Skoða frumkóða fyrir Rostock

{{Byggð
| nafn = Rostocks
| skjaldarmerki = Rostock Wappen.svg
| kort = Locator map NVP in Germany.svg
|undirskipting_gerð = Sambandsland
| undirskipting_nafn =  Mecklenborg-Vorpommern
| flatarmál_heild_km2 = 181,28
| mannfjöldi_heild = 209.000 <small>(2019)</small>
| mannfjöldi_þéttleiki_km2 =1.119
| hæð_m = 14
| vefsíða =[http://www.rostock.de/ www.rostock.de]
}}
'''Rostock''' er stærsta borgin í þýska sambandslandinu [[Mecklenborg-Vorpommern]] með rúmlega 209 þúsund íbúa (2019). Þrátt fyrir það er hún ekki höfuðborg sambandslandsins (sem er [[Schwerin]]). Rostock er háskólaborg og var stærsta og mikilvægasta hafnarborg hins gamla [[Austur-Þýskaland]]s.

== Lega og lýsing ==
[[Mynd:Flug 070.jpg|thumb|Hluti af hafnarsvæði Rostock]]
Rostock er hafnarborg við [[Eystrasalt]] nyrst í sambandslandinu. Maginborgin stendur við ána Warnow, nokkuð frá ströndinni. Höfnin sjálf er við flóa um 8 km fyrir norðan borgina. Við ströndina er svo borgarhlutinn Warnemünde, en þar eru baðstrendur við Eystrasalt. Næstu stærri borgir eru [[Wismar]] til suðvesturs (60 km) og [[Stralsund]] til norðausturs (50 km). Beint fyrir norðan Rostock er danska eyjan [[Falstur]].

== Skjaldarmerki ==
[[Skjaldarmerki]] Rostock er samansett af þremur láréttum röndum, blárri, hvítri og rauðri. Í bláu röndinni er gullin dreki. Merki þetta kom fyrst fram [[1367]]. Drekinn er tákn furstanna í Rostock. Hvíti og rauði liturinn eru litir [[Hansasambandið|Hansakaupmanna]] en Rostock var Hansaborg í gegnum tíðina. 

== Orðsifjar ==
Rostock hefur ætíð heitið þessu nafni. Það kemur úr slavnesku og merkir ''staðurinn þar sem vatnið greinist í sundur''. Meint eru óshólmar árinnar Warnow.<ref>Geographische Namen in Deutschland. Duden. 1993. Bls. 226.</ref> Formlega heitir borgin '''Hansestadt Rostock'''.

== Saga Rostock ==

=== Upphaf ===
[[1161]] kemur Rostock fyrst við sögu sem slavneskur bær. Danski sagnaritarinn Saxo Grammaticus lýsir því í sögu Danaríkis að [[Danmörk|Danir]] og saxar gerðu strandhögg á svæðinu og eyddu bænum sem hann nefndi ''urbs roztoc''. Þýskir landnemar byggðu bæinn upp aftur sem verslunarbæ. [[1189]] kemur fram í skjali að bærinn hefði borgarvirki, markað og búið væri að reisa Klementíusarkirkjuna, sem hefði þýskan prest. Í kringum [[1200]] var orðið of þröngt um þorpið og því var byrjað að reisa nýjan bæ á hinum bakkanum (eystri bakkanum) við ána Warnow. [[1218]] veitir Heinrich Borwin I, fursti yfir Mecklenborg, Rostock borgarréttindi. Þessi atburður gildir í dag sem stofnár borgarinnar. [[1283]] gerðu Rostock, [[Lübeck]] og fleiri borgir verslunarsamkomulag. Síðan þá er Rostock hansaborg. [[1419]] var háskóli stofnaður í borginni en hann er einn allra elsti háskóli Norður-Þýskalands.

