Skoða frumkóða fyrir Peking

{{Byggð
| Nafn = Peking
| nafn_á_frummáli          = 北京
| Mynd = Forbidden City1.JPG
| Myndatexti = [[Forboðna borgin]], heimili keisara af [[Mingveldið|Ming-ættum]] og [[Tjingveldið|Tjing-ættum]]
| tegund_byggðar           = [[Höfuðborg]]
| teiknibóla_kort_texti    = Staðsetning Peking höfuðborgar Kína.
| teiknibóla_kort          = Kína
| hnit                     = {{Coord|39|54|24|N|116|23|51|E|type:adm1st_region:CN-11|display=inline, title}}
| Stofnuð = 1045 f.Kr.
| Land = [[Kína]]
| Titill svæðis = Borghérað
| Svæði = Beijing
| hlutar = 16 borgarhverfi, 343 bæjarfélög og undirhverfi
| Flatarmál = 16.410,5
| Hæð yfir sjávarmáli = 43,5 
| Ár mannfjölda = [[2020]]
| Mannfjöldi = 21.893.095
| Þéttleiki byggðar = 1.300
| leiðtogi_titill1 = Flokksritari
| leiðtogi_nafn1 = [[Yin Li]]
| leiðtogi_titill2 = Borgarstjóri
| leiðtogi_nafn2 = [[Yin Yong]]
| Póstnúmer = '''1000'''00–'''1026'''29
| Tímabelti = [[UTC+08:00]]
| Vefsíða = http://www.beijing.gov.cn/
|}}
[[Mynd:Beijing CBD 2016 November.jpg|thumb|Peking]]
[[Mynd:Large Beijing Landsat.jpg|thumb|Gervihnattarmynd frá NASA af borginni]]
'''Peking''' (stundum ritað Beijing) er [[höfuðborg]] [[Alþýðulýðveldið Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Á [[kínverska|kínversku]] '''{{Audio|Zh-Beijing.ogg|Beijing}}''', (北京), merkir nafnið „Norður-höfuðborg“. Norður, vestur og suður af Peking er [[Hebei]]-hérað og í suðaustri er [[Tianjin|sveitarfélagið Tianjin]]. 

Árið 2020 bjuggu um 19 milljónir búa í Peking í borgarkjarnanum, en heildaríbúafjöldi undir lögsögu borgarinnar (stórborgarsvæðinu) var um 21,9 milljónir.<small></small> Peking er miðpunktur mennta og menningar auk þess sem stjórnvöld stýra landinu þaðan. Sjanghæ og [[Hong Kong]] eru hins vegar meira áberandi hvað varðar efnahagsleg umsvif. Borgin er kunn fyrir ríkulegar hallir, hof og gríðarstóra steinveggi og hlið. Listasöfn borgarinnar og háskólar hennar gera hana að menningarmiðstöð landsins. 

== Nafn ==
Frá [[1928]]<ref>{{Vefheimild|url=http://www.bartleby.com/67/2470.html|titill=1928, Jan. 2001. The Encyclopedia of World History.|mánuðurskoðað=24. nóvember|árskoðað=2007}}</ref>&nbsp; til [[1949]], var borgin kölluð ''Beiping'' (北平), sem þýðir „Norðlægur friður“. Nafninu var breytt þegar [[Kuomintang]] setti á fót höfuðborg í [[Nanking]] (南京) („suður-höfuðborg“).

Við stofnun Alþýðulýðveldisins Kína endurreisti [[Kommúnistaflokkur Kína]] Peking sem höfuðborg landsins.
Kaldara [[loftslag]] er í Peking, heldur en í [[Aþena|Aþenu]].

== Saga ==
[[Mynd:TempleofHeaven-HallofPrayer.jpg|thumb|Hið himneska hof]]
Borgir stóðu þar sem nú er Peking á fyrsta árþúsundi fyrir Krist og höfuðborg [[Yan-ríkið|Yan-ríkisins]] (燕), var stofnuð við Ji (T: 薊 / S: 蓟), nærri því hvar Peking stendur í dag. 

Á tímum [[Sui-ættin|Sui-]] og [[Tang-ættin|Tang-ættanna]], voru einungis litlir bæir þar sem Peking er nú. Fjöldi fornra skálda sótti staðinn heim og syrgði fornar borgir.

