Skoða frumkóða fyrir Bítlarnir

{{Um|hljómsveitina|samnefndu plötuna|The Beatles (breiðskífa)|kvikmyndina|Bítlarnir (kvikmynd){{!}}''Bítlarnir'' (kvikmynd)}}
{{Tónlistarfólk
| heiti             = The Beatles
| mynd              = The Fabs.JPG
| mynd_texti        = Bítlarnir árið 1964. Að ofan eru [[John Lennon]] og [[Paul McCartney]], og að neðan eru [[George Harrison]] og [[Ringo Starr]]
| mynd_alt          = 
| uppruni           = [[Liverpool]], [[England]]
| stefna            = {{hlist|[[Rokk]]|[[Popptónlist|popp]]|[[beat]]}}
| ár                = 1960–1970
| útgefandi         = {{hlist|[[Parlophone]]|[[Apple Records|Apple]]|[[Capitol Records|Capitol]]}}
| vefsíða           = {{URL|thebeatles.com}}
| fyrri_meðlimir    = {{Plainlist|
* [[John Lennon]]
* [[Paul McCartney]]
* [[George Harrison]]
* [[Ringo Starr]]
}}}}

'''Bítlarnir''' ([[enska]]: '''The Beatles''') voru [[England|ensk]] [[rokk]]hljómsveit sem var stofnuð árið 1960 í borginni [[Liverpool]]. Meðlimir hennar voru lengst af [[John Lennon]] (gítar/söngur), [[Paul McCartney]] (bassagítar/söngur), [[George Harrison]] (gítar), og [[Ringo Starr]] (trommur). Hljómsveitin er í hópi þeirra vinsælustu og áhrifamestu sem uppi hafa verið.<ref>{{vísindavefurinn|74113|Af hverju urðu Bítlarnir svona ótrúlega vinsælir?|höfundur=Arnar Eggert Thoroddsen|dags=8.2.2019}}</ref> Sveitin á rætur að rekja til hljómsveitarinnar [[The Quarrymen]], sem John Lennon stofnaði árið 1956.

Bítlarnir eru söluhæsta hljómsveit allra tíma, með áætlaða 600 milljón eintaka sölu á heimsvísu.<ref>{{cite news|url=https://www.independent.ie/entertainment/music/music-news/yeah-yeah-yeah-rare-footage-of-the-beatles-dublin-performance-34420385.html|title=Yeah, Yeah, Yeah! Rare footage of the Beatles's Dublin performance|last=Siggins|first=Gerard|date=7 February 2016|work=[[Irish Independent]]|access-date=1 December 2017|archive-date=9 November 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191109095328/https://www.independent.ie/entertainment/music/music-news/yeah-yeah-yeah-rare-footage-of-the-beatles-dublin-performance-34420385.html|url-status=live}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/business-19800654|title=The Beatles at 50: From Fab Four to fabulously wealthy|last=Hotten|first=Russell|date=4 October 2012|work=[[BBC News]]|access-date=28 January 2013|archive-date=12 March 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130312172123/http://www.bbc.co.uk/news/business-19800654|url-status=live}}</ref> Þeir eru vinsælasta hljómsveit sögunnar miðað við bandaríska [[Billboard-listinn|''Billboard''-lista]]<ref>{{cite magazine|url=https://www.billboard.com/charts/greatest-of-all-time-artists/|title=Greatest of All Time Artists|magazine=Billboard|access-date=March 21, 2023}}</ref> og eiga metið yfir flestar plötur í fyrsta sæti [[UK Albums Chart|Breska hljómplötulistans]] (15), flest lög í fyrsta sæti á [[Billboard Hot 100|''Billboard'' Hot 100]]-listanum (20), og flestar smáskífur seldar í Bretlandi (21,9 milljónir). Hljómsveitin vann til fjölda verðlauna, þar á meðal sjö [[Grammýverðlaun]], fjögur [[Brit-verðlaunin|Brit-verðlaun]], [[Óskarsverðlaun]] (fyrir bestu frumsömdu tónlist í heimildamyndinni ''[[Let It Be (kvikmynd)|Let It Be]]'') og fimmtán [[Ivor Novello-verðlaunin|Ivor Novello-verðlaun]]. Þeir fengu inngöngu í [[Frægðarhöll rokksins]] árið 1988 og hver og einn meðlimur hljómsveitarinnar fékk þar inngöngu á milli 1994 og 2015. Árin 2004 og 2011 voru þeir á toppi lista ''[[Rolling Stone]]'' yfir 100 bestu tónlistarmenn allra tíma. Tímaritið ''[[Time]]'' setti þá á lista yfir 100 mikilvægustu einstaklinga 20. aldar.

