Ole Paus

Ole Paus

Ole Paus (1947–2023) var norskur söngvari, lagahöfundur og skáld, oft álitinn einn af frumlegustu tónlistarmönnum Noregs á 20. öld og „merkasti trúbador Noregs við andlát sitt.“ Hann var hluti af endurvakningu norsku ballöðunnar (no:visebølgen) og lagði sitt af mörkum til að móta stefnu hennar. Á ferli sem spannaði fimm áratugi gaf hann út um 40 plötur, skrifaði skáldsögur, ljóðabækur og ferðalýsingar. Verk hans náðu yfir mótmælasöngva og satírískar ballöður sem og djúphugsuð sálmalög og ástarsöngva. Paus var þekktur fyrir sérstæða einstaklingshyggju sína, félagslega gagnrýni og uppreisnargirni, og stóð „óhræddur upp fyrir þeim veiku gegn þeim sterku.“ Oft kallaður „þjóðartrúbadúr Noregs“ varð lag hans "Mitt lille land" samstöðulag eftir árásirnar í Noregi árið 2011.

Hann fæddist í Ósló í aðalsfjölskyldu með tengsl við Henrik Ibsen og ólst upp sem sonur hershöfðingja í stundum erfiðri fjölskyldu sem einkenndist af missi, kvíða, óstöðugleika og tilfinningalegri fjarlægð. Eftir að móðir hans lést ung var hann alinn upp af ömmu sinni Ellu, sem kom til Noregs sem gyðingaflóttamaður frá Vín árið 1938. Árið 1967 hóf hann feril sem söngvari og lagahöfundur í Ósló, starf sem „var ekki til á þeim tíma,“ og var uppgötvaður árið 1969 af Alf Prøysen og Alf Cranner.

Hann gaf út sína fyrstu plötu árið 1970, Der ute – der inne, með 18 lögum um borgarlíf í Ósló. Að hvatningu Prøysen gaf hann út ljóðasafnið Tekster fra en trapp árið eftir. Snemma á ferlinum blandaði hann saman áhrifum frá þjóðlagatónlist, djassi og rokki, með einkennandi félagslegri gagnrýni og djúpstæðri samúð með útigangsfólki, —„okkur öllum sem áttum erfitt með tilveruna,“ eins og fram kemur í lögum eins og "Jacobs vise," "Merkelige Mira," "Blues for Pyttsan Jespersens pårørende," og "Kajsas sang." Á áttunda áratugnum starfaði hann með mörgum merkum listamönnum, þar á meðal Jens Bjørneboe og Ketil Bjørnstad, og skapaði verk sem fóru yfir hefðbundin mörk. Beitta satíra hans átti sér vettvang í Paus-posten seríunni, sem styrkti orðspor hans sem menningarlegur ögrari.

Seinna á ferlinum beindist Paus að íhugulli og andlegri þemum. Samstarf hans við Kirkju menningarvinnustofuna leiddi til eftirminnilegra túlkunar á sálmalögum, og lag hans "Innerst i sjelen" varð klassík í Noregi. Í samstarfi við son sinn, klassíska tónskáldið Marcus Paus, vann hann að óperu, óratoríum og framúrstefnutónlist. Alexander Z. Ibsen benti á að „Ole Paus skipaði einstaka stöðu meðal norska listamanna. Lögin sem hann skrifaði snertu marga, frá íhugulum sálmalögum til satírískra ballaða. Í ljósi margra virkra ára hans og margbreytilegrar vinnu verður hann að teljast merkasti trúbador Noregs við andlát sitt,“ en Håvard Rem kallaði hann fyrsta lagahöfund Noregs. Ævisaga hans For en mann, kom út eftir dauða hans árið 2024.