð þangað [[1249]]. 
[[Mynd:Finland1932physical.jpg|thumb|right|250px|Finnland 1920-1940]]
[[Mynd:Fi-map.jpg|190px|thumb|right|Kort af Finnlandi]]
[[Sænska]] var ráðandi með fram allri strandlengjunni og í stórum hluta Suður-Finnlands allt fram undir lok [[19. öld|19. aldar]] og var þar að auki tungumál yfirvalda og menntunar enda landið hluti Svíaríkis. Lengi var það sem nú er Finnland ekki skilgreint sem sérstakt svæði innan sænska ríkisins, frekar var að miðhluti Svíþjóðar og suðurhluti Finnlands væru álitin sameiginlegt meginsvæði ríkisins enda voru samgöngur sjóleiðina mun auðveldari en yfir land. 

Sænskir kóngar leituðust við að flytja landamæri ríkisins lengra austur á bóginn og voru meira og minna stöðugar erjur við Rússa gegnum aldirnar af þeim sökum. Á [[18. öld]] snerist taflið og rússneskur her hertók nánast allt það sem nú er Finnland tvisvar ([[1714]]—[[1721]] og svo aftur [[1742]]—[[1743]]). Upp frá þessu fer hugtakið „Finnland“ að eiga við allt landsvæðið frá [[Helsingjabotn]]<nowiki/>i að rússnesku landamærunum, bæði í umræðum innan sænska ríkisins og í Rússlandi. Suðurhluti Finnlands, það sem áður hafði verið kallað Finnland, fékk nú nafnið Eiginlega Finnland (''Egentliga Finland'' á sænsku, ''Varsinais-Suomi'' á finnsku) og heitir svo enn.

Árið [[1808]] hertók rússneskur her Finnland og Svíar neyddust til að afsala sér yfirráðarétti yfir því. Finnland varð sjálfstjórnarsvæði, [[Stórfurstadæmið Finnland]], innan rússneska keisaradæmisins allt fram til [[1917]]. [[Alexander 1. Rússakeisari|Alexander I]], Rússlandskeisari, varð fyrsti stórfursti Finnlands. Smám saman fékk [[finnska]]n mikilvægara hlutverk í opinberu lífi, upphaflega sem hluti af rússneskri viðleitni til að draga úr sambandinu við sænska menningu og menningarhefð en meir og meir sem hluti af finnskri þjóðernishreyfingu. Mikilvægt skref var söfnun og útgáfa sagnaverksins [[Kalevala]] árið [[1835]] og ekki síður þegar finnska var gerð jafnrétthá sænsku sem opinbert mál [[1892]]. Finnsk ritmenning hófst á fyrri hluta 19. aldar og voru það ekki síst sænskumælandi menntamenn sem stóðu fremst í að smíða þetta nýja ritmál, m.a. með slagorðinu: „''Svenskar äro vi icke, ryssar vilja vi icke vara, låt oss bli finnar''“.

Fljótlega eftir byltingu [[bolsévíkar|bolsévíka]] í Rússlandi lýsti finnska þingið yfir sjálfstæði Finnlands, hinn [[6. desember]] [[1917]]. Bolsévíkastjórnin viðurkenndi sjálfstæðið en í Finnlandi braust út [[Finnska borgarastyrjöldin|blóðug borgarastyrjöld]] [[1918]] í kjölfar baráttu hvítliða og rauðliða í Rússlandi. Í Finnlandi endaði styrjöldin með sigri hvítliða.

Frá stríðslokum og fram undir miðjan fjórða áratug tuttugustu aldar voru tengsl Finnlands og [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]] nokkurn veginn hlutlaus. Árið [[1939]] gerðu Sovétríkin talsverðar landakröfur á Finnland sem ekki var orðið við og hóf þá sovéski herinn það sem nefnt er [[Vetrarstríðið|Finnska vetrarstríðið]] með innrás í Finnland. Finnar vörðust mánuðum saman en máttu sín á endanum lítils gegn ofureflinu.

Mikil hefndarhugur var í mörgum Finnum eftir lok vetrarstríðsins [[1940]] og Finnland tengdist náið [[Þýskaland]]i undir stjórn [[nasismi|nasista]]. Finnar drógust aftur út í stríð við Sovétríkin [[1941]] og börðust þá með Þjóðverjum. Eftir stríðið neyddust Finnar til að láta af hendi stór landsvæði til Sovétríkjanna og greiða þeim stríðsskaðabætur árum saman. 

Tímabilið frá lokum seinni heimstyrjaldarinnar fram að upplausn Sovétríkjanna einkenndist af hlutleysi Finnlands í alþjóðamálum og nánu samstarfi við grannann í austri. Þótti mörgum nóg um undirgefni Finna og varð til úr þessu alþjóðlega hugtakið „''finlandisering''“.

Finnland fékk inngöngu í [[Evrópusambandið]] árið [[1995]] um leið og Svíþjóð og Austurríki og er hið eina Norðurlandanna sem hefur tekið upp [[evra|evru]] sem gjaldmiðil. Finnland gekk jafnframt í [[Atlantshafsbandalagið]] árið 2023 og batt þannig enda á áratugalangt hlutleysi sitt.

== Landfræði ==
Finnland prýða mörg þúsund vatna og eyja. [[Stöðuvatn|Stöðuvötn]] sem eru 500 m² að flatarmáli eða meira eru 187.888 talsins og eyjarnar 179.584. Saimaa-vatn er eitt þessara vatna og er það 5. stærsta stöðuvatn í [[Evrópa|Evrópu]]. Finnskt landslag er að mestu leyti flatt, en þó er það hólótt á svæðum. Hæsti punktur landsins er [[Halti]] (1328 m) í norðurhluta [[Lappland]]s, við landamæri Noregs. [[Barrskógur]] þekur landið að mestu leyti og lítið er af ræktanlegu landi. Algengasta bergtegundin er [[granít]]. Það er alltaf nálægt yfirborðinu og sjáanlegt þar sem jarðvegur er af skornum skammti. [[Jökulruðningur]] er algengastur lausra jarðefna, gjarnan þakinn þunnu lagi af mold. Meirihluti eyjanna eru í suðvesturhluta [[Finnska eyjahafið|Eyjahafsins]] (hluti af eyjaklasa Álandseyja) og með fram suðurströnd Kirjálabotns.