== Saga ==
Árið 1957 gekk [[Paul McCartney]] til liðs við hljómsveitina [[The Quarrymen]]. Það sama gerði [[George Harrison]] árið 1958. Seinna gengu [[Stuart Sutcliffe]] og [[Pete Best]] til liðs við hana. Hljómsveitin gekk undir ýmsum nöfnum næstu árin, til dæmis „Johnny and the Moondogs“, „The Silver Beetles“ og „The Beetles“ þar sem þeir fengu innblásturinn frá hljómsveit [[Buddy Holly]], [[The Crickets]]. Vorið 1960 voru hljómsveitarmeðlimir farnir að kalla sig Bítlana (''The Beatles''). Í umfjöllun íslenskra dagblaða var tekið að íslenska nafn sveitarinnar eftir að þeir slógu í gegn á heimsvísu 1963 og nota það í samsetningum eins og „bítilæði“. Orðið varð á íslensku (eins og sambærileg orð í öðrum málum) að hugtaki sem lýsti ákveðinni tísku í tónlist, klæðaburði og hárgreiðslu, og talað um tilteknar hljómsveitir eins og „hina færeysku bítla“ eða „hina íslensku bítla“. Árið 1960 fóru Bítlarnir til [[Hamborg]]ar þar sem Stuart Sutcliffe lést af [[heilahristingur|heilahristingi]]. Þar kynntust þeir [[Ringo Starr]] sem spilaði með hljómsveitinni [[Rory Storm and the Hurricanes]], en átti eftir að koma í staðinn fyrir Pete Best árið 1962.

[[Mynd:Beatles_logo.png|thumb|Merki Bítlanna.]]
Í upphafi voru Bítlarnir aðeins ein af mörgum [[skiffle]]-hljómsveitum í [[Liverpool]], en tónlist þeirra þroskaðist og þegar þeir slógu í gegn snemma á sjöunda áratugnum spiluðu þeir nýstárlega kraftmikla [[popptónlist]]. Fyrsta breiðskífan þeirra ''[[Please Please Me]]'' kom út árið 1963 og tónlist þeirra hélt áfram að þróast allt þar til yfir lauk 10. apríl 1970. Það ár kom síðasta plata þeirra, ''[[Let It Be (breiðskífa)|Let It Be]]'', út, en samstarfi þeirra var þá þegar lokið og upptökurnar voru gamlar. Margir segja að [[Yoko Ono]], kona [[John Lennon]]s hafi valdið því að Bítlarnir hættu, en þá var löngu fyrr komin þreyta í samstarf þeirra, sem breyttist eftir andlát umboðsmannsins [[Brian Epstein]] 1967, og meðlimum langaði að snúa sér að öðrum verkefnum.<ref>{{vefheimild|url=https://faroutmagazine.co.uk/did-yoko-ono-break-up-the-beatles-2/|titill=Did Yoko Ono break up The Beatles?|höfundur=Drew Wardle|dags=24. maí 2021|vefsíða=Far Out}}</ref>

