Skoða frumkóða fyrir Sameiginlega öryggissáttmálastofnunin

{{Félagasamtök
|nafn =Sameiginlega öryggissáttmálastofnunin<br>{{nobold|{{small|''Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպություն'' ([[armenska]])}}<br>{{small|''Арганізацыя Дамовы аб калектыўнай бясьпецы'' ([[hvítrússneska]])}}<br>{{small|''Ұжымдық қауіпсіздік туралы шарт ұйымы''<br>''Ūjymdyq Qauıpsızdık Turaly Şart Ūıymy'' ([[kasakska]])}}<br>{{small|''Жамааттык коопсуздук жөнүндө келишим уюму'' ([[kirgíska]])}}<br>{{small|''Организация Договора о коллективной безопасности'' ([[rússneska]])}}<br>{{small|''Созмони Аҳдномаи амнияти дастаҷамъӣ'' ([[tadsíkíska]])}}}}
|mynd =Emblem of the Collective Security Treaty Organization.svg
|myndaheiti =Merki Sameiginlegu öryggissáttmálastofnunarinnar
|kort =Collective Security Treaty Organization orthographic projection.svg
|kortastærð=200px
|kortaheiti=Aðildarríki stofnunarinnar sjást hér grænlituð.
|skammstöfun=ОДКБ eða ODKB ([[rússneska]])
|stofnun={{start date and age|1992|3|14}} (sem herafli Samveldis sjálfstæðra ríkja)<br>{{start date and age|1992|5|15}} (sem Sameiginlegi öryggissáttmálinn)<br>{{start date and age|2002|10|7}} (sem Sameiginlega öryggissáttmálastofnunin)
|gerð=Hernaðarbandalag
|höfuðstöðvar={{RUS}} [[Moskva|Moskvu]], [[Rússland]]i
|staðsetning=[[Evrasía]]
|meðlimir={{Collapsible list |titlestyle= background:transparent;text-align:left;font-weight:normal;
 |title= 6 aðildarríki
  |{{ARM}} [[Armenía]] {{small|(''aðild fryst'')}}
  |{{BLR}} [[Hvíta-Rússland]]
  |{{KAZ}} [[Kasakstan]]
  |{{KGZ}} [[Kirgistan]]
  |{{RUS}} [[Rússland]]
  |{{TJK}} [[Tadsíkistan]]}} <br>{{Collapsible list |titlestyle= background:transparent;text-align:left;font-weight:normal;
 |title= 1 áheyrnaraðili
  |{{SRB}} [[Serbía]]}}<br>{{Collapsible list |titlestyle= background:transparent;text-align:left;font-weight:normal;
 |title= 3 fyrrum aðildarríki
  |{{AZE}} [[Aserbaísjan]]
  |{{flagicon|Georgia|1990}} [[Georgía]]
  |{{UZB}} [[Úsbekistan]]}}
|tungumál=[[Rússneska]]
|titill_leiðtoga = Aðalritari
|nafn_leiðtoga = [[Imangali Tasmagambetov]]
|titill_leiðtoga2 = Formaður
|nafn_leiðtoga2 = [[Alexander Lúkasjenkó]]
|vefsíða=[https://odkb-csto.org/ odkb-csto.org]
}}
'''Sameiginlega öryggissáttmálastofnunin'''<ref>{{Vefheimild|titill=Pútin segir eflingu NATO-innviða í Finnlandi og Svíþjóð kalla á andsvar – ekki sjálfa NATO-aðildina|url=https://vardberg.is/frettir/putin-segir-eflingu-nato-innvida-i-finnlandi-og-svithjod-kalla-a-andsvar-ekki-sjalfa-nato-adildina/|útgefandi=[[Varðberg]]|ár=2022|mánuður=16. maí|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=18. september}}</ref> ([[rússneska]]: ''Организация Договора о коллективной безопасности''; umritað ''Organízatsíja Dogovora o kollektívnoj bezopasností''; skammstafað ''ОДКБ'' eða ''ODKB'' á latnesku letri; gjarnan kölluð ''CSTO'' eftir nafni sínu á ensku; ''Collective Security Treaty Organization'') er [[hernaðarbandalag]] sex [[Fyrrum Sovétlýðveldi|fyrrverandi sovétlýðvelda]] í [[Evrasía|Evrasíu]]. Aðildarríkin eru [[Armenía]], [[Hvíta-Rússland]], [[Kasakstan]], [[Kirgistan]], [[Rússland]] og [[Tadsíkistan]]. Bandalagið rekur uppruna sinn til herafla [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]], sem var lagður niður árið 1991 og síðan limaður inn í sameiginlegan herafla [[Samveldi sjálfstæðra ríkja|Samveldis sjálfstæðra ríkja]] næsta ár. Sá herafli var síðar lagður niður og í hans stað komu sjálfstæðir herir fyrrum lýðvelda Sovétríkjanna.