=== Plöntu- og dýraríki ===
[[Mynd:Wolverine on rock.jpg|thumb|200px|right|[[Jarfi]], fyrirfinnst í [[Lappland]]i.]]
[[Mynd:Cygnus cygnus from zh.JPG|thumb|200px|left|[[Álft]] er þjóðarfugl Finnlands]]
[[Flóra (líffræði)|Gróður-]] og [[dýr]]alíf í Finnlandi er mjög fjölbreytt. Plöntu- og dýrategundir eru mismunandi eftir landshlutum, vegna mismunandi loftslags á milli norður-, vestur- og suðurhluta Finnlands. Í landinu eru yfir 1200 tegundir af [[æðplöntur|æðplöntum]], 800 af [[mosaplöntur|mosaplöntum]] og 1000 tegundir af [[flétta|fléttum]], og er auðugasta gróðurfarið í suðurhluta landsins og á Álandseyjum. Líkt og allt annað í vistfræði Finnlands, á plöntulíf auðvelt með að aðlagast og þola ólíkar [[árstíð]]ir og veðurskilyrði. Um það bil tveir þriðju af flatarmáli landsins er þakinn [[Barrtré|barrskógi]], [[Skógarfura|furu]] og [[Rauðgreni|greni]]. Í nyrsta hlutanum vex þó einungis [[birki]]. [[Eik (tré)|Eik]] og önnur lauftré vaxa á Álandseyjum og í syðsta hluta landsins. Landið klæddist skógi eftir því sem ísjaðarinn hopaði í lok síðustu [[Ísöld|ísaldar]], fyrst birkitegundum en síðan furu fyrir um 10.000 árum síðan. Frá því fyrir um 6.000 árum fór greni að breiðast út austan frá og náði vesturströndinni fyrir um það bil 3.000 árum.<ref>Opas, L.L. (ritsjóri), ''Finnish Forests'', University of Joensuu, 1997, ISBN 951-708-584-2</ref> 72 % flatarmáls Finnlands er skógur, það hæsta í Evrópu.

Einnig býr Finnland yfir fjölbreyttu og víðtæku dýralífi. Þó þurrkuðust öll dýr nánast út á meðan að síðasta [[ísöld]] stóð yfir. Dýrin komu til Finnlands á ný fyrir u.þ.b. 10.000 árum síðan, fylgdu hopi [[jökull|jökla]] og framsókn gróðurs. Núorðið eru þar a.m.k. sextíu innlendar tegundir spendýra, 248 tegundir varpfugla, rúmlega 70 fiskategundir og ellefu skriðdýra- og froskdýrategundir.

Af stórum villtum spendýrum eru þau algengustu [[brúnbjörn|skógarbjörn]] (þjóðardýrið), [[Úlfur|gráúlfur]], [[elgur]] og [[hreindýr]]. Önnur algeng spendýr eru [[rauðrefur]], [[rauðíkorni]] og [[fjallahéri]]. Meðal sjaldgæfari skepna eru [[flugíkorni]], [[kóngsörn]], [[hringanóri]] og [[heimskautarefur]], sem er talinn vera í mestri útrýmingarhættu finnskra dýra. Þjóðarfugl Finnlands er [[álft]]. Algengustu fuglategundirnar eru [[laufsöngvari]], [[bókfinka]] og [[skógarþröstur]]. 

Á [[Saimaa]]-vatnasvæðinu í Suðaustur-Finnlandi býr [[hringanóri|Saimaa-hringanóri]] (''Phoca hispida saimensis''), ein af þremur [[ferskvatnsselur|ferskvatnsselategundum]] í heiminum. Samtök finnskra náttúruverndarsinna hafa barist fyrir verndun hringanórans og hefur tekist vel að bjarga honum frá útrýmingu. Samt sem áður telst tegundin enn þá vera í útrýmingarhættu. Nú er talið að um 270 Saimaa-hringanórar séu á lífi. Talið er að þeim þurfi að fjölga upp í 400 seli til þess að stofninn komist úr útrýmingarhættu.

Vegna veiða og áreitis í gegnum tíðina hefur mörgum dýrum á borð við kóngsörn, skógarbjörn og [[Gaupa|gaupu]] fækkað mjög. En vegna mikillar verndunar og stofnunar víðlendra [[þjóðgarður|þjóðgarða]] hefur þeim fjölgað á ný undanfarin ár.

=== Loftslag ===
Loftslagið í Suður-Finnlandi er kaldtemprað. Í Norður-Finnlandi, sérstaklega í Lapplandi, ríkir heimskautaloftslag sem einkennist af köldum, jafnvel hörðum vetrum og nokkuð heitum sumrum. Það sem á stærstan þátt í loftslagi Finnlands er lega þess á milli 60. og 70. breiddarbaugslínu á [[Evrasía|evrasísku]] strandlengjunni, sem veldur því að þar er bæði sjávarloftslag og meginlandsloftslag, breytilegt eftir vindátt. Finnland er nógu nálægt Atlantshafinu til að njóta hlýrra áhrifa Golfstraumsins, sem útskýrir fremur hlýtt loftslag miðað við legu.

Fjórðungur af Finnlandi nær norður fyrir [[Norðurheimskautsbaugurinn|heimskautsbaug]], það veldur því að miðnætursól er þar á lofti í marga daga. Á nyrsta punkti Finnlands sest sól ekki í 73 daga samfellt yfir sumarið og rís ekki í 51 dag yfir veturinn.

== Stjórnmál ==
{{multiple image
| align             = right
| direction         = horizontal
| total_width       = 220
| caption_align     = center
| image1            = Alexander Stubb EPP October 2018 (44474967285) (cropped).jpg
| caption1          = [[Alexander Stubb]],<br /><small>13. forseti Finnlands<br />frá 1. mars 2024</small>
| image2            = Petteri-Orpo-01 (cropped).jpg
| caption2          = [[Petteri Orpo]],<br /><small>47. forsætisráðherra Finnlands<br />frá 20. júní 2023</small>
}}
Finnland er [[lýðveldi]] með [[þingræði]], en hefur ekki [[þingbundin konungsstjórn|þingbundna konungsstjórn]] eins og hin [[Skandinavía|skandinavísku löndin]]. [[Forseti Finnlands]] er þjóðhöfðingi landsins. Forsetinn fer líka með utanríkismál utan [[Evrópusambandið|Evrópusambandsins]], í samstarfi við finnska þingið. [[Forsætisráðherra Finnlands]] er valdamesta embætti Finnlands. [[Finnska þingið]] er yfirlöggjafarvald Finnlands. Þar sitja 200 manns. Á finnsku nefnist það ''Eduskunta'' og á sænsku ''Riksdag''. Í Finnlandi eru haldnar þingkosningar, sveitarstjórnarkosningar, forsetakosningar og kosningar til [[Evrópuþingið|Evrópuþingsins]].