Árið [[936]], afsalaði [[seinni Jin-ættin]] ([[936]]-[[947]]) sér stórum hluta Norður-Kína á sitt vald, þar með talinn þann stað þar sem Peking stendur nú, til [[Liao-ættin|Liao-ættarinnar]]. Árið [[938]] reisti [[Liao-ættin]] borg þar sem nú er Peking og kallaði hana Nanjing („suður-höfuðborg“). Árið [[1125]] innlimaði [[Jinn-ættin]] Liao, og flutti höfuðborg sína árið [[1153]] til Peking en kallaði hana Zhongdu (中都), eða „Mið-höfuðborgina“, suðvestur af miðborg Peking nútímans.

[[Mongólar]] brenndu Zhongdu til grunna [[1215]] og byggðu sína eigin ''stór-höfuðborg'', Dadu (大都), norður af höfuðborg Jin-ættarinnar árið [[1267]] og markar það upphaf Peking. [[Markó Póló]] kallaði svæðið „Cambuluc“. [[Kublai Khan]], sem vildi verða keisari Kína, byggði sína borg svo norðarlega fremur en nær miðju landsins svo hún stæði nær þeim stað þar sem veldi hans var mest, í [[Mongólía|Mongólíu]]. Enn má sjá leifar af borgarmúr reistum af Mongólum í Peking.

Þriðji Ming-keisarinn [[Zhu Di]] (朱棣) flutti höfuðborg Ming-ættarinnar frá [[Nanjing]] til Peking (北京), árið [[1403]]. Meðan Ming-ættin ríkti tók borgin á sig mikinn hluta núverandi myndar. Borgarmúrar Peking frá Ming-tímabilinu þjónuðu sem borgarmúrar uns þeir voru rifnir og annar hringvegurinn lagður þar sem þeir stóðu áður.

== Landafræði ==
[[Mynd:Wan song monk pagoda01.jpg|thumb|Wansong-pagóðan]]
Peking stendur á norðurodda hinnar svo til þríhyrndu Norður-Kína sléttu sem er opin til suðurs og austurs. Fjöllin í norðri skýla borginni og landbúnaðarhéruðum frá eyðimörkinni í norðri.

[[Kínamúrinn]], liggur að hluta í gegnum nyrðri hluta borgarinnar, varði borgina frá áhlaupum flækinga úr auðninni. 

== Borgin ==
=== Götur ===
[[Chang'an breiðgata]]n liggur þvert í gegnum miðja borgina frá austri til vesturs fram hjá [[Tian'anmen]]. Kínversk stjórnvöld kalla breiðgötuna oft „fyrsta stræti Kína“.

=== Byggingarlist ===
Í Peking eru ríkjandi þrír meginstraumar í byggingarlist. Í fyrsta lagi eru þar hús í hefðbundnum stíl kínverska keisaradæmisins. Ef til vill eru bestu dæmin um byggingar í þessum stíl Hlið hins himneska friðar og Forboðna borgin. Í öðru lagi eru byggingar í hinum svonefnda „sínó-sov“-stíl. Þetta eru hús sem reist voru á [[1951-1960|sjötta]], [[1961-1970|sjöunda]] og [[1971-1980|áttunda]] áratugunum. Að lokum er þó nokkuð um nútímabygginarlist í Peking.

== Samgöngur ==
Segja má að Peking sé mikilvægasta samgöngumiðstöð landsins. Umhverfis borgina liggja fimm hringvegir. Í borginni er neðanjarðarlestakerfi sem tekið var í notkun árið 1971. Auk þess eru léttlestir ofanjarðar sem þjóna samgöngum innan borgarinnar. Þrjár lestarstöðvar þjóna samgöngum inn og úr borginni auk nokkurra annarra lestarstöðva í útjöðrum borgarinnar; þangað koma mörghundruð lestir á hverjum degi. 

Um 20 km norðaustur af miðborginni er Alþjóðaflugvöllurinn í Peking. Hluti flugvallarins var gerður upp fyrir Ólympíuleikana 2008. Á flugvellinum eru þrjár flugstöðvar en þriðja flugstöðvarbyggingin er ein sú stærsta í heimi. Fimm minni flugvellir í námunda við borgina þjóna einkum innanlandsflugi.

== Ferðamennska ==
[[Tian'anmen]] (hlið hins himneska friðar) er andlegur miðdepill Kína, hvort sem er vegna sjálfs sín eða þeirrar staðreyndar að þar er aðgangurinn að [[Forboðna borgin|Forboðnu borginni]]. Þá er og á [[heimsminjaskrá]] [[Badaling]], bútur úr [[Kínamúrinn|Kínamúrnum]], [[Sumar-höllin]], og [[hið himneska hof]].

