Laun og starfskjör embættismanna, ráðamanna og kjörinna fulltrúa á Íslandi
Á Íslandi eru laun og starfskjör embættismanna, ráðamanna og alþingismanna ákveðin í lögum, reglugerðum, kjarasamningum og starfsskilmálum[1][2][3]. Laun eru háð mismunandi þáttum, sem innifela grunntímakaup, launaflokka, launastig og aðrar launaþætti. Starfskjör eru m.a. skilgreind með vinnutíma, fríi, veikindabótum og innstæðum í lífeyrissjóð. Laun og starfskjör hafa breyst yfir tímann í takt við efnahagsþróun, nýja kjarasamninga og stjórnmálalegar ákvarðanir[1].
Skilgreiningar á hugtökum[breyta | breyta frumkóða]
| Hugtak | Skilgreining |
|---|---|
| Ráðamaður | Ráðamaður er einstaklingur sem hefur verið kjörinn eða skipaður í sérstakt embætti af Alþingi, Hæstarétti eða ráðherra. Ráðamenn eru með sérstakar heimildir og skyldur samkvæmt lögum sem gilda um starfsemi ríkisstarfsmanna. Ráðamenn eru til dæmis forseti Íslands, forsætisráðherra, ráðherra, ráðuneytisstjóri, hæstaréttardómari, landsréttardómari, héraðsdómari, ríkissaksóknari, saksóknari, ríkislögmaður, ríkissáttasemjari, umboðsmaður barna, sýslumaður, ríkislögreglustjóri, aðstoðarríkislögreglustjóri, lögreglustjóri, aðstoðarlögreglustjóri, forstjóri Útlendingastofnunar, lögreglumaður, tollgæslustjóri, tollverður, forstjóri fangelsismálastofnunar, forstöðumaður fangelsis, fangaverður, ríkisskattstjóri, skattrannsóknarstjóri ríkisins, yfirskattanefndarmaður, og forseti Alþingis. |
| Embættismaður | Embættismaður er einstaklingur sem hefur verið ráðinn í starf hjá ríkinu, oftast eftir umsóknarferli eða auglýsingu. Embættismenn hafa yfirleitt ekki jafnmiklar heimildir eða skyldur sem ráðamenn. Þekkt dæmi um embættismenn eru skrifstofustjóri Hæstaréttar, skrifstofustjóri Landsréttar, framkvæmdastjóri dómstólasýslunnar, yfirdýralæknir. |
| Alþingismaður | Alþingismenn eru þeir sem hafa verið kosnir til að sitja á Alþingi, löggjafarþingi Íslands. Alþingismenn eru ekki taldir sem ráðamenn eða embættismenn samkvæmt lögum sem gilda um starfsemi ríkisstarfsmanna. |
| Sérstakir embættismenn | Sérstakir embættismenn eru embættismenn sem starfa ekki beint undir forystu ríkisstjórnarinnar, heldur hafa sérstaka stöðu sem sjálfstæðar stofnanir. Þeir eru ráðnir í starf sitt af Alþingi eða forseta Íslands, en ekki ráðherra. Þeir hafa ekki beina yfirstjórn ráðherra, heldur starfa sjálfstætt. Skyldur og réttindi þeirra eru skilgreind í lögum. Þekkt dæmi um slíka embætti eru Seðlabankastjóri, Orkumálastjóri, forstjóri Samgöngustofu, forstjóri Umhverfisstofnunar. |
Laun og starfskjör embættismanna[breyta | breyta frumkóða]
