Skoða frumkóða fyrir Papúa Nýja-Gínea

{{land
| nafn = Sjálfstæða ríkið Papúa Nýja-Gínea
| nafn_á_frummáli = Independent State of Papua New Guinea<br />Independen Stet bilong Papua Niugini
| nafn_í_eignarfalli = Papúa Nýju-Gíneu
| fáni = Flag of Papua New Guinea.svg
| skjaldarmerki = National emblem of Papua New Guinea.svg
| kjörorð = Unity in diversity
| kjörorð_tungumál = enska
| kjörorð_þýðing = Eining í fjölbreytni
| staðsetningarkort = LocationPapuaNewGuinea.svg
| tungumál = [[enska]], [[tok pisin]], [[hiri motu]]
| höfuðborg = [[Port Moresby]]
| stjórnarfar = [[Þingbundin konungsstjórn]]
| titill_leiðtoga1 = [[Breska konungsveldið|Konungur]]
| titill_leiðtoga2 = [[Landstjóri Papúu Nýju-Gíneu|Landstjóri]]
| titill_leiðtoga3 = [[Forsætisráðherra Papúu Nýju-Gíneu|Forsætisráðherra]]
| nafn_leiðtoga1 = [[Karl 3. Bretakonungur|Karl 3.]]
| nafn_leiðtoga2 = [[Bob Dadae]]
| nafn_leiðtoga3 = [[James Marape]]
| staða = [[Sjálfstæði]]
| atburður1 = frá [[Ástralía|Ástralíu]]
| dagsetning1 = [[16. september]] [[1975]]
| stærðarsæti = 56
| flatarmál = 462.840
| hlutfall_vatns = 2
| mannfjöldaár = 2011
| mannfjöldasæti = 102
| fólksfjöldi = 7.059.653
| íbúar_á_ferkílómetra = 15
| VLF_ár = 2013
| VLF_sæti = 128
| VLF = 17,430
| VLF_á_mann = 2.491
| VLF_á_mann_sæti = 142
| gjaldmiðill = [[Kina]] (PGK)
| tímabelti = [[UTC]] +10
| þjóðsöngur = [[O Arise, All You Sons]]/[[God Save the King]]
| tld = pg
| símakóði = +675
}}
'''Papúa Nýja-Gínea''' er [[eyríki]] í [[Eyjaálfa|Eyjaálfu]] í Suðvestur-[[Kyrrahaf]]i fyrir norðan [[Ástralía|Ástralíu]] sem tekur yfir eystri helming eyjunnar [[Nýja-Gínea|Nýju-Gíneu]]. [[Indónesía]] ræður yfir vestari helmingnum. Norðan við Papúu eru svo fjölmargar eldfjallaeyjar sem eru kallaðar [[Nýja-Gínea]]. Landið varð til við sameiningu nokkurra svæða undir tímabundna stjórn [[Ástralía|Ástralíu]] en það hlaut síðan sjálfstæði árið [[1975]]. Þar búa um 7 milljónir manna af mörgum ættbálkum. Víða á hálendinu búa afar frumstæðir ættbálkar sem enn lifa á [[steinöld|steinaldarstigi]].

[[Mynd:Papua New Guinea map.png|thumb|300px| Kort af Papúa Nýja-Gíneu sem samanstendur af hundruðum eyja með mjög fjölbreytilegt landslag.]]

==Landlýsing==
Landið, sem er að heildarflatarmáli 462.840 km², nær yfir mörg hundruð eyjar með mjög fjölbreyttu landslagi, veðurfari og loftslagi. [[Hitabeltisloftslag]] er í landinu með jöfnum og háum hita allt árið og mikilli úrkomu í [[regnskógur|regnskóginum]], en í fjöllunum sem rísa allt að 4000 metra yfir [[sjávarmál]] eru hitastigsbreytingarnar meiri og þar snjóar með reglulegu millibili. Í landinu er [[dýr]]alífið með því fjölbreyttasta sem fyrirfinnst í heiminum.

Landið nær yfir austurhluta eyjarinnar Nýju-Gíneu, [[Bismarck-eyjar]] ([[Nýja-Bretland]], [[Nýja-Írland]], [[Nýja-Hannover]]), [[Aðmírálseyjar]], [[D'Entrecasteaux-eyjar]], [[Louisiade-eyjar]], [[St. Matthiaseyjar]], [[Woodlark-eyjar]] og [[Tróbríandeyjar]], ásamt norðurhluta [[Salómonseyjar|Salómonseyja]], [[Bougainville]] og [[Buka]]. Að auki eru ótal smáeyjar, kóralrif og sker.

==Loftslag==
Veðurfar Papúa Nýju-Gíneu telst vera [[hitabeltisloftslag]] með jöfnum og háum hita allt árið og mikilli úrkomu í þéttum regnskóginum. En veðurfar landsins er fjölbreytt. Í fjöllunum sem rísa allt að 4000 metra yfir sjávarmál eru hitastigsbreytingar meiri og þar snjóar með reglulegu millibili.

Á láglendi er meðalhámarkshiti á bilinu frá 30 til 32°C, og að lágmarki á milli 23 til 24°C. Árstíðasveifla í hitastigi er smávægileg. Kaldara loftslag er á hálendinu en þar er næturfrost algengt yfir 2100 metrum. Hitastig er þar almennt yfir 22°C á daginn óháð árstíð. Eftir því sem hæð yfir sjó breytist breytist plöntu- og dýralífið.