Forseti Finnlands er [[þjóðhöfðingi]] landsins. Samkvæmt [[stjórnarskrá Finnlands]] fer forsetinn með [[framkvæmdavald]] ásamt [[ríkisstjórn Finnlands]]. Íbúar landsins kjósa forsetann í beinum kosningum og er [[kjörtímabil]]ið sex ár. Frá árinu 1991 hefur enginn forseti mátt sitja lengur en tvö kjörtímabil. Forsetinn verður að vera innfæddur ríkisborgari. Lengst af bjó Finnland við [[forsetaþingræði]], en síðustu ár hafa völd forseta minnkað og með nýrri stjórnarskrá árið 2000 varð hlutverk hans fyrst og fremst táknrænt.<ref name="Parliamentary">{{Cite journal |last=Nousiainen |first=Jaakko |date=June 2001 |title=From semi-presidentialism to parliamentary government: political and constitutional developments in Finland |journal=Scandinavian Political Studies |volume=24 |issue=2 |pages=95–109 |doi=10.1111/1467-9477.00048  | issn=0080-6757}}</ref> Forsetinn skipar forsætisráðherra sem þingið kýs, skipar aðra ráðherra ríkisstjórnar samkvæmt beiðni forsætisráðherrans, setur þing og tekur á móti erlendum tignargestum. Samt sem áður ber forsetinn enn ábyrgð á utanríkisstefnu Finnlands (að Evrópusambandsmálum undanskildum), þar með talið stríði og friði, og er yfirmaður heraflans. Í þessum málum á forsetinn að ráðfæra sig við ríkisstjórnina, en álit hennar er ekki bindandi. Forsetinn hefur heimild til að synja lögum undirskriftar, náða sakamenn, og skipa opinbera embættismenn. Forsetinn setur líka af ríkisstjórnina ef vantraust er samþykkt af þinginu.<ref>{{Cite web|url=https://constituteproject.org/constitution/Finland_2011?lang=en|title=Constitution of Finland, 1999 (rev. 2011)|publisher=Constitute Project|access-date=5 March 2022|archive-date=5 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220305070137/https://constituteproject.org/constitution/Finland_2011?lang=en|url-status=live}}</ref> Núverandi forseti landsins er [[Alexander Stubb]]. Hann tók við embætti árið 2024 og kjörtímabili hans lýkur árið 2030. Hann er þrettándi forseti Finnlands. 

[[Mynd:Eduskuntatalo (Finnish Parliament building).JPG|right|200px|thumb|Aðalbygging finnska þingsins (Eduskunta) í Helsinki]]
Finnska þingið kemur saman í einni deild með tvö hundruð þingmönnum, sem eru kosnir til fjögurra ára í senn með [[hlutfallskosning]]u. Þingið fer með æðsta [[löggjafarvald]] Finnlands. Þingið getur breytt stjórnarskránni, sett ríkisstjórnina af og hunsað neitunarvald forsetans. Dómsvaldið hefur ekki úrskurðarvald um lög sem þingið setur, en þingnefnd um stjórnskipunarrétt sker úr um að lög samræmist stjórnarskrá. Helstu flokkar á finnska þinginu eru [[Sósíaldemókratar (Finnlandi)|Sósíaldemókratar]], [[Miðflokkurinn (Finnlandi)|Miðflokkurinn]], [[Kristilegir demókratar (Finnlandi)|Kristilegir demókratar]], [[Sannfinnar]], [[Græna bandalagið]], [[Vinstribandalagið (Finnlandi)|Vinstribandalagið]], [[Sambandsflokkurinn (Finnlandi)|Sambandsflokkurinn]] og [[Sænski þjóðarflokkurinn (Finnlandi)|Sænski þjóðarflokkurinn]].

Samkvæmt stjórnarskrá Finnlands kýs þingið forsætisráðherra, sem forsetinn skipar í embætti. Aðra ráðherra skipar forsetinn í embætti eftir tilnefningum frá forsætisráðherra. Ríkisstjórnin þarf að hljóta einfaldan meirihluta atkvæða í kosningu á þinginu. Stjórnin fer með megnið af framkvæmdavaldinu og á upptökin að flestum lagafrumvörpum sem koma fyrir þingið. Yfirleitt eru ríkisstjórnir Finnlands [[samsteypustjórn]]ir þar sem enginn einn flokkur fer með hreinan meirihluta á þinginu. Yfirleitt er forsætisráðherra formaður stærsta flokksins og fjármálaráðherra formaður þess næststærsta. Núverandi ríkisstjórn er samsteypustjórn Sambandsflokksins, Sannfinna, Sænska þjóðarflokksins og Kristilegra demókrata. Forsætisráðherra er [[Petteri Orpo]], formaður Sambandsflokksins.<ref>{{Cite web |title=Finland's conservative party picks ministers for right-wing coalition government – The Seattle Times |url=https://www.seattletimes.com/business/finlands-conservative-party-picks-ministers-for-right-wing-coalition-government/?amp=1 |access-date=18 June 2023 |website=www.seattletimes.com |date=18 June 2023 |archive-date=18 June 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230618202805/https://www.seattletimes.com/business/finlands-conservative-party-picks-ministers-for-right-wing-coalition-government/?amp=1 |url-status=live }}</ref>

=== Utanríkisstefna ===
Utanríkisstefna Finnlands byggir á náinni samvinnu við aðrar Norðurlandaþjóðir bæði formlega, í gegnum samstarfið í [[Norðurlandaráð]]i og óformlega, ekki síst innan [[Evrópusambandið|Evrópusambandsins]] og [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðanna]]. Frá því að Finnland gerðist aðili að Evrópubandalaginu 1995 hefur þátttakan í starfi þess í vaxandi mæli verið þungamiðja utanríkisstefnunnar. Stærstan hluta 20. aldar var sambúðin við [[Sovétríkin]] hins vegar helsti þáttur í utanríkismálum landsins. Frá lokum [[Seinni heimsstyrjöldin|seinni heimsstyrjaldarinnar]] hefur Finnland ekki átt í neinum alþjóðlegum deilum um landamæri landsins. Formlega er finnski herinn eingöngu til [[sjálfsvörn|sjálfsvarnar]] og heimilar finnska stjórnarskráin honum einungis þátttöku í hernaðaraðgerðum sem [[Sameinuðu þjóðirnar]] eða [[OSCE|ÖSE]] heimila. Finnland er mjög háð utanríkisverslun, sem gefur af sér u.þ.b. þriðjung þjóðartekna. Landið er mjög háð innflutningi [[hráefni|hráefna]], [[Málmur|málma]] og [[Olía|olíu]].

