Skoða frumkóða fyrir Álandseyjar

{{Land
|nafn_á_frummáli=Åland<br />Ahvenanmaa
|nafn_í_eignarfalli=Álandseyja
|fáni=Flag_of_Åland.svg
|skjaldarmerki=Coat of arms of Åland.svg
|staðsetningarkort=Ahvenanmaa_sijainti_Suomi.svg
|þjóðsöngur=[[Ålänningens sång]]
|tungumál=[[sænska]]
|höfuðborg=[[Maríuhöfn]]
|stjórnarfar=[[Sjálfstjórnarhérað]]
|titill_leiðtoga1=[[Forsætisráðherra Álandseyja|Forsætisráðherra]]
|titill_leiðtoga2=[[Landstjóri Álandseyja|Landstjóri]]
|nafn_leiðtoga1=[[Veronica Thörnroos]]
|nafn_leiðtoga2=[[Peter Lindbäck]]
|staða=[[Sjálfstjórnarhérað]]
|staða_athugasemd=innan [[Finnland]]s
|atburður1=Heimastjórn
|dagsetning1=7. maí 1920
|atburður2 = [[Álandseyjasamningurinn]]
|dagsetning2 = 20. október 1921
|atburður3=Héraðsþing
|dagsetning3=9. júní 1922
|ESBaðild=1. janúar 1995
|flatarmál=1.580
|fólksfjöldi= 30.129
|mannfjöldaár=2020
|íbúar_á_ferkílómetra=19,07
|VLF=1,563
|VLF_ár = 2007
|VLF_á_mann = 55.829
|VÞL = 0.900
|VÞL_ár = 2017
|gjaldmiðill=[[evra]] €
|tímabelti=[[UTC]]+2 (UTC+3 [[Evrópskur sumartími|á sumrin]])
|tld=ax
|símakóði=358 18
}}
'''Álandseyjar''' eða '''Áland''' ([[sænska]]: ''Åland''; [[finnska]]: ''Ahvenanmaa'') eru [[sjálfstjórnarsvæði]] undir [[Finnland|finnskum]] yfirráðum á [[Eystrasalt]]i undan strönd Finnlands.<ref>{{vísindavefurinn|1536|Hvaða landi tilheyra Álandseyjar?}}</ref> Álandseyjar telja í heildina um 6.500 [[eyja]]r og [[sker]] en hinir [[Sænska|sænskumælandi]] íbúar búa langflestir á stærstu eyjunni, [[Fasta Åland]].<ref>{{vísindavefurinn|31969|Hvað getur þú sagt mér um Álandseyjar?}}</ref> Það var samkvæmt ákvörðun [[Þjóðabandalagið|Þjóðabandalagsins]] árið [[1921]] sem Álandseyjar fengu sjálfsstjórn en áður höfðu íbúar eyjanna sóst eftir því að segja skilið við Finnland og verða hluti af Svíþjóð. Opinbert tungumál á eyjunum er sænska og höfuðborgin er [[Maríuhöfn]].

Álandseyjar eru eyjaklasi við mynni [[Helsingjabotn]]s í Eystrasalti, við strönd Finnlands. Stærsta eyjan er [[Fasta Åland]] þar sem 90% íbúanna búa.<ref>{{cite web|url=http://www.osterholm.info/aland/index.html|title=The Aland Islands|date=9 May 2012|website=Osterholm.info|access-date=26 October 2017|url-status=bot: unknown|archive-url=https://web.archive.org/web/20120509120701/http://www.osterholm.info/aland/index.html|archive-date=9 May 2012}}</ref> Auk hennar eru um 6.500 eyjar og sker austan við stærstu eyjuna.<ref name="readersnatural">{{Cite book|title=Natural Wonders of the World|url=https://archive.org/details/naturalwondersof00sche|publisher=Reader's Digest Association, Inc|year=1980|isbn=0-89577-087-3|editor-last=Scheffel|editor-first=Richard L.|location=United States of America|page=[https://archive.org/details/naturalwondersof00sche/page/n6 3]|editor-last2=Wernet|editor-first2=Susan J.}}</ref> Aðeins 60-80 eyjar eru byggðar. [[Roslagen]] í Svíþjóð liggur 38 km vestan við Fasta Åland, en í austri nær eyjaklasinn alveg að strönd Finnlands í [[Skerjagarðshaf]]i. Vestan við Álandseyjar er óbyggða skerið [[Märket]] sem skiptist í tvennt milli Finnlands og Svíþjóðar. Ferjur ganga frá Maríuhöfn til [[Turku]] í Finnlandi og [[Stokkhólmur|Stokkhólms]] í Svíþjóð.

Álandseyjar eru sjálfstjórnarsvæði og hafa því [[stjórn Álandseyja|eigin stjórn]] sem fer með hluta þess valds sem [[finnska ríkisstjórnin]] fer með annars staðar. Eyjarnar eru herlaust og hlutlaust svæði eftir friðarsamninga í kjölfar [[Álandseyjastríðið|Álandseyjastríðsins]] um miðja 19. öld.<ref name="demilitarisation">{{cite web|url= https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1918/03/24/121603852.pdf|title= Uneasy Sweden and the Menace of Prussianism; An Analysis of the Scandinavian Situation in View of Kaiser's Reported Ambition to Make the Baltic a German Lake|website= Query.nytimes.com|access-date= 26 October 2017}}</ref> Árið 2022 var haldið upp á 100 ára afmæli sjálfstjórnar á eyjunum.<ref>{{cite web|url=http://www.nordiclabourjournal.org/nyheter/news-2021/article.2021-06-16.9273848238|title=100 years of autonomy: Åland celebrates|publisher=[[Nordic Labour Journal]]|access-date=30 June 2021|archive-date=19 May 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20210701063137/www.nordiclabourjournal.org/nyheter/news-2021/article.2021-06-16.9273848238|url-status=live|last = Forsgård | first = Helena | date = 29 June 2021}}</ref> Sumir Álendingar vilja kljúfa sig frá Finnlandi og gerast sjálfstætt land. Stjórnmálaflokkurinn Ålands Framtid eða [[Framtíð Álandseyja]] berst hart fyrir því, en fékk aðeins einn þingmann af 30 í kosningum árið 2019.