Embættismenn eru sérstaklega útnefndir starfsmenn ríkisins sem eru skipaðir í embætti af ráðherra eða forseta Íslands. Þeir gegna oftast mikilvægum og ábyrgum hlutverkum í stjórnsýslu ríkisins. Dæmi um embættismenn eru dómarar, sýslumenn, ríkissaksóknarar, ríkisendurskoðendur og forstöðumenn ríkisstofnana.[4] Laun eru reiknuð út frá grunntímakaupi, launaflokki, launastigi og öðrum þáttum sem hafa áhrif á launin.[4]
Starfskjörin felast m.a. í vinnutíma, orlofi, veikindabótum og lífeyrissjóði.[4] Laun embættismanna eru mismunandi eftir embætti, menntun, reynslu og ábyrgð. Sumir embættismenn fá laun samkvæmt sérákvæðum í lögum, svo sem forseti Íslands, ráðherrar og alþingismenn.[2] Einnig eru til sérstakir samningar um launasetningu sumra embættismanna, svo sem dómarar og ríkisendurskoðendur.[2] Laun embættismanna eru birt á vef Stjórnarráðsins í sundurliðuðum töflum sem sýna heildarlaun sem gilda frá 1. júlí 2022.[2] Launin taka breytingum 1. júlí ár hvert eftir hlutfallslegri breytingu á meðaltali reglulegra launa starfsmanna ríkisins fyrir næstliðið almanaksár.[2]
Tafla sem sýnir laun mismunandi embættismanna yfir árin[breyta | breyta frumkóða]
| Embætti | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 |
|---|---|---|---|---|---|
| Skrifstofustjóri Hæstaréttar | 1.095.000 | 1.162.635 | 1.276.612 | 1.336.118 | 1.369.521 |
| Skrifstofustjóri Landsréttar | 1.095.000 | 1.162.635 | 1.276.612 | 1.336.118 | 1.369.521 |
| Framkvæmdastjóri dómstólasýslunnar | 1.095.000 | 1.162.635 | 1.276.612 | 1.336.118 | 1.369.521 |
| Yfirdýralæknir | 1.095.000 | 1.162.635 | 1.276.612 | 1.336.118 | 1.369.521 |
„Launavísitala“. hagstofa.is.
Laun og starfskjör sérstakir embættismenn[breyta | breyta frumkóða]
Sérstakir embættismenn eru þeir sem starfa í ríkisþjónustu en eru ekki háðir beinum stjórnun frá ríkisstjórninni. Þeir eru skipaðir í starfið af Alþingi eða forseta landsins, en ekki af neinum ráðherra[4] [5]. Þeir hafa sjálfstæða stöðu og geta ekki verið fluttir eða sagt upp nema skv. lögum[4]. Þeir hafa sérstakar skyldur og réttindi sem eru ákveðin í lögum[4]. Til dæmis eru Seðlabankastjóri, Orkumálastjóri, forstjóri Samgöngustofu og forstjóri Umhverfisstofnunar sérstakir embættismenn[4].
Tafla sem sýnir mismunandi sérstakir embættismenn og launin sem þeir fá[breyta | breyta frumkóða]
| Sérstakur embættismaður | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 |
|---|---|---|---|---|---|
| Seðlabankastjóri | 1.826.273 | 1.936.290 | 2.122.540 | 2.222.272 | 2.277.829 |
| Orkumálastjóri | 1.826.273 | 1.936.290 | 2.122.540 | 2.222.272 | 2.277.829 |
| Forstjóri Samgöngustofu | 1.826.273 | 1.936.290 | 2.122.540 | 2.222.272 | 2.277.829 |
| Forstjóri Umhverfisstofnunar | 1.826.273 | 1.936.290 | 2.122.540 | 2.222.272 | 2.277.829 |
„Laun og starfskjör sérstakra embættismanna“. stjornarradid.is.[óvirkur tengill]
tekjur/launavisi/ „Launavísitala“. hagstofa.is. {{cite web}}: Lagfæra þarf |url= gildið (hjálp)