=== Varnarmál ===
Her Finnlands er skipt upp í þrjár greinar, [[landher]], [[sjóher]] og [[flugher]]. Herinn gegnir ekki landamæragæslu á friðartímum, sú gæsla er undir stjórn innanríkisráðuneytisins. Almenn [[herskylda]] karlmanna er í landinu, að undanteknum [[Áland|Álendingum]], og um 80 % hvers árgangs karla gegnir herþjónustu. Herskylda nær ekki til kvenna en frá [[1995]] geta þær boðið sig fram til herþjónustu til jafns við karla. Herþjónustutíminn er 6, 9 eða 12 mánuðir allt eftir ábyrgð og verkefni. Um 34.000 manns eru að jafnaði undir vopnum en samanlagt eru um 350.000 manns þar að auki reiðubúnir að vera kallaðir inn ef á þarf að halda. Mögulegt er að inna aðra þegnskylduþjónustu af hendi í 12 mánuði í stað þess að gegna herþjónustu. Fjármagn til varna jafngildir u.þ.b. 1,4% af [[landsframleiðsla|landsframleiðslu]].

Finnland hefur átt aðild að [[NATO]] frá árinu 2023.

=== Stjórnsýslueiningar ===
==== Fyrrum fylki ====
[[Mynd:FI-provinces-numbered.svg|right|150px|Umdæmi Finnlands]]
Til ársins 2009 var landinu skipt í sex [[fylki]] (á [[finnska|finnsku]] ''lääni'', [[fleirtala|fl.]] ''läänit'', á [[sænska|sænsku]] ''län'') en þá voru þau afnumin. Fylkin voru stjórnsýslueiningar ríkisvaldsins og sáu m.a. um löggæslu og dómsmál.<ref>[http://siteresources.worldbank.org/PSGLP/Resources/LocalGovernanceinIndustrial.pdf Local Governance in Industrial Countries – ISBN 0-8213-6328-X]</ref> 

Fylkisstjóri og fylkisstjórn voru skipuð af ríkisstjórninni og engar kosningar fóru fram til embætta innan fylkisins. Fylkjaskipunin var upphaflega sett á laggirnar árið [[1634]] en síðasta uppskipting var gerð árið [[1997]] og þá voru fylkin eftirfarandi (sjá mynd til hægri):
# [[Suður-Finnland]]
# [[Vestur-Finnland]]
# [[Austur-Finnland]]
# [[Oulu]]
# [[Lappland (Finnland)|Lappland]]
# [[Álandseyjar|Áland]]

====Núverandi héruð====
[[Mynd:Regions of Finland labelled EN.svg|thumb|Héruð Finnlands.]]
Nú eru í Finnlandi 19 héruð:
#[[Lappland (Finnland)|Lappland]]
#[[Norður-Austurbotn]]
#[[Suður-Austurbotn]]
#[[Mið-Austurbotn]]
#[[Austurbotn]]
#[[Kainuu]]
#[[Norður-Karelía]]
#[[Suður-Karelía]]
#[[Suður-Savonía]]
#[[Norður-Savonía]]
#[[Mið-Finnland]]
#[[Pirkanmaa]]
#[[Satakunta]]
#[[Päijät-Häme]]
#[[Kanta-Häme]]
#[[Kymenlaakso]]
#[[Uusimaa]]
#[[Suðvestur-Finnland]]
#[[Álandseyjar]]

*Álandseyjar eru [[sjálfsstjórnarsvæði]] innan finnska ríkisins. Lögþing og heimastjórn Álandseyja hafa sjálfstjórn um ýmsa málaflokka, t.d. mennta- og heilsugæslumál, útvarp og sjónvarp og lögreglu- og atvinnumál. Á Álandseyjum er sænska eina opinbera málið og er því strangt framfylgt m. a. geta einungis sænskumælandi íbúar verið landeigendur.<ref>{{cite web |url=http://www.aland.ax/aland/ |title=Åland kort och gott - Upplýsingar um Áland |access-date=2007-06-19 |archive-date=2007-07-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070721104333/http://www.aland.ax/aland/ |url-status=dead }}</ref>

==== Sveitarfélög ====
[[Mynd:Municipalities of Finland labelled - FI.svg|thumb|300px|right|Sveitarfélög Finnlands (2020).]]
Aðalstjórnsýslueiningar Finnlands eru [[Sveitarfélag|sveitarfélögin]] (á [[finnska|finnsku]] ''kunta'', [[sænska|sænsku]] ''kommun''), 310 að tölu árið 2020<ref>[http://www.kommunerna.net/ Kommunerna vefur finnskra sveitarfélaga]</ref>. Kosið er til sveitarstjórna í beinum kosningum fjórða hvert ár. [[Sveitarstjórn]] og [[borgarstjórn]] eru í grófum dráttum það sama, fyrir utan muninn á dreifbýli og þéttbýli. Frá árinu [[1977]] hefur ekki verið greint á milli [[borg]]a, [[bær|bæja]] og [[dreifbýli]]s. Sveitarfélög eru sjálfstætt stjórnvald innan ramma laga sem sett eru af ríkinu. Enginn getur áfrýjað ákvörðunum sveitarfélags svo lengi sem þær eru löglegar.

Sveitarfélög hafa með sér tvenns konar skipulagt samstarf. Annars vegar í tuttugu samstarfseiningum sem eru nefndar á [[finnska|finnsku]] ''maakunta'' og á [[sænska|sænsku]] ''landskap.'' Hlutverk þessara héraðssamtaka er menntunar- og heilsugæslusamstarf. Hins vegar eru sjötíu og fjórar samstarfseiningar sem nefndar eru á [[finnska|finnsku]] ''seutukunta'' og ''ekonomisk region'' á [[sænska|sænsku]]. Hlutverk þessara samstarfseininga er efnahagssamvinna. 

[[Álandseyjar|Áland]] hefur sjálfstæða stöðu innan finnska ríkisins með eigið lögþing og heimastjórn og er þar að auki formlega sérstakt fylki. 

[[Samar]] hafa takmarkaða sjálfstjórn á sviði [[tungumál|tungumála]] og menningarmála í Lapplandi.