== Heiti ==
Uppruni heitis eyjanna er [[frumnorræna]] orðið *''Ahvaland'' dregið af orðinu yfir [[vatn]] eða [[á (vatn)|á]]. [[Frumgermanska]] orðið ''ahwō'' er skylt latneska orðinu ''aqua'' sem merkir „vatn“. Í norrænu varð þetta Áland og síðan Åland í sænsku, þótt ár séu ekki áberandi í landslagi Álandseyja. [[Finnska]] og [[eistneska]] heitið yfir eyjarnar, ''Ahvenanmaa'' og ''Ahvenamaa'', hafa verið tengd við [[aborri|aborra]] (''ahvenet'').<ref>Virrankoski, Pentti (2001). {{lang|fi|Suomen historia. Ensimmäinen osa}}. SKS. {{ISBN|951-746-321-9}}. p. 59.</ref> Til er tilgáta sem gengur út frá því að finnska heitið sé það upprunalega, og norræna heitið dregið af því.<ref name="Hulden">Lars Hulden (2001) ''Finlandssvenska bebyggelsenamn''; Svenska litteratursällskapet i Finland. {{ISBN|951-583-071-0}}.</ref>

Hugsanlega vísaði [[Pliníus eldri]] til eyjanna þegar hann minntist árið 77 á eyjar þar sem íbúarnir lifðu af [[hafrar|höfrum]],<ref name="Pliny">Pliny the Elder ''The Natural History''; Book IV, Chapter 27.</ref> þar sem latneska orðið yfir hafra er ''avena''.

Opinbert heiti eyjanna er ''Landskapet Åland'' sem merkir „landshlutinn“ eða „héraðið Áland“.

== Saga == 
=== Forsaga ===
Fyrir um 18.000 árum gekk [[Weichsel-skeiðið]] yfir [[Skandinavía|Skandinavíu]] þar sem þykkur ís lagðist yfir löndin. Þessi ís hopaði frá því fyrir um 9000 árum. Fyrir um 8000 árum risu hæstu hæðir eyjanna úr [[Eystrasalt]]i. Yfirborð sjávar hækkaði og lækkaði næstu aldirnar, en [[landbrú]] myndaðist aldrei til Álandseyja, þannig að fyrstu [[maður|mennirnir]] komu þangað með [[bátur|bátum]]. Land Álandseyja heldur áfram að rísa um nokkra millimetra á ári.

Elstu ummerki um mannabyggð á eyjunum eru frá [[nýsteinöld]], um 4000 f.Kr. [[Gatamenningin]] og síðan [[Kambamenningin]] barst þangað á 3. árþúsundinu f.o.t. Helsta veiðidýr íbúa var [[vöðuselur]]. [[Kvikfjárrækt]] hófst á [[bronsöld]] og sex [[hæðavirki]] frá [[járnöld]] hafa fundist á eyjunum. Fjölmörg [[kuml]] frá [[víkingaöld]] hafa fundist á Fasta Åland sem gefa þétta búsetu til kynna. Arabísk mynt hefur fundist þar sem bendir til þátttöku íbúa í [[víkingaferð]]um í [[Austurvegur|Austurveg]].<ref>{{vefheimild|titill = Järnåldern på Åland|url = http://www.kansallismuseo.fi/sv/nationalmuseum/undervisning/undervisningspaket/forhistoria/information/jarnaldern/jarn8|verk = |skoðað= 2015-09-05|vefsíða= Museiverket}}</ref><ref>{{vefheimild|titill = Stenåldern på Åland|url = http://www.kansallismuseo.fi/sv/nationalmuseum/undervisning/undervisningspaket/forhistoria/information/stenaldern/sten11|verk = |skoðað= 2015-09-05|vefsíða= Museiverket}}</ref>

=== Miðaldir ===
Álendingar tóku [[kristni]] snemma á 11. öld og fyrstu timburkirkjurnar voru reistar á þeim tíma. Hugsanlega lagði [[Eiríkur helgi]] Svíakonungur eyjarnar undir Svíþjóð, en samkvæmt öðrum heimildum voru eyjarnar þegar orðnar hluti af Svíþjóð í valdatíð hans. Fyrstu steinkirkjurnar voru svo reistar á 14. og 15. öld. Álandseyjar urðu hluti af [[Ábæjarbiskupsdæmi]], en [[Ragnvaldur 2.]] biskup frá 1309 til 1321 var álenskur. Eyjunum var skipt í þriðjunga með eigin dómþing og landsþing er nefnt í [[Saltvik]] frá 1322. Bygging [[Kastelholmshöll|Kastelholmshallar]] hófst á 9. áratug 14. aldar. Kastalinn er fyrst nefndur í heimildum frá 1388.<ref name="Richards">{{cite book|last=Richards|first=Sir James Maude |title=800 years of Finnish architecture|url=https://books.google.com/books?id=q11QAAAAMAAJ&q=Kastelholm+Castle|year=1978|publisher=David & Charles|isbn=0715375121|page=15}}</ref> Í kastalanum bjó hallar[[fógeti]] sem heyrði formlega undir höfuðsmanninn í [[Ábæjarhöll]]. [[Lögmaður]] Austurlands (stærstur hluti Finnlands) hafði lögsögu á eyjunum, en frá 1435 lögmaður Norður-Finna.

Um miðja 15. öld var [[regla heilags Frans|Fransiskanaklaustur]] stofnað á eyjunum. Átök innan [[Kalmarsambandið|Kalmarsambandsins]] í kringum yfirráð yfir Svíþjóð leiddu til þess að Danir lögðu Kastelholmshöll og eyjarnar undir sig 1507 með flota undir stjórn [[Søren Norby]]. [[Gústaf Vasa]] frelsaði svo eyjarnar undan hernámi Dana árið 1523, sem markar endalok miðalda og upphaf nýaldar í sögu eyjanna.

=== Nýöld ===
Á 16. og 17. öld voru Álandseyjar ýmist sjálfstætt [[lén]] eða hluti af stærra léni sem tilheyrði ýmist krúnunni eða lénsmönnum Svíakonungs. Haustið 1571 hélt [[Jóhann 3. Svíakonungur|Jóhann hertogi]] bróður sínum, [[Eiríkur 14.|Eiríki 14.]], og konu hans, [[Karin Månsdotter]], föngnum í Kastelholmshöll. Árið 1634 var stjórnsýslu Finnlands breytt og Álandseyjar urðu hluti af [[Suðvestur-Finnland]]i. Árið 1638 var póstleiðin frá Stokkhólmi til Åbo lögð um Álandseyjar í valdatíð [[Kristín Svíadrottning|Kristínar Svíadrottningar]]. Frá 1666 til 1670 voru níu konur dæmdar á bálið í [[nornaréttarhöld]]um á Álandseyjum.