=== Siðaskipti og stríð ===
[[Mynd:Hollar-Rostock.jpg|thumb|Rostock 1624/25. Mynd eftir Wenzel Hollar.]]
[[1520]] berast kenningar [[Lúther]]s til Rostock. [[Siðaskiptin]] í borginni taka hins vegar nokkur ár. Það var ekki fyrr en [[1531]] að borgarráð ákvað að hafna kaþólskunni og að kirkjunum yrði breytt í lúterskar kirkjur. Í [[30 ára stríðið|30 ára stríðinu]] hertók [[Wallenstein]] hershöfðingi borgina fyrir hönd keisarans. Wallenstein lét gera sterk varnarvirki, en þurfti þrátt fyrir það að hrökklast frá þegar [[Svíþjóð|Svíar]] tóku þar land [[1631]]. [[Gústaf Adolf 2.|Gústaf Adolf II]] lagði þunga skatta á borgina og þar sat sænskur her allt til loka stríðsins [[1648]]. Skattinn urðu borgarbúar þó að greiða allt til [[1654]]. Á þeim tíma ríkti mikil fátækt í Rostock. Ekki batnaði ástandið er eldur braust út [[1677]] og eyddi þriðjungi borgarinnar. Um 700 hús (af 2000) brunnu til kaldra kola.

=== Nýrri tímar ===
[[1806]] hertóku [[Frakkland|Frakkar]] borgina í Napoleonstríðinu. Þeir lokuðu höfninni fyrir viðskiptum við [[Bretland]] og bandalagsþjóðir sem börðust gegn Frakklandi. Fyrir vikið varð hörð kreppa í borginni, enda var höfnin aðalsamgönguæð borgarinnar. [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] neyddi borgarbúa auk þess til ákveðinnar þjónustu við sig. Eitt frægasta barn borgarinnar, [[Blücher herforingi]], barðist þó gegn Frökkum og var einn sigurvegaranna í [[Orrustan við Waterloo|orrustunni við Waterloo]] [[1815]] ásamt [[Arthur Wellesley, hertogi af Wellington|Wellington lávarði]]. Rostock náði sér ekki á strik fyrr en með [[Iðnbyltingin|iðnbyltingunni]] á [[19. öldin|19. öld]]. Höfnin varð eftir sem áður mikilvægasta atvinnusvæðið. Þar risu skipasmiðjur. [[1852]] var fyrsta skrúfuskip Þjóðverja smíðað í höfninni þar. [[1922]] eru Heinkel-flugvélaverksmiðjurnar stofnaðar í borginni. Fyrir vikið varð Rostock fyrir miklum loftárásum í [[Heimstyrjöldin síðari|heimstyrjöldinni síðari]]. 23.-27. [[apríl]] [[1942]] varð borgin fyrir stanslausum loftárásum, sem eftir það var rjúkandi rúst. Í stríðslok [[1945]] hertóku [[Sovétríkin|Sovétmenn]] borgina. Eftir stríð varð Rostock að blómstrandi iðnaðarborg og óx hún hratt. Rétt fyrir sameiningu Þýskalands voru íbúar orðnir rúmlega 250 þús talsins. Við sameininguna [[1990]] urðu mýmörg fyrirtæki hins vegar gjaldþrota, sérstaklega í [[Iðnaður|iðnaði]]. Mikil kreppa einkenndu næstu ár og íbúum fækkaði umtalsvert. Þeir eru ekki nema rétt rúmlega 200 þúsund í dag.

== Íþróttir ==
Helsta [[Knattspyrna|knattspyrnulið]] borgarinnar er [[Hansa Rostock]]. Liðið spilaði lengi vel í fyrstu deild í Austur-Þýskalandi og svo í fyrstu deild í sameinuðu Þýskalandi frá leiktíð 1990, en rokkar í dag á milli deilda.

Karlaliðið HC Empor Rostock í [[Handbolti|Handbolta]] er tífaldur austur-þýskur meistari og varð Evrópumeistari [[1982]] (sigraði þá Dukla Prag). Kvennaliðið PSV Dolphins í handbolta leikur í fyrstu deild.