==== Stærstu bæir og sveitafélög ====
Taflan hér að neðan sýnir fjölda íbúa fjölmennustu sveitarfélaganna í heild, ekki einungis þéttbýlis. [[Tala (stærðfræði)|Tölurnar]] eru frá [[31. mars]] [[2011]]. [[Höfuðborgarsvæði]]ð, sem samanstendur af [[Helsinki]], [[Vantaa]], [[Espoo]] og [[Kauniainen]], myndar samtals milljón manna byggð.

<!--Please note that these numbers are from the Finnish Wikipedia, where these numbers are kept more up to date.-->
{| class="wikitable sortable" style="text-align:right;"
! Sveitarfélag !! Íbúafjöldi !! Landsvæði ([[Ferkílómetri|km<sup>2</sup>]])!! Þéttleiki byggðar (íb./km<sup>2</sup>)</tr>
|align="left"| '''[[Helsinki]]'''     || '''{{Nts|590072}}''' || {{Nts|213.75}}  || {{Nts|2761.00}}</tr>
|align="left"| '''[[Espoo]]'''        || '''{{Nts|248902}}''' || {{Nts|312.26}}  || {{Nts|797.10}}</tr>
|align="left"| '''[[Tampere]]'''      || '''{{Nts|213383}}''' || {{Nts|525.03}}  || {{Nts|406.40}}</tr>
|align="left"| '''[[Vantaa]]'''       || '''{{Nts|200945}}''' || {{Nts|238.37}}  || {{Nts|843.00}}</tr>
|align="left"| '''[[Turku]]'''        || '''{{Nts|177477}}''' || {{Nts|245.67}}  || {{Nts|722.40}}</tr>
|align="left"| '''[[Oulu]]'''         || '''{{Nts|142007}}''' || {{Nts|1410.17}}  || {{Nts|100.7}}</tr>
|align="left"| '''[[Jyväskylä]]'''    || '''{{Nts|131149}}'''  || {{Nts|1170.99}}  || {{Nts|112.00}}
</tr>
|align="left"| '''[[Lahti]]'''        || '''{{Nts|101757}}'''  || {{Nts|135.05}}  || {{Nts|753.50}}</tr>
|align="left"| '''[[Kuopio]]'''       || '''{{Nts|96785}}'''  || {{Nts|1597.39}} || {{Nts|60.59}}
</tr>
|align="left"| '''[[Kouvola]]'''      || '''{{Nts|87964}}'''  || {{Nts|2558.24}} || {{Nts|34.38}}
</tr>
|align="left"| '''[[Pori]]'''         || '''{{Nts|83016}}'''  || {{Nts|834.06}}  || {{Nts|99.53}}
</tr> 
|align="left"| '''[[Joensuu]]'''      || '''{{Nts|73423}}'''  || {{Nts|2381.76}} || {{Nts|30.83}}
</tr>
|align="left"| '''[[Lappeenranta]]''' || '''{{Nts|72029}}'''  || {{Nts|1433.36}}  || {{Nts|50.25}}
</tr>
|align="left"| '''[[Hämeenlinna]]'''  || '''{{Nts|66889}}'''  || {{Nts|1785.76}} || {{Nts|37.46}}
</tr>
|align="left"| '''[[Rovaniemi]]'''    || '''{{Nts|60169}}'''  || {{Nts|7581.97}} || {{Nts|7.94}}
</tr>
|align="left"| '''[[Vaasa]]'''        || '''{{Nts|59679}}'''  || {{Nts|183.81}}  || {{Nts|316.10}}</tr>
|align="left"| '''[[Seinäjoki]]'''    || '''{{Nts|58038}}'''  || {{Nts|1431.64}} || {{Nts|40.54}}
</tr>
|align="left"| '''[[Salo]]'''         || '''{{Nts|55312}}'''  || {{Nts|1986.49}} || {{Nts|27.84}}
</tr>
|align="left"| '''[[Kotka]]'''        || '''{{Nts|54801}}'''  || {{Nts|271.29}}  || {{Nts|202.00}}</tr>
|align="left"| '''[[Mikkeli]]'''      || '''{{Nts|48799}}'''  || {{Nts|1699.90}} || {{Nts|28.71}}
</tr>
|align="left"| '''[[Porvoo]]'''       || '''{{Nts|48794}}'''  || {{Nts|654.70}}  || {{Nts|74.53}}
</tr>
|align="left"| '''[[Kokkola]]'''      || '''{{Nts|46316}}'''  || {{Nts|1444.20}} || {{Nts|32.07}}
</tr>

|}

== Efnahagslíf ==
Árið 2022 var Finnland í 16. sæti yfir [[lönd eftir landsframleiðslu á mann (nafnvirði)|lönd eftir vergri landsframleiðslu á mann að nafnvirði]] samkvæmt [[Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn|Alþjóðagjaldeyrissjóðnum]]. Finnland er því eitt af ríkustu löndum heims, en er líka þekkt fyrir þróað [[velferðarkerfi]] með gjaldfrjálsri menntun og fullkomnu heilbrigðiskerfi.

[[Þjónustugeirinn]] er stærsti geiri efnahagslífsins með 66% af vergri landsframleiðslu. Þar á eftir koma iðnaður og málmhreinsun með 31%. [[Frumframleiðsla]] stendur undir 2,9%.<ref>{{cite web |url=http://www.stat.fi/tup/suoluk/suoluk_kansantalous_en.html |title=Finland in Figures—National Accounts |work=Statistics Finland |access-date=26 April 2007}}</ref> Ef miðað er við utanríkisverslun er iðnaðurinn lykilgeiri atvinnulífsins. Stærstu iðngreinarnar árið 2007<ref>{{cite web |url=http://www.stat.fi/tup/suoluk/suoluk_teollisuus_en.html |title=Finland in Figures—Manufacturing |work=Statistics Finland |access-date=26 April 2007}}</ref> voru [[rafeindatækni]] (22%); vélar, bifreiðar og annar stáliðnaður (21,1%); skógrækt (13%) og efnaiðnaður (11%). Verg landsframleiðsla náði hápunkti árið 2021.<ref name="statista">{{cite web | url = https://www.statista.com/topics/6910/key-economic-indicators-in-finland/#topicOverview |title = Key economic indicators of Finland |work =statista.com |date =Nov 28, 2022}}</ref> Árið 2022 var Finnland í 9. sæti yfir mestu nýsköpunarlönd heims í [[Nýsköpunarvísitalan|Nýsköpunarvísitölunni]].<ref>{{Cite book |last=WIPO |title=Global Innovation Index 2022, 15th Edition |url=https://www.wipo.int/global_innovation_index/en/2022/index.html |access-date=16 November 2022 |website=www.wipo.int |series=Global Innovation Index |year=2022 |publisher=World Intellectual Property Organization |doi=10.34667/tind.46596 |isbn=9789280534320 |language=en}}</ref>

Finnland býr yfir miklum auðlindum timburs, jarðefna ([[járn]]s, [[króm]]s, [[kopar]]s, [[nikkel]]s og [[gull]]s) og ferskvatns. [[Skógrækt]], [[pappír]]sverksmiðjur og landbúnaður eru mikilvæg starfsemi á landsbyggðinni. Um einn þriðji af vergri landsframleiðslu Finnlands verður til á [[stórborgarsvæði Helsinki]]. Einkarekin þjónustufyrirtæki eru stærstu vinnuveitendur landsins.