[[Rússland|Rússar]] lögðu Álandseyjar undir sig í [[Norðurlandaófriðurinn mikli|norðurlandaófriðnum mikla]] 1713 til 1721 og notuðu eyjarnar sem bækistöð fyrir herfarir gegn Svíþjóð. Flestir íbúar flúðu til Svíþjóðar. [[Álandseyjaráðstefnan]] var árangurslaus friðarráðstefna á Álandseyjum 1718-1719. [[Orrustan í Föglöfjärd]] var minni háttar sjóorrusta sem fór fram við eyjarnar 1720. Eftir friðarsamninga í Nystad, þar sem Rússar fengu hluta [[Kirjálaeiðið|Kirjálaeiðisins]], sneru Álendingar aftur heim. Þegar [[Hattastríðið]] braust út 1741 lögðu Rússar eyjarnar aftur undir sig 1742 með þeim afleiðingum að íbúar þurftu aftur að flýja. Í mars árið eftir lagði sænski [[skerjagarðsflotinn]] eyjarnar aftur undir sig. Átökunum lauk með [[friðarsamningurinn í Åbo|friðarsamningnum í Åbo]] í ágúst 1743.

=== Rússnesk yfirráð ===
Þegar [[finnska stríðið]] braust út milli Svíþjóðar og Rússlands árið 1808 lagði rússneskur floti eyjarnar undir sig án mótspyrnu. Þann 19. mars 1808 gerðu bændur á eyjunum uppreisn gegn hernámsliðinu og Svíar sendu liðsauka. Þann 9. maí fór [[orrustan um Kumlinge]] fram þar sem Svíar unnu sigur. Um vorið gaf konungur skipun um að rýma austari eyjarnar og rífa þar byggingar sem gætu nýst hernámsliði Rússa. [[Georg Carl von Döbeln]] var settur yfir varnir eyjanna og sagt að verja þær hvað sem það kostaði. Þegar [[Karl 13.]] komst til valda með stjórnarbyltingu var von Döbeln kallaður aftur og Rússar hröktu sænska varnarliðið burt vorið 1809. Þegar stríðinu lauk árið eftir urðu eyjarnar hluti af [[Stórhertogadæmið Finnland|Stórhertogadæminu Finnlandi]] innan [[Rússaveldi]]s.

Árið 1836 hófu Rússar að reisa [[Bomarsundsvirki]] á Álandseyjum. Þegar [[Krímstríðið]] braust út kom bresk-franskur floti til Álandseyja 21. júní 1854 og hóf skothríð á virkið sem enn var óklárað. Rússneska setuliðið gafst upp í ágúst. Bretar buðu Svíum að taka við stjórn eyjanna, en Svíar höfnuðu því þar sem stríðið stóð enn yfir. Virkið var því eyðilagt með sprengiefni í september.

Í [[Friðarsamningarnir í París 1856|friðarsamningnum í París 1856]] var kveðið á um að eyjarnar væru herlaust svæði. Virkið var því aldrei endurreist og árið 1861 var Maríuhöfn stofnuð af [[Alexander 2. Rússakeisari|Alexander 2. Rússakeisara]] sem höfuðborg eyjanna. Þar var stofnaður stýrimannaskóli 1861 og útgerðarfélög komu sér þar fyrir. Maríuhöfn varð líka vinsæll baðstaður á seinni hluta 19. aldar. Ritstjórinn [[Julius Sundblom]] stofnaði fyrsta dagblað Álandseyja, ''[[Tidningen Åland]]''. Hann leiddi síðar baráttu fyrir sameiningu við Svíþjóð.

Í [[fyrri heimsstyrjöld]] hófu Rússar að reisa hernaðarmannvirki á Álandseyjum árið 1916. Þegar Finnland lýsti yfir sjálfstæði í desember 1917 lýsti Sundblom því yfir að Finnland ætti að vera frjálst og Álandseyjar sænskar.<ref>{{webbref|url=http://www.julius.ax/om-julius-sundblom/politikern-julius|titel=Politikrn Julius|utgivare=http://www.julius.ax|förnamn=Dan efternamn=Nordman|språk=svenska|hämtdatum=18 oktober 2023}}</ref> 95% myndugra Álendinga undirrituðu undirskriftalista sem afhentur var [[Gústaf 5.]] um að Svíar tækju við stjórn eyjanna. Á móti var [[Álandseyjanefndin]] stofnuð af nokkrum Álendingum í Helsinki og setti fram kröfu um aukið sjálfsforræði eyjanna innan Finnlands. Í [[Finnska borgarastyrjöldin|finnsku borgarastyrjöldinni]] [[Álandseyjaherförin|sendu Svíar her]] til að verja íbúa eyjanna, en skömmu síðar kom þýskur her til eyjanna. Sænska liðið hörfaði þá aftur til Svíþjóðar. 

=== Álandseyjamálið og seinna stríð ===
Árið 1919 var annar undirskriftalisti sendur sem leiddi til spennu milli Finnlands og Svíþjóðar. [[Julius Sundblom]] og [[Carl Björkman]], leiðtogar [[Álandseyjahreyfingin|Álandseyjahreyfingarinnar]], voru dæmdir í fangelsi fyrir landráð. [[Álandseyjamálið]] var tekið fyrir á fundi [[Þjóðabandalagið|Þjóðabandalagsins]] í júní 1920. Árið eftir kvað bandalagið upp þann úrskurð að eyjarnar ættu að heyra undir Finnland, en fengju að halda tungumáli sínu, yrðu herlaust svæði og fengju aukna sjálfstjórn. Það tók þannig undir málstað Álandseyjanefndarinnar fremur en Álandseyjahreyfingarinnar. Í október 1921 var [[Álandseyjasamningurinn]] undirritaður af fulltrúum Finnlands og Svíþjóðar og átta annarra ríkja. 