=== Athygliverðir staðir ===
* Bútar úr [[Kínamúrinn|Kínamúrnum]] við:
** [[Badaling]]
** [[Juyongguan]]
** [[Mutianyu]]
** [[Simatai]]
** [[Jinshanling]]
** [[Jiankou]]
* [[Forboðna borgin]] (á [[heimsminjaskrá UNESCO]])
* [[Torg hins himneska friðar]], þar sem mótmæli fóru fram 1919, 1976 og [[Mótmælin á Torgi hins himneska friðar|uppreisn stúdenta 1989]]
** [[Tian'anmen]] (hlið hins himneska friðar)
<!--** [[Great Hall of the People]] (Löggjafar samkoman)-->
** [[Þjóðminjasafn Kína]]
** [[Smurningur Maó]]
* [[Sumar-höllin]]

=== Útvarp ===
Þrjár útvarpstöðvar senda út efni á ensku en það eru: ''Hit FM'' á FM 88.7, ''Easy FM''á FM 91.5, og ''Radio 774'' á AM 774.

== Menntun ==
[[Mynd:BeijingBookstore.jpg|thumb|Bókabúð í [[Xidan]]]]
Í Peking er mikill fjöldi menntastofnanna, þar á meðal [[Tsinghua-háskóli]] og [[Beijing-háskóli|Peking-háskóli]]. Að auki eru að minnsta kosti 57 aðrir skólar á háskólastigi í Peking. Á hverju ári koma margir skiptinemar til borgarinnar frá [[Japan]], [[Kórea|Kóreu]], [[Suðaustur-Asía|Suðaustur-Asíu]], [[Norður-Ameríka|Norður-Ameríku]], [[Evrópa|Evrópu]] og víðar.

== Íþróttir ==
Árið 2008 voru [[Sumarólympíuleikarnir 2008|Sumarólympíuleikarnir]] og [[Sumarólympíumót fatlaðra 2008|sumarólympíumót fatlaðra]] haldin í Peking. Af því voru byggð mörg ný íþróttamannvirki í borginni. 

Mörg íþróttalið hafa aðsetur í borginni, svo sem [[Hafnabolti|hafnaboltaliðið]] Peking-tígurnir, [[Íshokkí|íshokkíliðið]] Kínahákarlarnir, [[Körfubolti|körfuknattleiksliðið]] Peking-endurnar og [[Knattspyrna|knattspyrnuliðin]] Peking Guoan og Peking Hongdeng.

== Vinabæir ==
Peking hefur komið á fót vinabæjarsambandi við eftirtaldar borgir:<ref>{{Vefheimild|url=http://www.ebeijing.gov.cn/ying/default.htm|titill=Beijing Official Website International|mánuðurskoðað=24. nóvember|árskoðað=2007}}</ref>

