Skoða frumkóða fyrir Norðurlandaráð

{{Alþjóðasamtök
|staðsetning = [[Mynd:Location Nordic Council.svg|250px]]<br />Aðildarríki Norðurlandaráðs
|aðildarríki = '''5 ríki:'''<br />{{DNK}} [[Danmörk]]<br />{{FIN}} [[Finnland]]<br />{{ISL}} [[Ísland]]<br />{{NOR}} [[Noregur]]<br />{{SWE}} [[Svíþjóð]]
'''3 yfirráðasvæði:'''<br />{{ALA}} [[Álandseyjar]]<br />{{FRO}} [[Færeyjar]]<br />{{GRL}} [[Grænland]]
|höfuðstöðvar = [[Kaupmannahöfn]]
|leiðtogar_1 = &nbsp;- Forseti<br />&nbsp;- Forstjóri<br />&nbsp;- Aðalritari
|leiðtogar_2 =[[Bryndís Haraldsdóttir]]<br />[[Kristina Háfoss]]<br />[[Karen Ellemann]]
|fólksfjöldi_1 = &nbsp;- Samtals&nbsp;([[2012]])
|fólksfjöldi_2 = 25.880.000
|stofnun_atburðir_1 = &nbsp;- Norðurlandaráð<br />&nbsp;- Norræna ráðherranefndin
|stofnun_dagsetningar_1 = 1952<br />1971
|gjaldmiðill = [[Dönsk króna]] (DKK)<br />[[Evra]]n (EUR)<br />[[Íslensk króna]] (ISK)<br />[[Norsk króna]] (NOK)<br />[[Sænsk króna]] (SEK)
|fáni=Mynd:Flag of the Nordic Council 2016.svg|fánatexti=Fáni Norðurlandaráðs.}}
[[Mynd:NordenFlag.jpg|thumb|250px|right|Fánar Norðurlandanna og fáni opinbers samstarfs Norðurlandanna.]]
'''Norðurlandaráð''' er samstarfsvettvangur þingmanna [[Norðurlönd|Norðurlandanna]] sem var stofnað árið [[1952]] eftir [[seinni heimsstyrjöldin]]a. Á þinginu sitja 87 fulltrúar frá norrænu löndunum fimm og sjálfstjórnarsvæðunum þremur. Fulltrúarnir eru skipaðir af viðkomandi [[þing]]i eftir tillögum [[stjórnmálaflokkur|stjórnmálaflokka]] og eru þannig ekki [[lýðræði]]slega kjörnir. 

Starf Norðurlandaráðs og [[Norræna ráðherranefndin|Norrænu ráðherranefndarinnar]] grundvallast á [[Helsingforssamningurinn|Helsingforssamningnum]] sem undirritaður var [[1962]] og hefur verið uppfærður nokkrum sinnum síðan.

Aðalskrifstofa Norðurlandaráðs er í [[Kaupmannahöfn]] á sama stað og Norræna ráðherranefndin. Sendinefnd hvers lands hefur jafnframt sérstaka skrifstofu eða starfsmenn hjá þingi viðkomandi lands.

Störfum Norðurlandaráðs er stýrt af forsætisnefnd. Frá árinu [[1996]] hefur [[Norðurlandaráðsþing]] verið haldið árlega á haustin. Árið [[2012]] hélt Norðurlandaráð auk þess í fyrsta sinn árlegan [[Þemafundur Norðurlandaráðs|Þemafund]] ráðsins.<ref>[http://www.norden.org/is/nordurlandarad/thing-og-fundir/thing/themathing-2012/themafundur-nordurlandarads-2012 ,,Þemafundur Norðurlandaráðs 2012", Norden.org]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> Milli þinganna eru haldnir fundir um einstök málefni. Stjórnmálastarf Norðurlandaráðs fer fram í nefndum og hópum sem eru myndaðir af [[stjórnmálaflokkur|stjórnmálaflokkum]].

Núverandi [[forseti Norðurlandaráðs]] er sænska þingkonan [[Jessica Polfjärd]].

Norðurlandaráð veitir árlega eftirfarandi [[Verðlaun Norðurlandaráðs|verðlaun]]: 
* [[Barna- og unglingabókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs|Verðlaun Norðurlandaráðs fyrir barna- og unglingabókmenntir]]
* [[Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs]]
* [[Náttúru- og umhverfisverðlaun Norðurlandaráðs|Umhverfisverðlaun Norðurlandaráðs]]
* [[Tónlistarverðlaun Norðurlandaráðs]]
* [[Kvikmyndaverðlaun Norðurlandaráðs]]

Verðlaunaféð er 350.000 [[dönsk króna|danskar krónur]] og er því er útdeilt á [[Norðurlandaráðsþing]]i sem haldið er á hverju hausti. Tilkynning og afhending á verðlaunum Norðurlandaráðs fer fram á [[Norðurlandaráðsþing|Norðurlandaráðsþingi]]. 