Á millistríðsárunum tóku flestar útgerðir vélknúin skip í notkun, þannig að [[seglskip]] urðu hagstæð kaup. Álenski útgerðarmaðurinn [[Gustaf Erikson]] keypti stór seglskip til að sinna kornflutningum milli Evrópu og Ástralíu. Á 3. áratugnum var útgerð hans sú stærsta á Norðurlöndunum, en [[kreppan mikla]] kom illa við útgerðirnar á eyjunum. Eftir andlát Eriksons 1951 var seglskipinu ''[[Pommern (seglskip)|Pommern]]'' breytt í safnskip.<ref>{{Webbref|url = http://www.seaborne-fartygsmagasinet.com/Gustaf_Eikson_ENGLISH.pdf|titel = The King of Canvas|hämtdatum = 2015-09-16|utgivare = Sjöhistoriska}}</ref><ref>{{Webbref|titel = ERIKSON, Gustaf|url = http://www.blf.fi/artikel.php?id=5761|verk = Biografiskt lexikon för Finland|hämtdatum = 2015-09-16}}</ref><ref>{{Webbref|titel = Ålands sjöfartsmuseum - en kort historik|url = http://www.sjofartsmuseum.ax/sv/om-museet-huvud/historik|verk = |hämtdatum = 2015-09-17|förnamn = |efternamn = |utgivare = Ålands sjöfartsmuseum|arkivurl = https://web.archive.org/web/20160116050026/http://www.sjofartsmuseum.ax/sv/om-museet-huvud/historik|arkivdatum = 2016-01-16}}</ref>

Í [[vetrarstríðið|vetrarstríðinu]] sendu Finnar setulið til að verja eyjarnar og komu fyrir [[tundurdufl]]um umhverfis þær. Heimavarnarlið var stofnað með um 700 mönnum. Þegar stríðinu lauk árið 1940 fengu Sovétmenn leyfi til að stofna sendiráð á eyjunum til að tryggja að Finnar stæðu við brottflutninga herliðs þaðan. Þegar [[framhaldsstríðið]] braust út 1941 sneru finnskir hermenn aftur til eyjanna. Þegar stríðinu lauk voru þeir aftur kallaðir heim.<ref name="Demilitarisering">{{Webbref|url = http://www.regeringen.ax/sites/www.regeringen.ax/files/attachments/page/alands-demilitarisering-och-neutralisering.pdf|titel = Ålands demilitarisering och neutralisering|hämtdatum = 2015-09-17|utgivare = Ålands landskapsregering}}</ref><ref name=":6">{{Webbref|titel = Åland|url = http://www.uppslagsverket.fi/bin/view/Uppslagsverket/Aaland|verk = Uppslagsverket Finland|hämtdatum = 2015-09-17|arkivurl = https://web.archive.org/web/20150929032247/http://www.uppslagsverket.fi/bin/view/Uppslagsverket/Aaland|arkivdatum = 2015-09-29}}</ref>

Floti Álandseyja varð fyrir miklum skakkaföllum í stríðinu. 13 gufuskip og þrjú seglskip fórust og með þeim 88 sjómenn.<ref name="Sjöhistorisk årsskrift">{{Webbref|url = http://www.leif-80.se/sartryck.pdf|titel = Särtryck ur tidskriften Sjöhistorisk årsskrift förÅland|hämtdatum = 2015-09-19|författare = Rolf Fellman|efternamn = |förnamn = |arkivurl = https://web.archive.org/web/20150928183850/http://www.leif-80.se/sartryck.pdf|arkivdatum = 2015-09-28}}</ref><ref>{{Webbref|titel = Historiens Åland|url = http://www.alandsmuseum.ax/historiens-aland/|verk = |hämtdatum = 2015-09-17|utgivare = Ålands museum|arkivurl = https://web.archive.org/web/20150726211956/http://www.alandsmuseum.ax/historiens-aland/|arkivdatum = 2015-07-26}}</ref><ref>{{Webbref|titel = En stad byggd kring sjöfart|url = http://www.visitaland.com/articles/sjofart/|hämtdatum = 2015-09-17|verk = Visit Åland|arkivurl = https://web.archive.org/web/20150928030156/http://www.visitaland.com/articles/sjofart/|arkivdatum = 2015-09-28}}</ref>

=== Eftirstríðsárin ===
[[Mynd:Ålands_lagting.jpg|thumb|right|Stjórnarbyggingin á Álandseyjum.]]
Eftir stríð voru ný lög um sjálfstjórn á Álandseyjum samþykkt 1951 með hliðsjón af friðarsamningunum 1947. Álandseyjar fengu eigið þing og eiginn fána 1952. Árið 1970 urðu Álandseyjar sjálfstæður aðili að [[Norðurlandaráð]]i, með tvo fulltrúa af 87 í ráðinu. Fyrstu frímerki Álandseyja voru gefin út 1984.<ref>{{vefheimild|titill = Åland i Nordiska rådet|url = http://www.lagtinget.ax/text.con?iPage=26|skoðað = 2015-09-20|vevsíða = Ålands lagting}}</ref><ref>{{vefheimild|titill=Postverksamhetens utveckling på Åland |url=http://www.posten.ax/department.con?iPage=43&m=74 |verk= |skoðað=2015-09-20 |vefsíða=Posten Åland |safnslóð=https://web.archive.org/web/20151028171103/http://www.posten.ax/department.con?iPage=43&m=74 |safndags=2015-10-28 }}</ref> Stjórnarbyggingin, [[Självstyrelsegården]], var reist árið 1979.

Árið 1959 var nýtt ferjufyrirtæki stofnað í Maríuhöfn, [[Viking Line|Ab Vikinglinjen]], en fljótlega tóku fleiri sænsk og finnsk fyrirtæki að reka ferjusiglingar til Álandseyja. Árið 1971 hóf álenska fyrirtækið [[Birka Cruises AB]] siglingar frá Maríuhöfn, en það hætti starfsemi vegna [[Kórónaveirufaraldurinn|Kórónaveirufaraldursins]] 2020. Árið 1966 var opinbera fyrirtækið [[Ålands Penningautomatförening]] (Paf) stofnað með þátttöku ýmissa góðgerðasamtaka á Álandseyjum og með einkaleyfi á rekstri [[spilakassi|spilakassa]] um borð í álenskum ferjum. 

Í tengslum við Evrópusambandsaðild Svíþjóðar og Finnlands 1995, voru tvær þjóðaratkvæðagreiðslur um aðild haldnar á Álandseyjum. Aðild var samþykkt með miklum meirihluta með fyrirvara um tilteknar undanþágur, sérstaklega varðandi réttinn til búsetu á eyjunum. Álandseyjar urðu því hluti af Evrópusambandinu 1995 og 2002 tók [[evra]]n við af [[finnskt mark|finnska markinu]] sem gjaldmiðill á eyjunum.

== Landfræði ==
[[File:Topographic map of Åland.svg|thumb|upright=1.4|Hæðakort af Álandseyjum sem sýnir mörk sveitarfélaga.]]
[[File:Vandring Åland.jpg|thumb|left|Göngufólk á Álandseyjum.]]
Álandseyjar liggja á hernaðarlega mikilvægum stað þar sem þær liggja nálægt innsiglingunni að [[Stokkhólmur|Stokkhólmi]] og við mynni bæði [[Helsingjabotn]]s og [[Kirjálabotn]]s.