== Vinabæir ==
Rostock viðheldur vinabæjatengslum við eftirfarandi borgir:

{|
|-
| valign="top" |
* {{POL}} [[Szczecin]] í [[Pólland]]i, síðan [[1957]]
* {{FIN}} [[Turku]] í [[Finnland]]i, síðan [[1959]]
* [[Mynd:Flag of Bulgaria.svg|22px]] [[Warna]] í [[Búlgaría|Búlgaríu]], síðan [[1966]]
| valign="top" |
* {{FRA}} [[Dunkerque]] í [[Frakkland]]i, síðan [[1960]]
* [[Mynd:Flag of Latvia.svg|22px]] [[Ríga]] í [[Lettland]]i, síðan [[1961]]
* {{BEL}} [[Antwerpen]] í [[Belgía|Belgíu]], síðan [[1963]]
| valign="top" |
* [[Mynd:Flag of Denmark.svg|20px]] [[Árósar]] í [[Danmörk]]u, síðan [[1964]]
* {{SWE}} [[Gautaborg]] í [[Svíþjóð]], síðan [[1965]]
* {{DEU}} [[Bremen]] í [[Þýskalandi]], síðan [[1987]]
|}

== Frægustu börn borgarinnar ==
[[Mynd:Blücher.jpg|thumb|Blücher herforingi var einn sigurvegaranna í orrustunni við Waterloo]]
* ([[1742]]) [[Gebhard Leberecht von Blücher]], þekktur hershöfðingi [[Prússland|Prússa]] og sigurvegari í [[Orrustan við Waterloo|orrustunni við Waterloo]]
* ([[1940]]) [[Joachim Gauck]], forseti Þýskalands
* ([[1973]]) [[Jan Ullrich]] hjólreiðakappi og sigurvegari [[Tour de France]]

== Byggingar og kennileiti ==
* [[Maríukirkjan í Rostock|Maríukirkjan]] er aðalkirkjan í Rostock. Hún var reist á 13. og 14. öld á grunni eldri kirkna. Smíði kirkjuþaksins var þó ekki lokið fyrr en [[1454]]. Í heimstyrjöldinni síðari var Maríukirkjan eina kirkjan sem slapp við skemmdir og eyðingu. Byggingin er hins vegar orðin mjög gömul og lætur á sjá sökum vanrækslu.
* '''Nikulásarkirkjan''' var reist frá árinu [[1230]] og er því meðal elstu hallarkirkjum við Eystrasalt. Hún var vígð [[1312]] og helguð heilögum Nikulási, verndardýrlingi fiskimanna og sæfarenda. Á einni hlið kirkjunnar þurfti að byggja göng til að hleypa almennri umferð í gegn og hafa þessi göng varðveist. Turninn eyðilagðist í stormi [[1703]] og fékk kirkjan nýjan turn og nýtt þak. Kirkjan skemmdist töluvert í loftárásum. Brann þá allt sem brunnið gat og stóðu aðeins múrarnir eftir. [[1974]] var ákveðið að leggja kirkjuna niður sem sóknarkirkju. Voru þá byggðar skrifstofur og íbúðir í efri hæðum kirkjuskipsins, sem gefur kirkjunni afar sérkennilegt útlit. Kirkjusalurinn sjálfur er eingöngu notaður fyrir sérstakar athafnir og tónleika.
* '''Steintor''' (''Steinhliðið'') er heiti á gömlu borgarhliði sem upphaflega var reist [[1279]] í gotneskum stíl og vissi til suðurs. Hliðið var rifið [[1566]], en endurreist [[1575]]-[[1577|77]] í hollenskum endurreisnarstíl. 
* '''Ráðhúsið í Rostock''' er upphaflega frá [[13. öldin|13. öld]], en nokkrar álmur þess eru talsvert yngri. [[1726]] var hin fragra framhlið byggð.

