Skoða frumkóða fyrir Sjanghaí

{{Byggð
| nafn                     = Sjanghaí
| nafn_á_frummáli          = 上海
| tegund_byggðar           = Borghérað
| mynd                     = Shanghai montage.png
| teiknibóla_kort          = Kína
| teiknibóla_kort_texti    = Staðsetning Sjanghaí innan Kína.
| hnit                     = {{coord|31|13|43|N|121|28|29|E|type:adm1st_region:CN-31|display=inline, title}}
| undirskipting_gerð       = Land
| undirskipting_nafn       = {{CHN}} [[Kína]]
| stofnun_titill           = Stofnun
| stofnun_dagsetning       = U. þ. b. [[4000 f.Kr.]]
| leiðtogi_titill1         = Flokksritari
| leiðtogi_nafn1           = [[Chen Jining]]
| leiðtogi_titill2         = Borgarstjóri
| leiðtogi_nafn2           = [[Gong Zheng]]
| leiðtogi_flokkur         = 
| heild_gerð               = 
| flatarmál_heild_km2      = 6.341
| flatarmál_vatn_km2       = 697 
| flatarmál_stórborg_km2   = 14.922,7
| hæð_m                    = 4
| hæð_hámark_m             = 118 
| hæð_hámark_staður        = [[Sheshan]]-hæð<ref name="topo">{{cite web
  |url=http://www.shanghai.gov.cn/shanghai/node23919/node24059/node24061/userobject22ai36485.html
  |title=Topographic Features
  |work=Basic Facts
  |publisher=Shanghai Municipal People's Government
  |access-date=19 July 2011
|archive-url=https://web.archive.org/web/20111003033931/http://www.shanghai.gov.cn/shanghai/node23919/node24059/node24061/userobject22ai36485.html
  |archive-date=3 October 2011
|url-status=live
}}
</ref>
| mannfjöldi_frá_og_með    = 2022<ref>{{Cite web|date=11 May 2021|title=Communiqué of the Seventh National Population Census (No. 3)|url=http://www.stats.gov.cn/english/PressRelease/202105/t20210510_1817188.html|access-date=11 May 2021|publisher=Hagstofa Kína}}</ref>
| mannfjöldi_heild         = 26.875.500
| mannfjöldi_þéttleiki_km2 = 4.200
| mannfjöldi_stórborg                = 40.000.000<ref>{{cite web | url=https://www.citypopulation.de/en/world/agglomerations | title=Major Agglomerations of the World – Population Statistics and Maps }}</ref>
| mannfjöldi_þéttleiki_stórborg_km2  = 2.700
| tímabelti                = [[UTC+08:00]]
| póstnúmer_gerð           = Póstnúmer
| póstnúmer                = '''2000'''00–'''2021'''00
| svæðisnúmer              = 21
| vefsíða                  = {{URL|shanghai.gov.cn}}
}}
'''Sjanghaí'''<ref>{{Vefheimild|titill=Ritað er Sjanghaí|url=https://malfar.arnastofnun.is/grein/67114|útgefandi=Málfarsbankinn|skoðað=8. apríl 2024}}</ref> ''([[Kínverska|kínverska:]]'' 上海''; [[Pinyin|rómönskun:]] Shànghǎi)'': {{Hljóð|Zh-Shanghai.ogg|Shànghǎi}}; [[sjanghaíska]]: Zanhe) er stærsta borg [[Kína]] og stendur við [[óshólmar|óshólma]] [[Yangtze-fljót]]s. Borgin er ein mikilvægasta menningar-, fjármála-, verslunar-, iðnaðar- og samskiptamiðstöð Kína. Borgin er eitt af fjórum [[Sveitarfélag|sveitarfélögum]] [[Alþýðulýðveldið Kína|Alþýðulýðveldisins]] sem hafa sömu stöðu og [[Héruð Kína|héruðin]]. Í Sjanghaí er líka stærsta [[Höfn (mannvirki)|höfn]] heims, hvað flutningamagn varðar, stærri en [[Singapúr]] og [[Rotterdam]].