Nær 300 byggilegar eyjar tilheyra eyjaklasanum, en aðeins 60-80 þeirra eru í byggð. Afgangurinn eru um 6200 sker og eyjur með berum klöppum.<ref name="readersnatural" /> Eyjaklasinn tengist eyjaklasanum [[Åboland]] sem liggur austan megin við hann, meðfram suðvesturströnd Finnlands. Saman mynda þeir [[Skerjagarðshaf]]. Vestan við Álandseyjar er [[Álandshaf]] og í norðri er [[Helsingjabotn]].

[[File:Degersand.JPG|thumb|Degersand-strönd á [[Eckerö]].<ref>{{cite web|url=https://www.worldbeachguide.com/finland/degersand.htm|title=Degersand Beach / Finland|first=Copyright-The World Beach|last=Guide|website=World Beach Guide}}</ref>]]
Eyjarnar eru að mestu grýttar og jarðvegur er lítill eftir að jökulísinn fór þar yfir við lok síðustu ísaldar.<ref name="readersnatural" /> Á eyjunum eru mörg engi þar sem býr mikill fjöldi ólíkra tegunda skordýra, eins og fiðrildið ''[[Melitaea cinxia]]''.

[[File:SoedraLinjen 15.jpg|thumb|left|Kindur á beit á lítilli eyju.]]
Álandseyjar ná yfir 1527 km<sup>2</sup> landsvæði.<ref name="Statfin">{{cite web|title=Statistical Yearbook of Finland 2016|page=505|access-date=2017-02-07|url=http://www.stat.fi/tup/julkaisut/tiedostot/julkaisuluettelo/yyti_stv_201600_2016_16179_net.pdf|website=Stat.fi|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20170211080945/http://www.stat.fi/tup/julkaisut/tiedostot/julkaisuluettelo/yyti_stv_201600_2016_16179_net.pdf|archive-date=11 February 2017}}</ref> Níutíu prósent íbúa búa á eyjunni [[Fasta Åland]] sem er langstærst. Erfitt er að áætla stærð hennar vegna þess hvað hún er óregluleg í laginu, en hún er talin vera frá 740 km<sup>2</sup><ref name="readersnatural" /> að 879 km<sup>2</sup><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=EsWT8Ukcq48C&q=aland&pg=PA251|title=Biodiversity and Climate Change: Reports and Guidance Developed Under the Bern Convention|last=Europe|first=Council of|date=2012-01-01|publisher=Council of Europe|isbn=9789287170590|page=251|language=en}}</ref> að yfir 1010 km<sup>2</sup>, eftir því hvað talið er með. Á eyjunni eru nokkrar hafnir.

Í [[Álandseyjadeilunni]] notuðu deiluaðilar kortagerð til að undirbyggja kröfur sínar. Á sænska kortinu var stærsta byggða eyjan mest áberandi, en mörgum skerjum var sleppt. Á finnska kortinu var stærð ýmissa smáeyja og skerja ýkt. Á sænska kortinu virtust eyjarnar nær Svíþjóð en Finnlandi, meðan finnska kortið lagði áherslu á samfellu eyjaklasans við meginlandið á Finnlandi, en stærra bil var frá eyjaklasanum til Svíþjóðar hinum megin. Ein útkoman úr þessu er að gjarnan er talað um „6000 sker“ í kjölfarið á lausn deilunnar.

Á Álandseyjum lifa margar dýrategundir sem ekki eru upprunnar á eyjunum. [[Elgur]] og ýmsar tegundir dádýra voru flutt þangað á 20. öld.

== Stjórnmál ==
[[File:Ålands lagting.jpg|thumb|[[Þing Álandseyja]].]]
Stjórn Álandseyja er í samræmi við lög um sjálfstjórn Álandseyja og alþjóðlega samninga. Þessir samningar tryggja sjálfstjórn eyjanna innan Finnlands, sem fer með fullveldi þar, auk þess að tryggja að þær séu herlaust svæði. Stjórn Álandseyja er í höndum [[Landshlutastjórn Álandseyja|landshlutastjórnar]] sem ber ábyrgð gagnvart [[Löngþing Álandseyja|lögþingi Álandseyja]]. Landstjóri er fulltrúi finnsku ríkisstjórnarinnar. Að auki eiga Álandseyjar einn fastan fulltrúa á finnska þinginu.

Álandseyjar eru með eigin [[fáni Álandseyja|fána]] og hafa gefið út eigin frímerki frá 1984.<ref>{{cite web |url=http://www.alandstamps.com/en/products/stamps/product-catalogue-1984-2014 |title=Product catalogue |website=Aland Stamps |access-date=10 February 2017 |archive-date=11 febrúar 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170211081247/http://www.alandstamps.com/en/products/stamps/product-catalogue-1984-2014 |url-status=dead }}</ref> Eyjarnar eru með eigin lögreglulið og eru með aukaaðild að [[Norðurlandaráð]]i.<ref>{{cite web |url=http://www.eurotrib.com/story/2007/11/7/53338/0615 |title=The 2007 Session of the Nordic Council |date=2007 |website=European Tribune |access-date=10 February 2017 }}</ref> Álandseyjar eru herlaust svæði og íbúar eru undanþegnir [[herskylda|herskyldu]]. Þótt sjálfstæði Álandseyja sé eldra en núverandi [[héruð Finnlands]], fer stjórn Álandseyja með sömu verkefni og finnsku héraðsráðin fara með. [[Póstþjónusta Álandseyja]] sér um póstþjónustu á eyjunum og er aðili að [[Samstarfsráð lítilla evrópskra póstþjónusta|Samstarfsráði lítilla evrópskra póstþjónusta]]. Radíóamatörar líta á Álandseyjar sem sérstakan aðila og þær hafa sitt eigið [[kallmerki]] sem gefið er út af Finnlandi: <code>OH0</code>, <code>OF0</code> og <code>OG0</code> (síðasti stafurinn er núll).<ref>{{cite web |url=http://rsgb.org/main/operating/licensing-novs-visitors/international-prefixes/ |title=International Prefixes |publisher=Radio Society of Great Britain |access-date= 10 February 2017}}</ref>

Álandseyjar eiga einn fulltrúa á [[finnska þingið|finnska þinginu]]. Stjórnmálaflokkar á Álandseyjum eru ólíkir flokkum á meginlandinu.