Laun og starfskjör ráðamanna[breyta | breyta frumkóða]
Ráðamenn eru þeir sem eru skipaðir í ráðherraembætti af forseta Íslands eftir tillögu forsætisráðherra. Ráðamenn eru ábyrgir fyrir stjórnsýslu ráðuneyta og annarra ríkisstofnana sem falla undir þeirra umsjón. Ráðamenn eru einnig meðlimir stjórnarráðsins og taka þátt í stjórnmálalegri ákvörðunartöku. [6]
Laun ráðamanna voru ákveðin af kjararáði samkvæmt lögum nr. 47/2006, um kjararáð, sem voru brottfellt með lögum nr. 79/2019, um breytingu á ýmsum lögum vegna brottfalls laga um kjararáð. [7]
Kjararáð var óháð nefnd sem úrskurðar um laun og starfskjör þjóðkjörinna manna, dómara, ráðherra, ráðuneytisstjóra og skrifstofustjóra í Stjórnarráði Íslands, forstöðumanna ríkisstofnana og annarra ríkisstarfsmanna sem ekki geta ráðist með samningum á venjulegan hátt vegna eðlis starfanna eða samningsstöðu. [7]
Laun ráðamanna eru nú reiknuð út frá grunnlaunum og einingum. Grunnlaun eru föst laun fyrir dagvinnu í samræmi við grunnmat starfs viðkomandi ráðherra. Einingar eru önnur laun sem starfinu fylgja, svo sem bónusar, staðaruppbætur og starfskostnaður. Laun ráðamanna eru birt á heimasíðu fjármála- og efnahagsráðuneytisins fjarmalaraduneyti.is.[7]
Laun og starfskjör ráðamanna hafa breyst yfir tímann eftir efnahagsþróun, kjarasamningum og stjórnmálalegum ákvarðanum.
| Ráðamaður | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 |
|---|---|---|---|---|---|
| Forsætisráðherra | 2.222.272 | 2.360.053 | 2.591.898 | 2.713.236 | 2.780.817 |
| Ráðherra | 2.007.333 | 2.131.788 | 2.340.590 | 2.449.583 | 2.510.823 |
| Ríkislögmaður | 2.222.272 | 2.360.053 | 2.591.898 | 2.713.236 | 2.780.817 |
| Ríkissáttasemjari | 2.007.333 | 2.131.788 | 2.340.590 | 2.449.583 | 2.510.823 |
| Umboðsmaður barna | Skv.lögum nr .70/1996 | Skv.lögum nr .70/1996 | Skv.lögum nr .70/1996 | Skv.lögum nr .70/1996 | Skv.lögum nr .70/1996 |
| Forseti Alþingis | 1.857.000 | 2.231.579 | 2.166.669 | 2.267.936 | 2.324.885 |
- „Hagstofa Íslands“. hagstofa.is. : „Laun og kostnaðargreiðslur þingmanna“. althingi.is. : „Lög nr .79 27.júní 2019“. althingi.is. : „Lög nr .70/1996, um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins“. althingi.is.
Ráðamenn sem eru skipaðir af Hæstarétti[breyta | breyta frumkóða]
| Ráðamaður | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 |
|---|---|---|---|---|---|
| Hæstaréttardómari | 1.200.000 | 1.260.000 | 1.323.000 | 1.389.150 | 1.472.879 |
| Landsréttardómari | 1.100.000 | 1.155.000 | 1.212.750 | 1.273.388 | 1.349.781 |
| Héraðsdómari | 1.000.000 | 1.050.000 | 1.102.500 | 1.157.625 | 1.215.506 |
| Ríkissaksóknari | 900.000 | 945.000 | 992.250 | 1.041.863 | 1.094.056 |
| Saksóknari | 800.000 | 840.000 | 882.000 | 926.100 | 972.905 |
Lög nr. 79 27. júní 2019.