{| class="wikitable"
! Borg
! Land
! Vinabæjarsamband frá:
|-
|[[Tókýó]]
|[[Japan]]
|[[14. mars]], [[1979]]
|-
|[[New York-borg]]
|[[Bandaríkin]]
|[[25. febrúar]], [[1980]]
|-
|[[Belgrad]]
|[[Serbía]]
|[[14. október]], [[1980]]
|-
|[[Líma]]
|[[Perú]]
|[[21. nóvember]], [[1983]]
|-
|[[Washington, D.C.]]
|[[Bandaríkin]]
|[[15. maí]], [[1984]]
|-
|[[Madríd]]
|[[Spánn]]
|[[16. september]], [[1985]]
|-
|[[Rio de Janeiro]]
|[[Brasilía]]
|[[24. nóvember]], [[1986]]
|-
|[[Île-de-France]] (''région'' í kringum París)
|[[Frakkland]]
|[[2. júlí]], [[1987]]
|-
|[[Köln]]
|[[Þýskaland]]
|[[14. september]], [[1987]]
|-
|[[Ankara]]
|[[Tyrkland]]
|[[20. júní]], [[1990]]
|-
|[[Kaíró]]
|[[Egyptaland]]
|[[28. október]], [[1990]]
|-
|[[Islamabad]]
|[[Pakistan]]
|[[8. október]], [[1992]]
|-
|[[Djakarta]]
|[[Indónesía]]
|[[8. október]], [[1992]]
|-
|[[Bangkok]]
|[[Taíland]]
|[[26. maí]], [[1993]]
|-
|[[Buenos Aires]]
|[[Argentína]]
|[[13. júlí]], [[1993]]
|-
|[[Seúl]]
|[[Suður-Kórea]]
|[[23. október]], [[1993]]
|-
|[[Kíev]]
|[[Úkraína]]
|[[13. desember]], [[1993]]
|-
|[[Berlín]]
|[[Þýskaland]]
|[[5. apríl]], [[1994]]
|-
|[[Brussel]]
|[[Belgía]]
|[[22. september]], [[1994]]
|-
|[[Hanoi]]
|[[Víetnam]]
|[[6. október]], [[1994]]
|-
|[[Amsterdam]]
|[[Holland]]
|[[29. október]], [[1994]]
|-
|[[Moskva]]
|[[Rússland]]
|[[16. maí]] [[1995]]
|-
|[[París]]
|[[Frakkland]]
|[[23. október]], [[1997]]
|-
|[[Róm]]
|[[Ítalía]]
|[[28. maí]], [[1998]]
|-
|[[Gauteng]]
|[[Suður-Afríka]]
|[[6. desember]], [[1998]]
|-
|[[Ottawa]]
|[[Kanada]]
|[[18. október]], [[1999]]
|-
|[[Canberra]]
|[[Ástralía]]
|[[14. september]], [[2000]]
|-
|[[Maníla]]
|[[Filippseyjar]]
|[[14. nóvember]], [[2005]]
|}

== Neðanmálsgreinar ==
{{reflist}}

== Tenglar ==
{{Commons|Beijing|Beijing}}
* [http://www.ebeijing.gov.cn/ Opinber heimasíða Peking] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100813221915/http://www.ebeijing.gov.cn/ |date=2010-08-13 }}
* [http://en.beijing-2008.org/ Upplýsingar um sumarólympíuleikana 2008] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040907012618/http://en.beijing-2008.org/ |date=2004-09-07 }}
* [http://www.chinaodysseytours.com/maps/beijing.html Kort af Peking, 1560x1547 pixels, 645kb] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060301060128/http://www.chinaodysseytours.com/maps/beijing.html |date=2006-03-01 }}
* [https://web.archive.org/web/20051031075501/http://www.muztagh.com/images/map/map-of-beijing-large.jpg Kort af Peking-svæðinu]
* [http://www.asinah.org/weather/ZBAA.html Veðurspá]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}
* [http://www.olympicwatch.org/ Mannréttindi og Ólympíuleikar - OlympicWatch.org]
* {{Vísindavefurinn|48687|Af hverju tölum við um Peking en ekki Beijing?}}

=== Fyrir ferðalanga ===
* [http://www.code-d.com/china/beijing.html Myndir] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060225044604/http://www.code-d.com/china/beijing.html |date=2006-02-25 }}
* [http://www.chinahighlights.com/beijing/ Upplýsingar fyrir ferðamenn]
* [http://www.mybeijingchina.com/ Ferðahandbók]
* [http://www.chinadetail.com/Nation/ Smáatriði varðandi Kína] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060506234211/http://www.chinadetail.com/Nation/ |date=2006-05-06 }}
* [http://www.peking.org Peking.org - Aðdráttarafl Peking] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161113104909/http://www.peking.org/ |date=2016-11-13 }}
* [http://www.thebeijingguide.com/ Leiðarvísir]
* [http://www.chinahighlights.com/beijing/tours.htm Peking - ferðir]
* [http://www.beijingservice.com/ Peking - ferðaþjónusta]
* [http://www.beijingtrip.com/ Peking - ferðalög]
* [http://www.beijinglives.com/ Pekinglives.com - Upplýsingar um ferðamannaþjónustuna]

=== Myndir ===
* [http://www.socialcapitalgateway.org/beijing.htm Myndir af Peking]
* [http://earthobservatory.nasa.gov:81/Newsroom/NewImages/images.php3?img_id=15309 Gervihnattamynd frá NASA af Peking] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20031028231552/http://earthobservatory.nasa.gov:81/Newsroom/NewImages/images.php3?img_id=15309 |date=2003-10-28 }}

{{Höfuðborgir í Asíu}}
{{Stjórnsýslueiningar í Alþýðulýðveldinu Kína}}
{{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}}

[[Flokkur:Höfuðborgir]]
[[Flokkur:Borgir í Kína]]