Loftslag og jarðvegur í Finnlandi gerir jarðrækt sérstaklega erfiða. Vetur eru harðir og vaxtartímabilið hlutfallslega stutt og stundum með hretum. Vegna temprandi áhrifa [[Golfstraumurinn|Golfstraumsins]] býr Finnland samt yfir helmingi alls ræktanlegs lands norðan við 60. breiddargráðu. Ársúrkoma er oftast nægileg, en fellur nær eingöngu yfir vetrarmánuðina, þannig að þurrkasumur eru stöðug ógn. Til að bregðast við þessum áskorunum hafa bændur treyst á hraðvaxta og frostþolin afbrigði, og rækta í hlíðum sem snúa í suður og frjósamari dalverpum til að tryggja jafna framleiðni þrátt fyrir sumarfrost. Oft þarf að gera afrennsli til að þurrka landið.<ref name="LOC">US Library of Congress: ''[http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/fitoc.html A Country Study: Finland]'', Library of Congress Call Number DL1012 .A74 1990.</ref>

[[File:Finland Exports Treemap 2017.svg|thumb|upright=1.45|Hlutfallsleg skipting helstu útflutningsvara Finnlands árið 2017.]]
Skógar leika lykilhlutverk í efnahag landsins. Finnland er einn stærsti framleiðandi hráefnis fyrir [[viðarvinnsla|viðarvinnslu]]iðnaðinn. Líkt og í landbúnaði hefur ríkið lengi verið í leiðandi hlutverki í skógrækt með lögum um skógarhögg, styrkjum til tækniþróunar og langtímastefnumótun til að tryggja að skógar landsins framleiði áfram nægjanlegt hráefni.<ref name="LOC" />

Árið 2008 voru kaupmáttarjafnaðar tekjur svipaðar og á Ítalíu, í Svíþjóð, Þýskalandi og Frakklandi.<ref name="incomecomparison">{{cite web |url=http://www.tilastokeskus.fi/artikkelit/2008/art_2008-06-09_001.html |title=Suomalaisten tulot Euroopan keskitasoa. Hyvinvointipalvelut eivät paranna sijoitusta |publisher=Tilastokeskus.fi |date=9 June 2008 |access-date=26 August 2010}}</ref> Árið 2006 störfuðu 62% mannaflans fyrir fyrirtæki með innan við 250 starfsmenn sem stóðu undir 49% af heildarveltu fyrirtækja.<ref>{{cite web |url=http://www.helsinkitimes.fi/htimes/index.php?option=com_content&view=article&id=895:small-enterprises-grow-faster-than-the-big-ones&catid=33:general&Itemid=201 |title=Small enterprises grow faster than the big ones |publisher=Helsinkitimes.fi |date=11 April 2008 |access-date=26 August 2010}}</ref> Atvinnuleysi er mikið meðal kvenna og skipting milli starfa þar sem karlar eru ráðandi annars vegar og konur hins vegar, er meiri en í Bandaríkjunum.<ref name="niels">The Nordic Model of Welfare: A Historical Reappraisal, by Niels Finn Christiansen</ref> Hlutfall fólks í hlutastarfi var með því lægsta meðal OECD-ríkja árið 1999.<ref name="niels" /> Árið 2013 voru 10 stærstu einkareknu fyrirtækin í Finnlandi [[Itella]], [[Nokia]], [[OP Financial Group|OP-Pohjola]], [[ISS A/S|ISS]], [[VR (fyrirtæki)|VR]], [[Kesko]], [[UPM-Kymmene]], [[YIT]], [[Metso]] og [[Nordea]].<ref>{{cite web|url=https://www.talouselama.fi/uutiset/sata-suurinta-tyonantajaa-nokia-jai-kakkoseksi/72619deb-427d-3852-8a82-edfa4a7e818e|title=Sata suurinta työnantajaa: Nokia jäi kakkoseksi|first=Antti|last=Mikkonen|website=Talouselämä}}</ref> Atvinnuleysi var 6,8% árið 2022.<ref>{{cite web | url=https://yle.fi/uutiset/3-12588671 | title=Tilastokeskus: Työllisyysasteen trendiluku heinäkuussa 73,7 prosenttia | date=23 August 2022 }}</ref>

Árið 2022 voru einstæðingar á 46% heimila í Finnlandi, tveir einstaklingar á 32% heimila og þrír eða fleiri á 22% heimila.<ref>{{cite web|author= |url=https://www.doria.fi/bitstream/handle/10024/187235/yyti_fif_202300_2023_net.pdf;jsessionid=CEBC8DDF671F478AC3ABDB483177047E?sequence=1 |title=Finland in Figures|publisher=Statistics Finland|access-date=12 July 2023}}</ref> Meðalfermetrafjöldi á mann er 40 m².<ref>{{cite web|author= |url=https://www.infofinland.fi/en/housing/housing-in-finland |title=Housing in Finland|publisher=Statistics Finland|access-date=22 December 2022}}</ref> Árið 2021 náði verg landsframleiðsla í Finnlandi 251 milljörðum evra.<ref name="statista"/> Árið 2022 störfuðu 74% mannaflans í þjónustu og stjórnsýslu, 21% í iðnaði og byggingariðnaði, og 4% í landbúnaði og skógrækt.<ref>{{cite web|author= |url=https://www.stat.fi/uutinen/finland-in-figures-2023-key-figures-about-us|title=Finland in Figures 2023 – key figures about us|publisher=Statistics Finland|date=1 June 2023|access-date=12 July 2023}}</ref>

Í Finnlandi er hæst hlutfall [[samvinnufélag]]a miðað við íbúafjölda.<ref>{{cite web |url=http://maine.coop/Finland.php |title=Finland: Globalization Insurance: Finland's Leap of Caution |website=Cooperatives Build a Better Maine|publisher=Cooperative Maine Business Alliance & Cooperative Development Institute |access-date=1 February 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190202042001/http://maine.coop/Finland.php |archive-date=2 February 2019 |url-status=dead }}</ref> Stærsta verslunarkeðjan, sem er líka stærsti vinnuveitandinn, [[S Group]], og stærsti bankinn, [[OP Group]], eru bæði samvinnufélög.