[[Heimaskóli|Heimaskólar]], sem voru í reynd bannaðir í Svíþjóð árið 2011, eru leyfðir samkvæmt finnskum lögum. Vegna nálægðar Álandseyja og þar sem þær eru sænskumælandi, hafa nokkrar fjölskyldur sem kjósa heimaskóla flutt frá Svíþjóð til Álandseyja. Meðal þeirra var Jonas Himmelstrand, forseti sænsku heimaskólasamtakanna.<ref>{{cite web |title=Allt fler hemundervisare flyttar till Åland |url=http://www.alandstidningen.ax/nyheter/allt-fler-hemundervisare |website=Ålandstidningen |access-date=12 August 2015 |archive-date=23 febrúar 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170223031148/http://www.alandstidningen.ax/nyheter/allt-fler-hemundervisare/ |url-status=dead }}</ref>

Eftir endurbætur kosningalaga ætluðu Álandseyjar að heimila netkosningu fyrir fjarstadda kjósendur í þingkosningum 2019 og hugðist heimila öllum kjósendum að nýta sér netkosningu fyrir næstu kosningar 2023.<ref>[https://doi.org/10.31235/osf.io/5zr2e Krimmer, R., Duenas-Cid, D., Krivonosova, I., Serrano, R. A., Freire, M., & Wrede, C. (2019, September 27). Nordic Pioneers: facing the first use of Internet Voting in the Åland Islands (Parliamentary Elections 2019).]</ref> Hætt var við þetta á síðustu stundu vegna efasemda um öryggi kerfisins.<ref>{{Cite book|chapter-url=https://link.springer.com/chapter/10.1007%2F978-3-030-60347-2_3|chapter=Tripped at the Finishing Line: The Åland Islands Internet Voting Project|first1=David|last1=Duenas-Cid|first2=Iuliia|last2=Krivonosova|first3=Radu|last3=Serrano|first4=Marlon|last4=Freire|first5=Robert|last5=Krimmer|title=Electronic Voting|series=Lecture Notes in Computer Science|editor-first1=Robert|editor-last1=Krimmer|editor-first2=Melanie|editor-last2=Volkamer|editor-first3=Bernhard|editor-last3=Beckert|editor-first4=Ralf|editor-last4=Küsters|editor-first5=Oksana|editor-last5=Kulyk|editor-first6=David|editor-last6=Duenas-Cid|editor-first7=Mihkel|editor-last7=Solvak|date=7 May 2020|volume=12455|publisher=Springer International Publishing|pages=36–49|via=Springer Link|doi=10.1007/978-3-030-60347-2_3|isbn=978-3-030-60346-5|s2cid=221911723}}</ref>

Einn flokkur aðskilnaðarsinna, [[Framtíð Álandseyja]], býður fram með þá stefnu að Álandseyjar verði sjálfstætt ríki.<ref>{{Cite web |url=https://newsnowfinland.fi/editors-pick/viva-aland-independence-dream-not-dead-but-more-autonomy-comes-first |title=Viva Åland! Independence Dream Not Dead, But More Autonomy Comes First |access-date=2023-04-16 |archive-date=2021-01-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210120030827/https://newsnowfinland.fi/editors-pick/viva-aland-independence-dream-not-dead-but-more-autonomy-comes-first |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web|url=https://yle.fi/uutiset/osasto/news/wednesdays_papers_alands_separatists_take_heart_housing_market_warning_and_pig_farm_vaccinations/9864858|title=Wednesday's papers: Åland's separatists take heart, housing market warning and pig farm vaccinations|website=Yle Uutiset|date=4 October 2017}}</ref>

=== Sveitarfélög ===
{|
|
* [[Brändö]]
* [[Eckerö]]
* [[Finström]]
* [[Föglö]]
|
* [[Geta, Åland|Geta]]
* [[Hammarland]]
* [[Jomala]]
* [[Kumlinge]]
|
* [[Kökar]]
* [[Lemland]]
* [[Lumparland]]
* [[Maríuhöfn]]
|
* [[Saltvik]]
* [[Sottunga]]
* [[Sund, Åland|Sund]]
* [[Vårdö]]
|}

== Efnahagslíf ==
[[File:Mariehamn Airport.jpg|thumb|right|[[Maríuhafnarflugvöllur]].]]
Siglingar, verslun og ferðaþjónusta eru helstu atvinnugreinar á eyjunum. Siglingar standa undir um 40% af efnahagslífinu. Nokkur alþjóðleg skipafélög eru með höfuðstöðvar á Álandseyjum. Fyrir utan þessi félög eru flest fyrirtæki á eyjunum lítil með innan við 10 starfsmenn. Fiskveiðar og landbúnaður eru mikilvægar atvinnugreinar sem tengjast matvælavinnslu á eyjunum. Nokkur áberandi tæknifyrirtæki eru staðsett þar. Vindorkuver hafa vaxið síðustu ár og stefna á að snúa innflutningi á heildarorku í útflutning á næstu árum. Árið 2022 fékkst 41% af allri orkunotkun Álandseyja úr vindorku.<ref>{{vefheimild|url=https://www.asub.ax/en/statistics/environment-and-energy|titill=Environment and energy|vefsíða=ÅSUB|skoðað=12.8.2023}}</ref>

Helstu hafnir á eyjunum eru vesturhöfnin í [[Maríuhöfn]], [[Berghamn (Álandseyjum)|Berghamn]] og [[Långnäs]] á aðaleyjunni. Aðeins fjórir þjóðvegir eru á Fasta Åland: [[Þjóðvegur 1 (Álandseyjum)|Þjóðvegur 1]] frá Maríuhöfn til [[Eckerö]], [[Þjóðvegur 2 (Álandseyjum)|Þjóðvegur 2]] frá Maríhöfn til [[Sund (Álandseyjum)|Sund]], [[Þjóðvegur 3 (Álandseyjum)|Þjóðvegur 3]] frá Maríuhöfn til [[Lumparland]], og [[Þjóðvegur 4 (Álandseyjum)|Þjóðvegur 4]] frá [[Finström]] til [[Geta (Álandseyjum)|Geta]].

Maríuhöfn var heimahöfn síðustu stóru úthafskaupskipanna sem notuðust við segl. Síðustu verkefni þeirra voru að flytja hveiti frá Ástralíu til Bretlands sem álandseyski útgerðarmaðurinn [[Gustaf Erikson]] hélt áfram til 1947 ([[kornkapphlaupið]]). Skipin fóru aðeins eina ferð til og frá Suður-Ástralíu og til Bretlands á ári, en voru svo tekin í slipp á Álandseyjum þess á milli. Eitt af þessum skipum, ''[[Pommern (skip)|Pommern]]'', er núna [[safnskip]] í Maríhöfn.

