Orðsifjafræði

Orðsifjafræði er undirgrein sögulegra málvísinda sem fæst við uppruna orða. Þeir sem leggja stund á greinina kallast orðsifjafræðingar.

Dæmi

• Orðið „stígvél“ er samkvæmt orðsifjafræðinni komið af miðlágþýska orðinu stevel eða danska orðinu støvle. Orðið var þó í þýsku komið úr ítölsku en uppruni þess er í mið-latínu og er það samsett úr estate sem þýðir sumar og vale sem þýðir skór einhverskonar og var því upprunalega merkingin sumarskór.
• Orðið „verb“ í ensku sem merkir sagnorð er komið frá álíka hljómandi orði í latínu sem einfaldlega merkti orð og er ættfræðilega sama orð og orð, þar sem lokasamhljóðin hefur víxlast.
• Enska orðið spell sem merkir að stafa er sama orð og að spjalla á íslensku, orðið þróaðist í aðra átt út frá að fara með þulu, sbr aftur að setja galdra-álög á einhvern
• Orðið tombóla er í íslensku 19. aldar tökuorð úr dönsku en þaðan komið úr ítölsku leitt af sagnorðinu tombolare sem merkir að snúa eða velta og vísar til þess að hlutaveltumiðarnir voru settir í trumbu sem var velt rækilega til að rugla miðunum áður en dregið var. Í ítölsku er orðið hugsanlega germanskt tökuorð, þá helst úr frakknesku (tumon), sbr. enska tumble.
• Orðið fyrir -of í ítölsku og frönsku, troppo og tropp, er samstofna orðunum þorp og þyrping og var tökuorð úr frakknesku í síð-latínu.
• orðin deal í ensku sem merkir samningur og deila sem merkir næstum það þveröfuga í íslensku eru eftir sem áður komin af sama stofni þar sem orðið þróaðist í ensku í líkari átt við skipta, og þaðan í bítta og samningur
• orðið sekúnta eða sekúnda er upprunalega séð sama orð og annar eða second og um er að ræða styttingu á pars minuta seconda, mínótur og sekúndur voru littlu einingarnar og sú minni köllluð sú síðari eða önnur. Í íslensku kemur orðið fyrst fyrir á 16. öld.

Tengt efni

• Alþýðuskýring
• Orðsifjabækur

Heimildir

íslensk orðsifjabók og enska wiktionary