Ráðamenn sem eru skipaðir af ráðherra[breyta | breyta frumkóða]
| Ráðamaður | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 |
|---|---|---|---|---|---|
| Ráðuneytisstjóri | 1.500.000 | 1.594.500 | 1.750.415 | 1.832.024 | 1.877.575 |
| Sýslumaður | 1.300.000 | 1.381.900 | 1.515.530 | 1.586.162 | 1.625.816 |
| Ríkislögreglustjóri | 1.200.000 | 1.275.600 | 1.399.772 | 1.465.171 | 1.501.800 |
| Aðstoðarríkislögreglustjóri | 1.100.000 | 1.169.300 | 1.284.013 | 1.344.181 | 1.377.785 |
| Lögreglustjóri | 950.000 | 1.009.850 | 1.107.869 | 1.159.894 | 1.188.891 |
| Aðstoðarlögreglustjóri | 850.000 | 901.550 | 989.395 | 1.035.798 | 1.061.693 |
| Forstjóri Útlendingastofnunar | 750.000 | 796.250 | 873.608 | 914.056 | 936.807 |
| Lögreglumaður | 650.000 | 690.950 | 758.527 | 793.642 | 813.483 |
| Tollgæslustjóri | 600.000 | 637.800 | 699.886 | 732.585 | 750.900 |
| Tollverðir | 550.000 | 584.650 | 641.949 | 671.892 | 688.690 |
| Forstjóri fangelsismálastofnunar | 500.000 | 531.500 | 583.608 | 610.681 | 625.698 |
| Forstöðumaður fangelsis | 450.000 | 478.350 | 525.267 | 549.774 | 563.379 |
| Fangaverðir | 400.000 | 425.100 | 466.814 | 488.865 | 500.787 |
| Ríkisskattstjóri | 350.000 | 371.850 | 408.361 | 427.956 | 438.195 |
| Skattrannsóknarstjóri ríkisins | 300.000 | 318.900 | 349.943 | 366.292 | 375.450 |
| Yfirskattanefndarmaður | 250.000 | 265.750 | 291.804 | 305.146 | 312.849 |
Lög nr. 79 27. júní 2019.
Kjörnir fulltrúar: Laun og starfskjör[breyta | breyta frumkóða]
Tafla sýnir hvernig laun forseta Íslands hafa hækkað árin 2020-2023 [8]
| Ár | Starfsheiti | Upphæð | Hlutfallsleg hækkun |
|---|---|---|---|
| 2019 | Forseti Íslands | 2.985.000[8] | 0% |
| 2020 | Forseti Íslands | 3.173.455 | 6,3% |
| 2021 | Forseti Íslands | 3.483.430 | 9,81% |
| 2022 | Forseti Íslands | 3.645.397 | 4,6811% |
| 2023 | Forseti Íslands | 3.736.532 | 2,5% |
Tafla sýnir hvernig laun þingmanna hafa hækkað árin 2020-2023. [9]
| Ár | Launategund | Upphæð | Hlutfallsleg hækkun |
|---|---|---|---|
| 2019 | Laun (þingfararkaup) | 1.101.194 | 0% |
| 2020 | Laun (þingfararkaup) | 1.170.569 | 6,3000% |
| 2021 | Laun (þingfararkaup) | 1.285.411 | 9,8108% |
| 2022 | Laun (þingfararkaup) | 1.345.582 | 4,6811% |
| 2023 | Laun (þingfararkaup) | 1.378.722 | 2,5% |
Aðrar greiðslur[breyta | breyta frumkóða]
Tafla sýnir mismunandi greiðslur til þingmanns í ágúst 2022. [9]
| Yfirflokkur | Flokkur | Upphæð |
|---|---|---|
| Fastar greiðslur | Fastur ferðakostnaður í kjördæmi | 35.166 |
| Fastar greiðslur | Húsnæðis- og dvalarkostnaðargreiðsla | 219.972 |
| Ferðakostnaður innanlands | Annað (jarðgöng, leigubílar o.fl.) | 9.050 |
| Ferðakostnaður innanlands | Ferðir með bílaleigubíl | 34.498 |
| Ferðakostnaður innanlands | Flugferðir og fargjöld innanlands | 118.080 |
| Ferðakostnaður innanlands | Gisti- og fæðiskostnaður innanlands | 56.000 |
| Launagreiðslur | Álag á þingfararkaup | 201.837 |
| Síma- og netkostnaður | Síma- og netkostnaður | 12.946 |
| Starfskostnaður | Endurgreiddur starfskostnaður | 30.339 |
| Starfskostnaður | Fastur starfskostnaður | 16.549 |
| Samtals aðrar greiðslur | 723.638 | |
Hvernig eru launin reiknuð?[breyta | breyta frumkóða]
Laun embættismanna, ráðamanna og kjörinna fulltrúa á Íslandi eru ákveðin með mismunandi hætti eftir stöðu þeirra. Hér er yfirlit yfir helstu aðferðir við launaákvarðanir:
- Laun forseta Íslands eru ákveðin í lögum um laun forseta Íslands, nr. 10/1990, með síðari breytingum.[8] Launin eru reiknuð út frá meðaltali reglulegra launa starfsmanna ríkisins, sem Hagstofa Íslands birtir fyrir 1. júní á hverju ári.[10] Launin taka breytingum 1. júlí ár hvert, en ráðherra sem fer með starfsmannamál ríkisins getur ákveðið að launin hækki hlutfallslega 1. janúar til samræmis við áætlaða breytingu á meðaltali reglulegra launa starfsmanna ríkisins.