== Íbúar ==
[[Mynd:Population_map_of_Finland.svg|thumb|[[Þéttleiki byggðar]] í Finnlandi.]]
<div style="font-size: 80%">
{|class="wikitable" align=right border=1 style="border-collapse: collapse; margin-left: 10pt"
!colspan=4|Íbúafjöldi Finnlands, 1750–2000<ref>{{cite book | author1=Aunesluoma, Juhana |author2=Heikkonen, Esko|author3= Ojakoski, Matti | title=Lukiolaisen yhteiskuntatieto | publisher=[[SanomaWSOY|WSOY]] | date=[[2006]]}}</ref>
|-
!Ár!!Íbúafjöldi!!Ár!!Íbúafjöldi
|-
||[[1750]]||align=right|421.000||[[1880]]||align=right|2.060.800
|-
||[[1760]]||align=right|491.000||[[1890]]||align=right|2.380.100
|-
||[[1770]]||align=right|561.000||[[1900]]||align=right|2.655.900
|-
||[[1780]]||align=right|663.000||[[1910]]||align=right|2.943.400
|-
||[[1790]]||align=right|705.600||[[1920]]||align=right|3.147.600
|-
||[[1800]]||align=right|832.700||[[1930]]||align=right|3.462.700
|-
||[[1810]]||align=right|863.300||[[1940]]||align=right|3.695.617
|-
||[[1820]]||align=right|1.177.500||[[1950]]||align=right|4.029.803
|-
||[[1830]]||align=right|1.372.100||[[1960]]||align=right|4.446.222
|-
||[[1840]]||align=right|1.445.600||[[1970]]||align=right|4.598.336
|-
||[[1850]]||align=right|1.636.900||[[1980]]||align=right|4.787.778
|-
||[[1860]]||align=right|1.746.700||[[1990]]||align=right|4.998.478
|-
||[[1870]]||align=right|1.768.800||[[2000]]||align=right|5.181.000
|}
</div>
Í Finnlandi búa um 5,5 milljónir manna og er þéttleiki byggðar að meðaltali 17 íbúar á hvern [[ferkílómetri|ferkílómetra]]. Það gerir landið að þriðja strjálbýlasta landi Evrópu, á eftir [[Noregur|Noregi]] og [[Ísland]]i. Suðurhluti landsins hefur alltaf verið fjölmennastur og þar jókst íbúafjöldinn enn meir við [[þéttbýlisþróun]] [[20. öldin|20. aldar]]. Stærstu og mikilvægustu borgir í Finnlandi eru Stór-<nowiki/>[[Helsinki]] (sem nær yfir [[Helsinki]], [[Vantaa]], [[Espoo]] og [[Kauniainen]]), [[Tampere]], [[Turku]] og [[Oulu]].

Eftir [[Vetrarstríðið]] árið [[1939]] (og [[Framhaldsstríðið]] 1941), urðu 12% af íbúum Finnlands að flytjast búferlum. [[Stríðsskaðabætur]], [[atvinnuleysi]] og óvissa um [[þjóðhöfðingi|þjóðhöfðingja]] og [[sjálfstæði]] frá [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] olli miklum [[fólksflótti|fólksflótta]], sem ekki fór að draga úr fyrr enn á 8. áratug [[20. öld|20. aldar]]. Um hálf milljón Finna fluttist til Svíþjóðar á áratugunum frá 1950 fram til 1980, en allstór hluti þeirra hefur flust heim að nýju.

Frá seinni hluta [[1991-2000|10. áratugar]] [[20. öld|20. aldar]] hefur Finnland tekið á móti svipuðum fjölda [[flóttamaður|flóttamanna]] og [[innflytjandi|innflytjenda]] og hin [[Norðurlönd]]in. Finnland er þjóðfræðilega mjög einsleitt land. Útlendingar eru einungis 4% af heildaríbúatölu landsins. Umtalsvert hlutfall innflytjenda á rætur sínar að rekja til fyrrum [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]]. Innflytjendur tala á þriðja tug tungumála í Finnlandi í dag, miðað við að a.m.k. 1000 manns tali hvert mál.

=== Tungumál ===
[[Finnska]] og [[sænska]] eru bæði opinber tungumál í Finnlandi og jafnrétthá samkvæmt finnskum lögum. Meirihluti Finna (88%) hefur [[Finnska|finnsku]] að [[móðurmál]]i. Finnska tilheyrir [[finnsk-úgrísk mál|finnsk-úgrísku]] tungumálafjölskyldunni og er á milli þess að vera [[samloðunarmál]] og [[beygingamál]]. Í finnsku breytast og beygjast [[nafnorð]], [[lýsingarorð]], [[fornöfn]], [[töluorð]] og [[sagnorð]] eftir hlutverki þeirra í [[Setning (setningafræði)|setningunni]]. Finnland er eitt af þremur sjálfstæðum ríkjum þar sem meirihluti þjóðarinnar talar finnsk-úgrískt mál. Hin eru [[Eistland]] og [[Ungverjaland]]. 

Stærstu minnihlutamálin í Finnlandi eru [[sænska]] (5,2%), [[rússneska]] (1,4%) og [[eistneska]] (0,9%). Tæplega 2000 samar hafa [[samísku]] að móðurmáli, einkum í norðurhluta landsins. Samísku málin eru einnig finnsk-úgrísk mál. Alls eru þrjú samísk mál töluð í Finnlandi: [[norðursamíska]], [[inarisamíska]] og [[skoltsamíska]].

Auk finnsku er sænska opinbert tungumál í Finnlandi. Sænskumælandi Finnum fækkaði talsvert á síðustu öld af ýmsum ástæðum. T.d. flutti mikill fjöldi sænskumælenda til [[Svíþjóð]]ar, fjölskyldur sænskumælenda eru minni og ekki síst varð fjölskyldumálið finnska í fjölmörgum blönduðum fjölskyldum. Sænska er samkvæmt lögum eina opinbera tungumálið á Álandseyjum.