Finnland fékk undanþágu fyrir Álandseyjar undan afnámi fríhafnarverslunar á ferjum sem ferðast milli áfangastaða innan Evrópusambandsins innan [[Virðisaukasvæði Evrópusambandsins|Virðisaukasvæðis Evrópusambandsins]]. Samkvæmt undanþágunni er takmörkuð virðisaukaskattfrjáls verslun heimiluð á ferjum sem ganga milli Svíþjóðar og Finnlands, ef þær stoppa í Maríhöfn eða Långnäs, og á [[Maríuhafnarflugvöllur|Maríuhafnarflugvelli]]. Undanþágan gerði Álandseyjar að sérstöku skattsvæði, sem þýðir að innheimta þarf toll á vörum sem fluttar eru til eyjanna. Tvær milljónir ferðamanna heimsækja Álandseyjar árlega, en flestir þeirra stoppa bara í tvo tíma þar til ferjan snýr aftur eða farþegar fara úr einu skipi í annað.<ref>[http://www.nordiclabourjournal.org/i-fokus/in-focus-2019/sustainable-tourism/article.2019-06-26.4591163555 Åland: many travellers, far fewer overnighters] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210815215322/http://www.nordiclabourjournal.org/i-fokus/in-focus-2019/sustainable-tourism/article.2019-06-26.4591163555 |date=15 August 2021 }}, ''Nordic Labour Journal'', 27 June 2019</ref>

Atvinnuleysi á Álandseyjum var 4,6% árið 2024.<ref>{{vefheimild|url=https://pxweb.asub.ax/PXWeb/pxweb/en/Statistik/Statistik__AR__Arbetsl%c3%b6shet/AR004.px/table/tableViewLayout1/?loadedQueryId=2ec071d3-5bc1-49bd-b632-936ec8bf84fe&timeType=from&timeValue=2000|vefsíða=Åsub|titill=Unemployed jobseekers by month, year, unemployment measurement and municipality}}</ref> Atvinnuhlutfall var 79,8% 2011 og 84,2% árið 2021.<ref>{{cite web|url=https://statfin.stat.fi:443/PxWeb/sq/fe49a22d-fa62-4219-aa18-20b7e78da220|title=Saved query for employment statistics 2011–2021|website=[[stat.fi]]}}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref>

[[File:Ålandsbanken, Mariehamn, 2019 (01).jpg|thumb|right|[[Álandsbanki]] við Nygatan í Maríuhöfn.]]
Finnska ríkið innheimtir skatta og gjöld á Álandseyjum. Þingi Álandseyja er í staðinn úthlutað ákveðinni upphæð árlega sem nemur 0,5% af heildartekjum stjórnarinnar, fyrir utan lán. Áður var það þannig að ef upphæðin sem greidd var til finnska ríkisins fór yfir 0,5%, gekk umframupphæðin til þings Álandseyja,<ref>{{cite web|url= http://www.lagtinget.ax/text.con?iPage=32&m=167|title= Lagtingets uppgifter|date= 22 October 2015|website= Lagtinget.ax|access-date= 26 October 2017|archive-date= 2 October 2015|archive-url= https://web.archive.org/web/20151002063258/http://www.lagtinget.ax/text.con?iPage=32&m=167|url-status= live}}</ref> en þetta fyrirkomulag var lagt niður eftir 2020.<ref>{{vefheimild|url=https://www.regeringen.ax/ekonomi/finansiering-offentliga-aland/statens-roll-alandska-samhallsekonomin|titill=Statens roll i den åländska samhällsekonomin|skoðað=19.4.2024}}</ref> Árið 2010 var heildarupphæð skatta sem íbúar Álandseyja greiddu 0,7% af heildarskatttekjum Finnlands.<ref>{{cite web|url= http://www.ambetsverket.ax/files/d_10_11_04_1_201211_skattegorelsebeslut_2010.pdf|date= 13 March 2013|access-date= 26 October 2017|url-status= bot: unknown|archive-url=https://web.archive.org/web/20130313205638/http://www.ambetsverket.ax/files/d_10_11_04_1_201211_skattegorelsebeslut_2010.pdf|title=Om landskapet Åland tillkommande skattegottgörelse för 2010|archive-date= 13 March 2013}}</ref>

Eini löglegi gjaldmiðillinn á eyjunum er [[evra]] (eins og annars staðar í Finnlandi) þótt flest fyrirtæki á Álandseyjum taki líka við [[sænsk króna|sænskum krónum]].<ref>
{{Citation|last1= Symington|first1= Andy|last2= Bain|first2= Carolyn|last3 = Bonetto|first3 = Cristian|last4 = Ham|first4 = Anthony|last5= Kaminski|first5= Anna| name-list-style = amp| title = Scandinavia| publisher  = [[Lonely Planet]]| year = 2013}}</ref> Samkvæmt [[Eurostat]] árið 2006 voru Álandseyjar 20. auðugasta hérað Evrópusambandsins (af 268) og það auðugasta á Finnlandi. Verg landsframleiðsla á mann var 47% yfir meðaltali Evrópusambandsins.<ref>{{cite web|url= http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-CD-07-001-13/EN/KS-CD-07-001-13-EN.PDF|title=Europe's Regions|date= 20 August 2012|access-date= 26 October 2017|url-status= bot: unknown|archive-url= https://web.archive.org/web/20120820071236/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_OFFPUB/KS-CD-07-001-13/EN/KS-CD-07-001-13-EN.PDF|archive-date= 20 August 2012}}</ref><ref>{{cite news|title= Ahvenanmaa on EU:n 20. vaurain alue|url= http://www.hs.fi/talous/artikkeli/Ahvenanmaa+on+EUn+20+vaurain+alue/1135243664753|work= [[Helsingin Sanomat]]|date= 19 February 2009|access-date= 19 July 2009|archive-date= 8 November 2011|archive-url= https://web.archive.org/web/20111108121520/http://www.hs.fi/talous/artikkeli/Ahvenanmaa+on+EUn+20+vaurain+alue/1135243664753|url-status= dead}}</ref>

[[Álandsbanki]] er með höfuðstöðvar á eyjunni og stjórn Álandseyja á veðmálafyrirtækið [[Paf (fyrirtæki)|Paf]] sem er með höfuðstöðvar í Maríuhöfn.