Allt frá því að fyrsta platan kom út árið 1963 fram að þeirri síðustu árið 1970, voru meðlimir hljómsveitarinnar fjórir: John Lennon spilaði á [[gítar]] og söng, en spilaði líka á [[Munnharpa|munnhörpu]] eins og heyrist á Laginu „[[Love Me Do]]“, á fyrstu plötunni; Paul McCartney spilaði á [[Rafbassi|bassa]], söng og lék einstaka sinnum á gítar; George Harrison spilaði á gítar, söng stöku sinnum og spilaði einu sinni á [[Sítar (hljóðfæri)|sítar]] á „[[Norwegian Wood (This Bird Has Flown)|Norwegian Wood]]“ á plötunni ''[[Rubber Soul]]''; og Ringo Starr (Richard Starkey) lék á trommur og söng örfá lög. Ýmsir aðilar sem tengdust hljómsveitinni hafa verið nefndir „[[fimmti Bítillinn]]“, oftast umboðsmaðurinn [[Brian Epstein]] eða framleiðandinn [[George Martin]] sem báðir höfðu mikil áhrif á tónlist og ímynd Bítlanna. Langflest lög sveitarinnar voru samin af tvíeykinu [[Lennon/McCartney]]. Paul McCartney og Yoko Ono (síðari eiginkona John Lennon) hafa átt í deilum vegna þess að Paul hefur viljað breyta skráningu laganna sem hann samdi í McCartney/Lennon.

[[Bítlaæðið]] braust út í kjölfar útgáfu fyrstu plötu þeirra í Bretlandi árið 1963. Snemma árs 1964 komu Bítlarnir fram í sjónvarpsþættinum ''[[The Ed Sullivan Show]]'' í Bandaríkjunum. Í kjölfarið fór bítlaæðið eins og eldur í sinu um heiminn. Þá fengu þeir viðurnefnið „The Fab Four“ („frábæra fereykið“). Þegar Bítlarnir voru í Bandaríkjunum sagði John Lennon í viðtali að sveitin væri „stærri en Jesús“ og vakti það svo mikla hneykslan að plötur þeirra voru brenndar. [[Brian Epstein]], umboðsmaður þeirra, þurfti að biðja John Lennon um að biðjast afsökunar.

Bítlarnir gerðu tilraunir með [[hugvíkkandi lyf]] eins og [[LSD]] á sjöunda áratugnum og gáfu út plötur sem unnar voru undir áhrifum þeirra. Þar ber helst að nefna ''[[Magical Mystery Tour]]'' sem varð efni í [[Magical Mystery Tour (kvikmynd)|kvikmynd]], og ''[[Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band]]'' sem var hluti af [[sýrurokk]]sæðinu á sjöunda áratugnum.

Hljómsveitin gerði einnig nokkrar kvikmyndir. Sú fyrsta nefndist ''[[Bítlarnir (kvikmynd)|Bítlarnir]]'', eða ''A Hard Day's Night'' á móðurmálinu, og í kjölfarið fylgdu ''[[Help! (kvikmynd)|Help!]]'', ''[[Magical Mystery Tour (kvikmynd)|Magical Mystery Tour]]'', heimildarmyndin ''[[Let It Be (kvikmynd)|Let It Be]]'' og teiknimyndin ''[[Yellow Submarine (teiknimynd)|Yellow Submarine]]'', sem Bítlarnir komu nánast ekkert nálægt.

Árið 2023 var síðasta lag Bítlanna, „Now and Then“, gefið út með aðstoð [[gervigreind]]ar. John Lennon hafði sungið lagið inn á upptöku mörgum áratugum fyrr.<ref>[https://blabbermouth.net/news/the-beatles-announces-release-date-for-last-song-now-and-then The Beatles announce release date for last song Now and Then] Blabbermouth.net, 26/10 2023</ref><ref>{{cite web |url=https://www.mbl.is/folk/frettir/2023/10/26/nytt_bitlalag_gefid_ut_i_naestu_viku/ |title=Nýtt bítlalag gefið út í næstu viku |publisher=[[mbl.is]] |date=2023-10-26 |access-date=2023-10-27 |url-status=live }}</ref>