Minnihlutahópar hafa rétt á að hlúa að menningu sinni og tungumálin eru vernduð með lögum, þar hafa Samar sérstöðu. [[Samísk tungumál|Samíska]] er opinbert minnihlutamál.

Sænska er skyldunámsgrein í finnskum skólum sem og finnska í skólum sænskumælandi Finna og Finnar læra einnig [[enska|ensku]] í skólum og af ljósvakamiðlum til að vera samræðufærir á því máli. Margir læra að auki [[þýska|þýsku]] eða [[franska|frönsku]].

=== Frumbyggjar ===
[[Samar]] eru frumbyggjar sem búa í Finnlandi, [[Svíþjóð]], [[Noregur|Noregi]] og [[Rússland]]i. Áður fyrr voru Samar oft kallaðir Lappar, en nú til dags telja margir Samar það vera niðrandi heiti. Auk eigin [[tungumál]]a hafa Samar sinn eigin [[lífsstíl]], yfirbragð og [[menning]]u. Svipuð [[saga]], [[hefð]]ir, [[lifnaðarhættir|lifnaðarhætti]] og [[siður|siðir]] sameina Sama sem búa í mismunandi [[land|löndum]]. Samtals eru Samar um 75.000 til 100.000 en af þeim búa minna en 7.000 í Finnlandi, sem þýðir að Samar eru einungis 0,13% af íbúum Finnlands.

=== Trúarbrögð ===
[[Mynd:Helsinki Lutheran Chathedral and the statue.jpg|thumb|250px|right|[[Dómkirkja]]n í [[Helsinki]] ásamt styttu af [[Alexander 2. Rússakeisari|Alexander II]] Rússakeisara]]
Meirihluti Finna (um 65,2%) eru [[mótmælendatrú]]ar og tilheyra [[Þjóðkirkja Finnlands|Þjóðkirkju Finnlands]]. Einnig tilheyrir minnihluti Finnsku [[rétttrúnaðarkirkjan|rétttrúnaðarkirkjunni]] (1,1%). Aðrir mótmælenda[[söfnuður|söfnuðir]] og [[kaþólska kirkjan]] eru talsvert minni sem og [[Íslam]], [[gyðingdómur]] og önnur trúarbrögð (samtals 1,8%). Rúm 32,0% af íbúunum eru utan trúfélaga.<ref>[http://tilastokeskus.fi/tup/suoluk/suoluk_vaesto_en.html#structure Finland population structure] Statistics Finland</ref> Meirihluti þeirra sem tilheyra þjóðkirkjunni tekur lítinn þátt í starfi hennar.

=== Menntun ===
[[Mynd:Helsinki University of Technology auditorium.jpg|thumb|250px|right|Fyrirlestrarsalur aðalbyggingar [[Tækniháskólinn í Helsinki|Tækniháskólans í Helsinki]], sem hönnuð er af [[Alvar Aalto]].]]
[[Menntun|Menntakerfið]] í Finnlandi er ekki ólíkt því sem er á öðrum [[Norðurlöndin|Norðurlöndum]]. Nemendur í fullu námi þurfa ekki að borga nein námsgjöld. Skólaskylda er frá aldrinum 7-18 ára og fá nemendur í [[grunnskóli|grunn-]] og [[menntaskóli|menntaskólum]] máltíðir sér að kostnaðarlausu á skólatíma. Skólaskylda er fyrstu níu ár skólagöngunnar og sækja nemendurnir skóla í nágrenni við heimili sitt. Framhaldsnám er ekki skylda en það fer annaðhvort fram í [[iðnskóli|iðnskóla]] eða skóla sem undirbýr fyrir áframhaldandi nám, í [[verknámsskóli|verknámsskólum]] eða [[háskóli|háskólum]]. Samkvæmt alþjóðlegu [[PISA-mat]]i [[Efnahags- og framfarastofnunin|OECD samtakanna]] á frammistöðu 15 ára unglinga í námi eru Finnar ofarlega á blaði. Árið [[2006]] voru 15 ára finnskir unglingar hæstir á heimsvísu hvað varðaði [[læsi|lesskilning]], [[náttúruvísindi]] og [[stærðfræði]]<ref>[http://bella.mrn.stjr.is/utgafur/pisa2006.pdf Færni og þekking nemendavið lok grunnskóla]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref>

=== Heilsugæsla ===
[[Heilbrigði]]skerfi Finnlands þykir mjög þróað á heimsvísu. Heimilin sjálf greiða 18,9% af kostnaði við [[heilsugæsla|heilsugæslu]], 76,6% borgar [[ríki|ríkið]] og það sem eftir stendur aðrir aðilar. Um hvern [[læknir|lækni]] eru 307 íbúar.

Á áttunda áratugnum gerðu Finnar miklar breytingar á [[lífsvenjur|lífsvenjum]] sínum, í ljósi þess að [[dánartíðni]] þeirra af völdum [[hjartasjúkdómur|hjartasjúkdóma]] var ein sú hæsta í heiminum. Í dag eru Finnar meðal heilbrigðari þjóða. 

[[Lífslíkur]] kvenna eru 82 ár og karla 75 ár. {{heimild vantar}}

== Tilvísanir ==
{{reflist}}

== Tenglar ==
* [https://www.presidentti.fi/sv/startsida/ Vefur forseta Finnlands]
* [https://valtioneuvosto.fi/en/frontpage Ríkisstjórn Finnlands]
* [https://finland.fi/ Vefgátt Finnlands] 
* [https://www.norden.org/is/information/stadreyndir-um-finnland Staðreyndir um Finnland á Norden.org]

== Tenglar ==
* {{cite journal|author=Sigurjón Guðjónsson|url=http://www.timarit.is/?issueID=418303&pageSelected=4&lang=0|title=Þúsund vatna ljúfa land|journal=Lesbók Morgunblaðsins|year=1953|volume=28|number=13|pages=195-198}}
* {{cite journal|url=https://timarit.is/page/1573165|title=Aukablað um Finnland|journal=Morgunblaðið|date=24. apríl 1983|pages=19-26}}

{{Evrópa}}
{{Evrópusambandið}}
{{Evrópuráðið}}
{{Norðurlandaráð}}
{{Atlantshafsbandalagið}}
{{Efnahags- og framfarastofnunin}}
{{Gæðagrein}}

[[Flokkur:Evrópulönd]]
[[Flokkur:Evrópusambandslönd]]
[[Flokkur:Norðurlönd]]
[[Flokkur:Finnland]]