[[Kórónaveirufaraldurinn]] olli skarpari niðursveiflu í efnahagslífi Álandseyja en í Svíþjóð eða Finnlandi. Síðan þá hefur hagkerfi eyjanna verið að rétta sig af.<ref>{{cite web |url=https://www.asub.ax/sv/statistik/ekonomisk-oversikt-hosten-2020 |title=Ekonomisk översikt hösten 2020 &#124; Ålands statistik- och utredningsbyrå |language=sv |publisher=Asub.ax |date=9 October 2020 |accessdate=30 June 2022 |archive-date=22 May 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220522010235/https://www.asub.ax/sv/statistik/ekonomisk-oversikt-hosten-2020 |url-status=live }}</ref>

== Íbúar ==
Flestir íbúar Álandseyja tala [[sænska|sænsku]] (eina [[opinbert tungumál|opinbera málið]]) sem [[móðurmál]]. Árið 2021 kváðust 86% íbúa hafa sænsku að móðurmáli meðan innan við 5% töluðu [[finnska|finnsku]].<ref>{{vefheimild|titill=Befolkning 31.12.2000-2022 efter år, ålder, språk och kön|url=https://pxweb.asub.ax/PXWeb/pxweb/sv/Statistik/Statistik__BE__Befolkningens%20storlek%20och%20struktur/BE007.px/|vefsíða=Åsub|skoðað=19.4.2023}}</ref> Kennslumál í opinberum skólum er sænska, en annars staðar í Finnlandi eru bæði málin notuð í sveitarfélögum þar sem margir eiga sænsku að móðurmáli. [[Álenska]] er staðbundin mállýska á Álandseyjum.

Uppruni Álendinga og álensku er umdeildur og oft viðkvæmt umræðuefni. Álendingar eru ýmist taldir með [[Svíar|Svíum]] eða [[Finnlands-Svíar|Finnlands-Svíum]], en mállýskan er talin líkari [[upplenska|upplensku]] í Svíþjóð en [[finnlandssænska|finnlandssænsku]] og flestir Álendingar gera greinarmun á sjálfum sér og Finnlands-Svíum.

Samkvæmt [[lög um ríkisborgararétt á Álandseyjum|lögum um ríkisborgararétt á Álandseyjum]] er byggðaréttur (sænska: ''hembygdsrätt'') forsenda fyrir kosningarétti og kjörgengi á þingi Álandseyja, eða eignarhald á landi á óskipulögðum svæðum á Álandseyjum.<ref name="FINLEX">{{cite web |url=http://www.finlex.fi/en/laki/kaannokset/1991/en19911144.pdf |title=Act on the Autonomy of Åland |date=1991 |website=Finlex |access-date=25 January 2017 |archive-date=16 febrúar 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210216134355/https://www.finlex.fi/en/laki/kaannokset/1991/en19911144.pdf |url-status=dead }}</ref> 

17,3% Álendinga eru upprunnin utanlands, sem er með því mesta sem gerist í Finnlandi. Flestir eru frá Svíþjóð, en 7% Álendinga eru fædd í Svíþjóð. Á eyjunum eru líka samfélög Rúmena og Letta.<ref>{{cite web | url=https://pxnet2.stat.fi/PXWeb/pxweb/fi/StatFin/StatFin__vrm__vaerak/statfin_vaerak_pxt_11rt.px/ | title=Väestö 31.12. Muuttujina Maakunta, Taustamaa, Sukupuoli, Ikä, Syntyperä, Vuosi ja Tiedot | access-date=2023-04-28 | archive-date=2022-04-15 | archive-url=https://web.archive.org/web/20220415184307/https://pxnet2.stat.fi/PXWeb/pxweb/fi/StatFin/StatFin__vrm__vaerak/statfin_vaerak_pxt_11rt.px/ | url-status=dead }}</ref>

== Menning ==
[[Mynd:2018-08-28_Åland_by_Olaf_Kosinsky_7531.jpg|thumb|right|Vindmylla á Álandseyjum.]]
Meðal þess sem einkennir samfélagið á Álandseyjum eru [[maístöng|maístengur]] sem reistar eru með viðhöfn í hverju þorpi. Stengurnar eru skreyttar með greinum og borðum í fánalitum Álandseyja. Þessa siðar er fyrst getið í heimildum frá 1795.<ref>Kjell Ekström: ''Åland - skärgård i Östersjön.'' Mariehamn 2006, bls. 90.</ref> Litlar [[vindmylla|vindmyllur]] frá 18. og 19. öld eru víða sjáanlegar. Um 100 slíkar myllur hafa varðveist, en upprunalega var vindmylla á hverjum bæ.<ref>Kurt-Viking Abrahamsson: ''Åländska kulturlandskap.'' Ålands Kulturstiftelse, 2011, ISBN 978-952-9848 -21- 8, bls. 92.</ref>

Menningarlíf á Álandseyjum er drifið áfram af félagasamtökum sem njóta styrkja frá ríkisreknu fjárhættuspilafyrirtæki Álandseyja ([[Paf (fyrirtæki)|Paf]]) sem einnig rekur spilakassa um borð í ferjum á Eystrasalti. Annar stór stuðningsaðili menningarstarfsemi á Álandseyjum er [[Norræna stofnunin á Álandseyjum]] sem er styrkt af [[norræna ráðherranefndin|norrænu ráðherranefndinni]]. [[Ålands Museum]] er byggðasafn eyjanna og rekur meðal annars húsasafnið [[Jan Karlsgården]]. Fullreiðaskipið ''[[Pommern (skip)|Pommern]]'' er [[safnskip]] á Álandseyjum. [[Ålands musikinstitut]] er tónlistarskóli, en margir kórar og hljómsveitir starfa á eyjunum. Talið er að sænska vögguvísan „[[Vem kan segla förutan vind?]]“ sé upprunnin á Álandseyjum.

Listmálarinn [[Karl Emanuel Jansson]] var frá bænum [[Finström]] á Álandseyjum. Þekktustu rithöfundar Álandseyja eru [[Anni Blomqvist]], [[Sally Salminen]] og [[Ulla-Lena Lundberg]], sem allar hafa gefið út skáldsögur sem lýsa lífi á eyjunum. Kvikmynd var gerð eftir sögu Salminen, ''Katrina'', árið 1943 og sjónvarpsþættir eftir bókum Blomqvist um „Stormskers-Mæju“ á 8. áratug 20. aldar. Finnska kvikmyndin ''[[Brúður djöfulsins]]'' frá 2016 byggist á [[nornaréttarhöldin í Kastelholm|nornaréttarhöldunum í Kastelholm]] á Álandseyjum á 17. öld.

== Tilvísanir ==
{{reflist}}

== Tenglar ==
* [https://www.aland.ax/ Opinber vefur]
* [http://www.regeringen.ax/ Ríkisstjórn Álandseyja]
* [https://www.norden.org/is/upplysingar/stadreyndir-um-alandseyjar Tölfræðiupplýsingar um Álandseyjar á Norden.org]

{{Norðurlandaráð}}
{{Evrópa}}

[[Flokkur:Álandseyjar| ]]
[[Flokkur:Héruð Finnlands]]