Líkt og 5. gr. [[Atlantshafssáttmálinn|Atlantshafssáttmálans]] kveður 4. gr. Sameiginlega öryggissáttmálans á um að árás gegn einu aðildarríki verði álitin árás á þau öll. Í stofnskrá Sameiginlega öryggissáttmálastofnunarinnar er áréttaður vilji aðildarríkjanna til að forðast valdbeitingu. Aðildarríkjunum er bannað að ganga í önnur hernaðarbandalög samkvæmt sáttmálanum.<ref name=jeuras2010>{{cite journal|last1=Obydenkova|first1=Anastassia|title=Comparative regionalism: Eurasian cooperation and European integration. The case for neofunctionalism?|journal=[[Journal of Eurasian Studies]]|date=23 November 2010|volume=2|issue=2|page=91|doi=10.1016/j.euras.2011.03.001|doi-access=free}}</ref>

== Bakgrunnur og þróun ==
Sameiginlega öryggissáttmálastofnunin var stofnuð eftir upplausn Sovétríkjanna. Grundvöllur stofnunarinnar var „Sameiginlegi öryggissáttmálinn“ sem undirritaður var í [[Taskent]] þann 15. maí 1992 af [[Rússland]]i, [[Armenía|Armeníu]], [[Kasakstan]], [[Kirgistan]] og [[Úsbekistan]]. Upphaflega átti sáttmálinn að gilda í fimm ár en með möguleika á framlengingu. [[Tadsíkistan]] bættist síðar í hópinn og árið 1993 gerðust [[Aserbaísjan]], [[Hvíta-Rússland]] og [[Georgía]] einnig aðilar að sáttmálanum.<ref name="rddc">Møller, Karsten Jakob: [http://forsvaret.dk/FAK/Publikationer/B%C3%B8ger%20og%20andre%20publikationer/Documents/Conflict%20management%20net.pdf "Collective Security Treaty Organisation: An Entangling Alliance"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130126173124/http://forsvaret.dk/FAK/Publikationer/B%C3%B8ger%20og%20andre%20publikationer/Documents/Conflict%20management%20net.pdf |date=26. janúar 2013 }}, i Peter Dahl Thruelsen (ritstj.): ''International Organisations: Their Role in Conflict Management'', Kaupmannahöfn: Royal Danish Defence College, 2009, bls. 205.</ref>

Sum aðildarríkin höfðu áhyggjur af umsvifum Rússa í nágrannaríkjum sínum. Aserbaísjan, Georgía og Úsbekistan sögðu því upp aðild að sáttmálanum þegar hann var framlengdur árið 1999.<ref>Møller, bls. 206.</ref>

Árið 2002 var ákveðið að gera sáttmálann að fastri alþjóðastofnun, Sameiginlegu öryggissáttmálastofnuninni, sem Rússland, Hvíta-Rússland, Armenía, Kasakstan, Kirgistan og Tadsíkistan gerðust aðilar að. Samtökin hófu störf í september 2003. Árið 2006 gerðist Úsbekistan aftur aðili að stofnuninni<ref>Møller, bls. 207.</ref> en drógu sig aftur úr samstarfinu árið 2012.<ref>{{cite news|title=Uzbekistan Suspends Its Membership in CSTO|url=http://www.satrapia.com/news/article/uzbekistan-suspends-its-membership-in-csto/|access-date=29 June 2012|newspaper=The Gazette of Central Asia|date=29 June 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121115094101/http://www.satrapia.com/news/article/uzbekistan-suspends-its-membership-in-csto/|archive-date=15 November 2012|url-status=live}}</ref>

Armenía frysti aðild sína að stofnuninni árið 2024 vegna óánægju með skort á stuðningi bandalagsins í átökum landsins við [[Aserbaísjan]].<ref>{{Vefheimild|titill=Armenar fjarlægja sig enn frekar frá Moskvuvaldinu|url=https://samstodin.is/2024/02/armenar-fjarlaegja-sig-enn-frekar-fra-moskvuvaldinu/|útgefandi=[[Samstöðin]]|dags=23. febrúar 2024|skoðað=24. febrúar 2024|höfundur=Freyr Rögnvaldsson}}</ref>

Sameiginlega öryggissáttmálastofnunin er með stöðu áheyrnarfulltrúa við [[allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna]].<ref>{{Vefheimild|titill=Observer status for the Collective Security Treaty Organization in the General Assembly : resolution / adopted by the General Assembly|url=https://digitallibrary.un.org/record/536415|ár=2004|útgefandi=Stafrænt bókasafn Sameinuðu þjóðanna|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=20. september}}</ref>

== Skipulag==
[[Mynd:CSTO Meeting 2010.jpeg|thumb|Leiðtogar aðildarríkja Sameiginlegu öryggissáttmálastofnunarinnar í janúar 2010.]]
Stofnunin er leidd af sameiginlegu öryggisráði sem leiðtogar aðildarríkjanna sitja í, ásamt fastanefnd sendifulltrúa. Utanríkis- og varnarmálaráðherrar ríkjanna funda jafnframt á vegum stofnunarinnar auk þess sem stofnunin er með eigið ritararáð. Aðalritari og ritararáð Sameiginlegu öryggissáttmálastofnunarinnar hafa aðsetur í [[Moskva|Moskvu]].<Ref>Møller, bls. 211.</ref>

Hernaðarlega er liðsafla stofnunarinnar skipt í þrjá svæðishópa. Rússar og Hvít-Rússar mynda vestasta hlutann í Evrópu, Rússar og Armenar mynda miðhópinn á [[Kákasus]]-svæðinu og þann austasta í [[Mið-Asía|Mið-Asíu]] mynda Rússar ásamt Kasökum, Kirgisum og Tadsíkum.<ref>Møller, bls. 209.</ref>

==Tilvísanir==
<references/>

{{s|1992}}
[[Flokkur:Hernaðarbandalög]]