Lengst af var staðurinn aðeins kyrrlátur fiskibær en á [[20. öldin]]ni varð hann að mikilvægustu borg Kína, miðpunkti [[alþýðumenning]]ar, [[löstur|lasta]], mennta og stjórnmálaumræðu á [[Lýðveldið Kína (1912–1949)|lýðveldistímanum]]. Eftir valdatöku [[Kommúnistaflokkur Kína|kommúnista]] [[1949]] tók við hnignunarskeið í sögu borgarinnar þar sem mikil skattheimta lék hana grátt og stjórnvöld beittu sér gegn borgaralegum einkennum hennar sem voru kommúnistum lítt að skapi. Árið [[1992]] leyfði ríkisstjórnin endurreisn markaðshagkerfis og síðan þá hefur borgin vaxið afar hratt og leitt hina hröðu efnahagsþróun Kína. Þar búa nú rúmar 17 milljónir manna sem gerir Sjanghaí að einni af stærstu borgum heims. Í nálægri framtíð stendur borgin frammi fyrir þeim áskorunum að endurheimta stöðu sína sem heimsborg og auka lífsgæði íbúa sinna, þar á meðal hinna fjölmörgu [[farandverkamaður|farandverkamanna]] sem sækja þangað frá fátækari héruðum landsins.

== Nafnið ==
[[Mynd:Shanghainame.png|left]] Kínversku táknin tvö (sjá til vinstri) sem mynda nafn borgarinnar þýða bókstaflega „á“ og „sjór“, það mætti þýða sem „borgin við hafið“ eða „að fara á sjóinn“ sem er viðeigandi miðað við stöðu borgarinnar sem hafnarborgar. Framburðurinn á [[mállýska|mállýsku]] heimamanna, [[Sjanghaíska|sjanghaísku]], er ''Son-he''. Elstu heimildir um þetta heiti eru frá tíma [[Song-veldið|Song-veldisins]] ([[11. öld]]) þegar það var notað yfir bæ og ármót á þessu svæði.

Í kínversku er nafnið stundum stytt í ''Hù'' (沪) eða ''Shēn'' (申). Hið fyrra er dregið af Hu Du (沪渎) sem er eldra nafn árinnar sem nú er kölluð [[Suzhou]]. Hið seinna er dregið af nafni Chun''shen'' Jun (春申君), aðalsmanni í [[Chu-konungdæmið|Chu-konungdæminu]] (楚国) sem réð ríkjum á svæðinu þar sem Sjanghaí er nú á [[3. öld f.Kr.]] Hann er nokkurs konar þjóðhetja í augum heimamanna. Íþróttalið og dagblöð borgarinnar nota oft táknið 申 í nöfnum sínum og stundum er Sjanghaí kölluð ''Shēnchéng'' (申城, borg Shēn).

Vegna stöðu borgarinnar hafa bæði Kínverjar og Vesturlandabúar nefnt haina ýmsum misþekkilegum gælunöfnum. Þar á meðal eru nöfn eins og „París austursins“, „Drottning Austurlanda“ og „Perla Austurlanda“, en einnig öllu neikvæðari heiti eins og „hóra Asíu“ sem festist við borgina á fyrri hluta 20. aldar vegna þess að mörgum þótti [[vændi]] og [[fíkniefni|fíkniefnasala]] vera þar útbreidd.

<br><gallery class="center" caption="Sjanghaí">
Shanghai-Skyline-36-fruehmorgens-2012-gje.jpg
Shanghai-Bund-68-vom alten Observatorium-2012-gje.jpg
Shanghai-moderne Architektur-06-2012-gje.jpg
Shanghai-Altstadt-06-2012-gje.jpg
Shanghai-altes Wohngebiet-32-2012-gje.jpg
Shanghai-altes Wohngebiet-44-Dampfkueche-2012-gje.jpg
Shanghai-Markt-04-2012-gje.jpg
Shanghai-Yuyuan-Garten-32-2012-gje.jpg
</gallery>

==Tilvísanir==
{{reflist}}

{{Stjórnsýslueiningar í Alþýðulýðveldinu Kína}}
{{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}}
[[Flokkur:Héruð í Kína]]
[[Flokkur:Borgir í Kína]]