== Myndasafn ==
<center>
<gallery>
Mynd:Rostock asv2018-05 img44 Nikolaikirche.jpg|Í Nikulásarkirkjunni eru bæði skrifstofur og íbúðir
Mynd:Schwibbogen nikolai.jpg|Bílar mega keyra í 'gegnum' Nikulásarkirkjuna
Mynd:Rostock asv2018-05 img47 Steintor.jpg|Steintor
Mynd:Rostock asv2018-05 img37 NeuerMarkt.jpg|Ráðhúsið í Rostock er bleikt
</gallery>
</center>

== Tilvísanir ==
<div class="references-small"><references/></div>

== Heimildir ==
{{Commons|Rostock}}
* {{wpheimild|tungumál=de|titill=Rostock|mánuðurskoðað=mars|árskoðað=2010}}

{{Navbox generic
|name=Borgir í Þýskalandi
|title=[[Mynd:Flag of Germany.svg|25px|Fáni Þýskalands]] [[Listi yfir borgir í Þýskalandi|Borgir í Þýskalandi]] eftir mannfjölda
|groupstyle=text-align:right
|liststyle=text-align:left
|group1 = 1,000,000+
|list1 = [[Berlín]]{{·}} [[Hamborg]]{{·}} [[München]]
<div>
|group2 = 500,000+
|list2 =  [[Bremen]]{{·}} [[Dortmund]]{{·}} [[Dresden]]{{·}} [[Düsseldorf]]{{·}} [[Essen]]{{·}} [[Frankfurt am Main|Frankfurt]]{{·}} [[Hannover]]{{·}} [[Köln]]{{·}} [[Leipzig]]{{·}} [[Nürnberg]]{{·}} [[Stuttgart]]
|group3 = 200,000+
|list3 = 
<div>
[[Aachen]]{{·}} [[Ágsborg]]{{·}} [[Bielefeld]]{{·}} [[Bochum]]{{·}} [[Bonn]]{{·}} [[Brúnsvík]]{{·}} [[Chemnitz]]{{·}} [[Duisburg]]{{·}} [[Erfurt]]{{·}}  [[Freiburg (Þýskaland)|Freiburg]]{{·}} [[Gelsenkirchen]]{{·}} [[Halle an der Saale]]{{·}} [[Karlsruhe]]{{·}} [[Kíl]]{{·}} [[Krefeld]]{{·}} [[Lübeck]]{{·}} [[Magdeburg]]{{·}} [[Mannheim]]{{·}} [[Münster]]{{·}} [[Mönchengladbach]]{{·}} [[Oberhausen]]{{·}} [[Rostock]]{{·}} [[Wiesbaden]]{{·}} [[Wuppertal]]
</div>
|group4 = 100,000+
|list4 =  
</div>
[[Bergisch Gladbach]]{{·}} [[Bottrop]]{{·}} [[Bremerhaven]]{{·}} [[Cottbus]]{{·}} [[Darmstadt]]{{·}} [[Erlangen]]{{·}} [[Fürth]]{{·}} [[Gera]]{{·}} [[Göttingen]]{{·}} [[Hagen]]{{·}} [[Hamm]]{{·}} [[Heidelberg]]{{·}} {{nowrap|[[Heilbronn]]{{·}} [[Herne, Germany|Herne]]{{·}}}} [[Hildesheim]]{{·}} [[Ingolstadt]]{{·}} [[Jena]]{{·}} [[Kassel]]{{·}} [[Koblenz]]{{·}} [[Leverkusen]]{{·}} [[Ludwigshafen]]{{·}} [[Mainz]]{{·}} [[Moers]]{{·}} [[Mülheim an der Ruhr]]{{·}} [[Neuss]]{{·}} [[Offenbach am Main]]{{·}} [[Oldenburg]]{{·}} [[Osnabrück]]{{·}} [[Paderborn]]{{·}} [[Pforzheim]]{{·}} [[Potsdam]]{{·}} [[Recklinghausen]]{{·}} [[Regensburg]]{{·}} [[Remscheid]]{{·}} [[Reutlingen]]{{·}} [[Saarbrücken]]{{·}} [[Salzgitter]]{{·}} [[Siegen]]{{·}} [[Solingen]]{{·}} [[Trier]]{{·}} [[Ulm]]{{·}} [[Witten]]{{·}} [[Wolfsburg]]{{·}} [[Würzburg]]
}}

{{DEFAULTSORT:Rostock}}
[[Flokkur:Borgir í Þýskalandi]]
[[Flokkur:Hansasambandið]]