[[Svansmerkið]] hefur verið merki Norðurlandaráðs og Norrænu ráðherranefndarinnar frá árinu 1985. Það er hannað af finnska listamanninum [[Kyösti Varis]].

[[Norðurlandaráð æskunnar]] tengist starfi Norðurlandaráðs og heldur sitt þing samtímis Norðurlandaráðsþingi.

== Saga ==
[[Mynd:Skandinavism.jpg|thumb|right|Áróðursmynd frá 19. öld fyrir Skandinavisma, stefnu sem boðaði sameiningu skandinavísku ríkjanna.]]Samskipti [[Norðurlönd|Norðurlandanna]] hafa, [[Saga Norðurlanda|í aldanna rás]], einkennst bæði af samstarfi og átökum. [[Skandinavismi]] var stefna á [[19. öld]] sem hvatti til sameiningar ríkjanna í [[Skandinavía|Skandinavíu]] en varð aldrei ríkjandi stefna í löndunum. [[Norrænt samstarf]] var þó til staðar á nokkrum afmörkuðum sviðum, eins og í tilviki [[Norræna myntbandalagið|Norræna myntbandalagsins]].

Í kjölfar [[Seinni heimsstyrjöldin|Seinni heimsstyrjaldarinnar]] reyndu Norðurlöndin að koma á nánu samstarfi sín á milli en í fyrstu var um misheppnaðar tilraunir að ræða, líkt og í tilviki [[Norræna varnarbandalagið|norræns varnarbandalags]] sem aldrei varð að veruleika.

Þó náðist það í gegn [[1952]] að [[Danmörk]], [[Noregur]], [[Svíþjóð]] og [[Ísland]] samþykktu að búa til Norðurlandaráð, stofnun þar sem norrænir [[þingmaður|þingmenn]] gætu hist reglulega og rætt samstarf landanna og skyld málefni. Fyrsta þing Norðurlandaráðs var haldið ári síðar [[1953]] í [[Kaupmannahöfn]]. Áhrif [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]] á [[Finnland]] gerðu það að verkum að [[Finni|Finnar]] gátu ekki verið með frá upphafi en eftir andlát [[Jósef Stalín|Jósefs Stalíns]] breyttist staðan og [[Finnland]] varð meðlimur í Norðurlandaráði [[1955]].

Ýmis skref voru stigin í nánara norrænu samstarfi þessi fyrstu ár Norðurlandaráðs, s.s. lög um sameiginlegan norrænan vinnumarkað, [[Norræna vegabréfasambandið]] og norrænn samningur um almannatryggingar. Ýmis önnur áform um norrænt samstarf náðu hins vegar ekki fram að ganga á fyrstu áratugum Norðurlandaráðs, líkt og áform um [[NORDEK|sameiginleg efnahags- og tollabandalög]].

Norðurlandaráð átti snemma frumkvæði að menningarsamstarfi Norðurlandanna, meðal annars með veitingu verðlauna til norrænna listamanna. [[Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs]] hafa verið veitt síðan [[1962]], [[Tónlistarverðlaun Norðurlandaráðs]] frá [[1965]] og [[Kvikmyndaverðlaun Norðurlandaráðs]] síðan [[2002]] (reglulega frá [[2005]]). Auk þess hefur Norðurlandaráð veitt [[Náttúru- og umhverfisverðlaun Norðurlandaráðs]] frá [[1995]] fyrir starf í þágu náttúru og umhverfis.

Ákveðið var á Norðurlandaráðsþingi 2012 að veita einnig [[Barna- og unglingabókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs]] og verða þau veitt í fyrsta sinn á Norðurlandaráðsþingi [[2013]].

[[Mynd:Hogni Hoydal Nov09 (1).jpg|thumb|right|Høgni Hoydal, þingmaður frá Færeyjum, flytur ræðu á þingi Norðurlandaráðs.]]Samþykkt var [[1970]] að [[Færeyjar]] og [[Álandseyjar]] fengju að hafa sína fulltrúa í Norðurlandaráði. Fulltrúar [[Grænland]]s bættust við [[1984]] og þar með var Norðurlandaráð samsett fulltrúum fimm ríkja og þriggja sjálfstjórnarsvæða. 