[[Úrkoma]], fremur en hitastig, greinir sundur árstíðirnar í landinu. Úrkoma er einkum háð tveimur vindakerfum, þ.e. suðaustanáttum annars vegar og hins vegar norðvestanáttum sem valda ókyrrð með [[monsúnvindur|monsúnvindum]]. Einnig fer úrkoman eftir breiddargráðum og hæð yfir sjávarmáli. Suðaustanvindar vara í sjö mánuði (frá maí til nóvember) í suðaustasta hluta landsins ([[Milne-flói|Milne-flóa]]), en styttri tíma í norðurhluta landsins, eða í aðeins þrjá mánuði á Aðmírálseyjum. Norðvestanátt er algengari í norðvesturhluta landsins og í Bismarck-eyjaklasanum. Þeirra vinda gætir aðeins 3-4 mánuði ársins í höfuðborginni Port Moresby, á regntímanum frá desember til mars. Úrkoma í höfuðborginni er minni en 1300 mm á ári, sem hefur áhrif á vatnsveitu höfuðborgarinnar. Hálendið virðist hafa eigið vindakerfi, með rigningu allt árið (2500-4000 mm) ef frá er talinn þurrkatími um mitt árið. 

==Íbúar==
[[Mynd:Papua New Guinean.JPG|thumb|left|250px| Fjölbreytni landsins nær einnig til margvíslegra ættbálka í landinu. Hér er einn íbúa Bago-Bago eyjarinnar suðvestur af Papúu Nýju-Gíneu]]
Landið telst til [[þróunarland]]a en er á hraðri leið til nýrra lífshátta. Atvinnuleysi er nokkuð og glæpatíðni fremur há. Stór hluti íbúa býr í dreifbýli með lítinn aðgang að nútímatækni. Íbúafjöldi er áætlaður sjö milljónir. Langflestir þeirra eru [[Papúar]], [[Malajar]], [[Melanesar]] og [[Pólýnesar]]. Að auki búa í landinu litlir hópar [[Evrópa|Evrópumanna]] og [[Kína|Kínverja]]. Hluti fólks lifir líkt og forfeður þeirra gerðu fyrir mörg þúsund árum; í ættbálkasamfélögum sem eru algjörlega einangruð frá umheiminum.

Landið er þekkt fyrir hina gífurlegu mannfræðilegu fjölbreytni sína. Hvergi í heiminum eru töluð fleiri tungumál. Opinberu tungumálin eru þó aðeins þrjú, tok pisin, enska og hiri motu. Að auki eru þar töluð 841 tungumál (sem er um 12% af tungumálum heims). Ríkið hefur 19 stjórnsýsluhéröð, og þingbundna konungsstjórn með Bretadrottningu sem þjóðhöfðingja, enda er landið í [[samveldið|samveldinu]]. Höfuðborgin heitir Port Moresby með ríflega 300 þúsund íbúa.

==Trúarbrögð==
Stærstur hluti íbúa Papúu Nýju-Gíneu (96%) eru [[kristni]]r en andatrú og fjölgyðistrú forfeðranna finnst á nokkrum stöðum. Dómstólar og stjórnvöld landsins styðja við stjórnarskrárbundinn rétt til tjáningar- og trúfrelsis, bæði í orði og í framkvæmd. Þrátt fyrir ríkjandi áhrif innfluttra trúarbragða blanda margir kristinni trú við hefðbundna anda- og fjölgyðistrú forfeðranna með helgiathöfnum, galdri og fjölkyngi. 

Tveir fimmtu hlutar íbúanna eru [[mótmælendatrú]]ar, flestir [[lúterstrú]]ar. Tæpur þriðjungur eru [[rómversk-kaþólsk trú|rómversk-kaþólskir]]. [[Kirkja sjöunda dags aðventista|Sjöunda dags aðventistar]] eru 10%. Að auki er lítill fjöldi [[baháítrú|baháia]] og [[íslam|múslima]].

==Efnahagur==
Papúa Nýja-Gínea er mjög auðug af náttúruauðlindum, málmum og orkulindum á borð við jarðgas, en þéttur regnskógur og brattar fjallshlíðar gera það að verkum að erfitt er að vinna úr þessum auðlindum. 

Papúa Nýja-Gínea liggur ofan á [[Kyrrahafseldhringurinn|Kyrrahafseldhringnum]] svokallaða, en það er keðja virkra eldstöðva sem liggja í þessum hluta Kyrrahafsins. Vegna þessarar legu landsins, á svokölluðum flekaskilum, er talið að finna megi öflug [[jarðhiti|jarðhitakerfi]] víða á eyjunum. Einungis eitt [[jarðvarmaorkuver]] er í landinu og enn eru ríflega 60% raforku framleidd með [[jarðefnaeldsneyti]]. 

== Heimildir ==
{{commonscat|Papua New Guinea}}
* {{Wpheimild|tungumál = en|titill = Papua New Guinea|mánuðurskoðað = 24. október |árskoðað = 2013}}
* Upplýsingar um landið á [http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-pacific-15436981 vefsíðu Breska ríkisútvarpsins (BBC)] 
* Upplýsingar um landið á vefsíðu Bandarísku leyniþjónustunnar [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/pp.html (CIA World Factbook)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160516013218/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook//geos/pp.html |date=2016-05-16 }} 

{{Breska samveldið}}
{{APEC}}
{{Eyjaálfa}}

[[Flokkur:Papúa Nýja-Gínea| ]]