== Útgefið efni ==
=== Breiðskífur ===
* ''[[Please Please Me]]'' (1963)
* ''[[With the Beatles]]'' (1963)
* ''[[A Hard Day's Night (breiðskífa)|A Hard Day's Night]]'' (1964)
* ''[[Beatles for Sale]]'' (1964)
* ''[[Help!]]'' (1965)
* ''[[Rubber Soul]]'' (1965)
* ''[[Revolver (breiðskífa)|Revolver]]'' (1966)
* ''[[Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band]]'' (1967)
* ''[[Magical Mystery Tour]]'' (1967)
* ''[[The Beatles (breiðskífa)|The Beatles]]'' (1968)
* ''[[Yellow Submarine]]'' (1969)
* ''[[Abbey Road]]'' (1969)
* ''[[Let It Be (breiðskífa)|Let It Be]]'' (1970)

=== Smáskífur ===
* „My Bonnie“ (1962)
* „Love Me Do“ (1962)
* „Please Please Me“ (1963)
* „From Me To You“ (1963)
* „She Love's You“ (1963)
* „I Want To Hold Your Hand“ (1963)
* „The Beatles Christmas Record“ (1963)
* „Sweet Georgia Brown“ (1964)
* „Cry For A Shadow“ (1964)
* „Can't Buy Me Love“ (1964)
* „Ain't She Sweet“ (1964)
* „A Hard Day's Night“ (1964)
* „I Feel Fine“ (1964)
* „If I Fell“ (1964)
* „Another Beatles Christmas Record“ (1964)
* „Ticket To Ride“ (1965)
* „Help !“ (1965)
* „Day Tripper“ (1965)
* „The Beatles Third Christmas Record“ (1965)
* „Paperback Writer“ (1966)
* „Eleanor Rigby“ (1966)
* „Pantomime: Everywhere It's Christmas“ (1966)
* „Strawberry Fields Forever“ (1967)
* „All You Need Is Love“ (1967)
* „Hello, Goodbye“ (1967)
* „Christmas Time (Is Here Again)“ (1967)
* „Lady Madonna“ (1968)
* „Hey Jude“ (1968)
* „The Beatles Sixth Christmas Record“ (1968)
* „Get Back“ (1969)
* „Ballad Of John And Yoko“ (1969)
* „Something“ (1969)
* „The Beatles Seventh Christmas Record“ (1969)
* „Let It Be“ (1970)

=== Kvikmyndir ===
'''Leiknar'''
* ''[[A Hard Day's Night (kvikmynd)|A Hard Day's Night]]'' (1964)
* ''[[Help! (kvikmynd)|Help!]]'' (1965)
* ''[[Magical Mystery Tour (kvikmynd)|Magical Mystery Tour]]'' (1967)
* ''[[Yellow Submarine (kvikmynd)|Yellow Submarine]]'' (1968) (birtust stuttlega)

'''Valdar heimildamyndir og tónleikaupptökur'''
* ''[[The Beatles at Shea Stadium]]'' (1966)
* ''[[Let It Be (kvikmynd)|Let It Be]]'' (1970)
* ''[[The Compleat Beatles]]'' (1982)
* ''[[It Was Twenty Years Ago Today (kvikmynd)|It Was Twenty Years Ago Today]]'' (1987) (um ''Sgt. Pepper'')
* ''[[The Beatles Anthology (sjónvarpsþættir)|The Beatles Anthology]]'' (1995)
* ''[[The Beatles: 1+]]'' (2015) (safn tónlistarmyndbanda)
* ''[[The Beatles: Eight Days a Week]]'' (2016) (um bítlaæðið og tónleikaferðirnar)
* ''[[The Beatles: Get Back]]'' (2021)

== Tilvísanir ==
{{reflist}}

== Tenglar ==
* {{Opinber vefsíða}}
* [http://www.jpgr.co.uk/beatroot.html Síða um Bítlana]
* [http://www.jugi3.ch/homepage/thebeatles.htm The Beatles Discography]

{{Bítlarnir}}

[[Flokkur:Bítlarnir| ]]
{{Sa|1960|1970}}
[[Flokkur:Breskar hljómsveitir]]
[[Flokkur:Popphljómsveitir]]
[[Flokkur:Óskarsverðlaunahafar í flokki bestu tónlistar]]