Samstarfið tók breytingum á áttunda áratugnum, Danir gengu í [[Evrópubandalagið]] (síðar [[ESB]]) [[1972]] en ári áður var stofnað til samstarfsvettvangs ríkisstjórna Norðurlandanna, [[Norræna ráðherranefndin|Norrænu ráðherranefndarinnar]] sem hefur átt mjög náið samstarf við Norðurlandaráð allt frá upphafi og er starfsemi stofnananna raunar samþætt að ýmsu leyti. Skrifstofa forsætisnefndar Norðurlandaráðs var opnuð í [[Stokkhólmur|Stokkhólmi]] [[1971]] en með flutningi skrifstofu Norðurlandaráðs [[1996]] hafa skrifstofur ráðsins og Norrænu ráðherranefndarinnar verið undir sama þaki í Kaupmannahöfn. 

Eðli starfsemi Norðurlandaráðs þróaðist með stofnun flokkahópa í ráðinu [[1973]] en áður hafði þingmönnum aðeins verið deilt upp í sendinefndir ríkjanna. Árið [[1977]] var síðan samþykkt að ræður þingmanna skyldu túlkaðar eftir mótmæli finnsks þingmanns árið áður sem ákvað að tala [[finnska|finnsku]], þrátt fyrir að það bryti í bága við fundarsköp.

Endalok [[Kalda stríðið|Kalda stríðsins]] breyttu stöðunni að ýmsu leyti á Norðurlöndunum og nálægum svæðum. Svíar og Finnar gengu í ESB [[1995]] en Norðmenn höfðu hafnað aðild í þjóðaratkvæðagreiðslu árið áður. Ýmsum þóttu þá vera blikur á lofti í samstarfi Norðurlandanna en það hélt áfram þrátt fyrir það. Samstarfið útvíkkaðist hins vegar að vissu leyti og Norðurlandaráð hóf samvinnu við ýmsa nágranna sína í austri, svo sem [[Eystrasaltsríkin]], nálæga hluta [[Rússland]]s og lýðræðisöfl í [[Hvíta-Rússland]]i. Fulltrúar þessara svæða hafa meðal annars setið þing Norðurlandaráðs og tekið þátt í ýmsu öðru samráði.<ref>{{cite web |url=http://www.norden.org/is/nordurlandarad/um-northurlandarath/saga-northurlandaraths |title=,,Saga Norðurlandaráðs", Norden.org |access-date=2010-03-09 |archive-date=2010-11-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101110060733/http://www.norden.org/is/nordurlandarad/um-northurlandarath/saga-northurlandaraths |url-status=dead }}</ref>

== Meðlimir ráðsins ==
{|
! Ríki !! Sjálfstjórnarsvæði
|-
|
* {{DNK}} [[Danmörk]]
* {{FIN}} [[Finnland]]
* {{ISL}} [[Ísland]]
* {{NOR}} [[Noregur]]
* {{SWE}} [[Svíþjóð]]
| valign="top" |
* {{ALA}} [[Álandseyjar]]
* {{FRO}} [[Færeyjar]]
* {{GRL}} [[Grænland]]
|}

== Framkvæmdastjórar Norðurlandaráðs ==
* {{NOR}} [[Emil Vindsetmoe]] 1971-1973
* {{NOR}} [[Helge Seip]] 1973-1977
* {{NOR}} [[Gudmund Saxrud]] 1977-1982
* {{FIN}} [[Ilkka-Christian Björklund]] 1982-1987
* {{FIN}} [[Gehard af Schultén]] 1987-1989
* {{NOR}} [[Jostein Osnes]] 1990-1994
* {{SWE}} [[Anders Wenström]] 1994-1996
* {{ISL}} [[Berglind Ásgeirsdóttir]] 1996-1999
* {{NOR}} [[Frida Nokken]] 1999-2007
* {{FIN}} [[Jan-Erik Enestam]] 2007-2013
* {{SWE}} [[Britt Bohlin]] 2014-2021
* {{FRO}} [[Kristina Háfoss]] 2021-

== Tenglar ==
* [http://www.norden.org/is/um-samstarfith Um Norðurlandaráð á norden.org] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100111034814/http://www.norden.org/is/um-samstarfith |date=2010-01-11 }} (á íslensku)
* [http://www.facebook.com/#!/pages/Kobenhavn-Denmark/Norraena-radherranefndin-og-Nordurlandarad/306950254323?ref=nf Norðurlandaráð og Norræna ráðherranefndin á Facebook] (á íslensku)
* [http://twitter.com/nordenis Norræna samstarfið á Twitter] (á íslensku)

== Tilvísanir ==
<div class="references-small"><references/></div>

{{Norðurlandaráð}}
{{Norrænt samstarf}}

[[Flokkur:Norðurlandaráð]]
[[Flokkur:Norðurlönd]]
[[Flokkur:Norrænt samstarf]]
{{s|1952}}