Bóndarós

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Bóndarós
Paeonia suffruticosa
Vísindaleg flokkun
Ríki: Jurtaríki (Plantae)
(óraðað): Angiosperms
(óraðað) Eudicots
(óraðað) Core eudicots
Ættbálkur: Steinbrjótsbálkur (Saxifragales)
Ætt: Paeoniaceae
Ættkvísl: Paeonia
L.
Útbreiðslusvæði Paeonia.
Útbreiðslusvæði Paeonia.

Bóndarós er blómplanta af ættkvíslinni Paeonia sem er eina ættin innan bóndarósarættar (Paeoniaceae). Bóndarós er upprunnin í Asíu, Suður-Evrópu og vesturhluta Norður-Ameríku. Gríska nafnið á bóndarós er kennt við lækninn Paion sem samkvæmt Ilíonskviðu Hómer á að hafa grætt sár Aresar, sem hann hlaut í Trójustríðinu með smyrslum sem unninn voru úr bóndarós. Talið er að til séu að minnsta kosti 25 tegundir bóndarósa. Flestar tegundir bóndarósa eru fjölærar jurtir sem eru 0.5 til 1.5 m háar en sumar eru runnar eða lítil tré og eru þá milli 1.5 og 3 m háar. Þær hafa fingruð laufblöð og margar ilma. Blómlitur er frá rauðu yfir í hvítt eða gult og blómgun er seint á vorin eða snemma sumars.

Ræktað afbrigði af bóndarós
Paeonia caucasica
Ávöxtur afbrigðisins Paeonia suffruticosa

Jurtkenndum bóndarósum er fjölgað með rótargræðlingum en trjábóndarósum með ágræðslu, skiptingu, fræum og græðlingum. Ágræðsla er algengust í ræktunarstöðvum. Það sem er ofanjarðar á Jurtkenndum bóndarósum eins og Paeonia lactiflora deyr á hverju hausti en stönglarnir vaxa upp aftur á hverju vori. Trjábóndarósir fella laufin en stofninn helst.

Tegundir[breyta | breyta frumkóða]

Tákn og notkun[breyta | breyta frumkóða]

Á þessum bakka frá tímabilinu Song Dynasty (960–1279) má sjá tvo fugla með langt stél og það táknar langlífi og bóndarósin efst í miðju táknar velmegun
Bóndarós eftir kínverska listmálarann Wang Qian, Yuan Dynasty (1271–1368)
Mynd af bóndarós eftir kínverska listamanninn Yun Shouping, 17. öld

Bóndarós er þjóðarblóm í Kína ásamt plómublómi. Forna kínverska borgin Luoyang er miðstöð ræktunar á bóndarósum og þar eru haldnar margar bóndarósasýningar. Bóndarósir eru á málverkum og teikningum frá miðöldum oft sýndar með fræhylkjum því það voru fræin en ekki blómin sem notuð voru til lækninga. Bóndarósir eru víða ræktaðar sem skrautjurtir vegna stórra ilmandi blóma.


Myndir[breyta | breyta frumkóða]

Tenglar[breyta | breyta frumkóða]