- Laun forsætisráðherra og annarra ráðherra eru ákveðin í lögum um Stjórnarráð Íslands, nr. 115/2011, með síðari breytingum.[11] Launin eru reiknuð út frá meðaltali reglulegra launa starfsmanna ríkisins, sem Hagstofa Íslands birtir fyrir 1. júní á hverju ári.[12] Launin taka breytingum 1. júlí ár hvert, en ráðherra sem fer með starfsmannamál ríkisins getur ákveðið að launin hækki hlutfallslega 1. janúar til samræmis við áætlaða breytingu á meðaltali reglulegra launa starfsmanna ríkisins.
- Laun alþingismanna og forseta Alþingis eru ákveðin í lögum um þingfararkaup alþingismanna og þingfararkostnað, nr. 88/1995, með síðari breytingum.[13] Launin eru reiknuð út frá meðaltali reglulegra launa starfsmanna ríkisins, sem Hagstofa Íslands birtir fyrir 1. júní á hverju ári.[14] Launin taka breytingum 1. júlí ár hvert, en ráðherra sem fer með starfsmannamál ríkisins getur ákveðið að launin hækki hlutfallslega 1. janúar til samræmis við áætlaða breytingu á meðaltali reglulegra launa starfsmanna ríkisins.
- Laun dómara eru ákveðin í lögum um dómstóla, nr. 15/1998, með síðari breytingum.[15] Launin eru reiknuð út frá meðaltali reglulegra launa starfsmanna ríkisins, sem Hagstofa Íslands birtir fyrir 1. júní á hverju ári.[14] Launin taka breytingum 1. júlí ár hvert, en ráðherra sem fer með starfsmannamál ríkisins getur ákveðið að launin hækki hlutfallslega 1. janúar til samræmis við áætlaða breytingu á meðaltali reglulegra launa starfsmanna ríkisins.
- Laun æðstu embættismanna ríkisins eru ákveðin í lögum um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins, nr. 70/1996, með síðari breytingum.[16] Launin eru reiknuð út frá meðaltali reglulegra launa starfsmanna ríkisins, sem Hagstofa Íslands birtir fyrir 1. júní á hverju ári.[17] Launin taka breytingum 1. júlí ár hvert, en ráðherra sem fer með starfsmannamál ríkisins getur ákveðið að launin hækki hlutfallslega 1. janúar til samræmis við áætlaða breytingu á meðaltali reglulegra launa starfsmanna ríkisins.
Tilvísanir[breyta | breyta frumkóða]
- ↑ 1,0 1,1 Kjaratölfræðinefnd (1. janúar 2022). „Fyrri skýrslur“. www.ktn.is. Sótt 1. janúar 2022. „"Laun og starfskjör embættismanna ríkisins eru sett í samræmi við lög um laun og starfskjör embættismanna ríkisins nr. 70/1996."“
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Stjórnarráðið (1. janúar 2022). „Kjarasamningar, laun og starfskjör“. stjornarradid. Sótt 1. janúar 2022.
- ↑ „Stjórnarfrumvarp: kjararáð“. www.althingi.is. 3. október 2019. Sótt 1. janúar 2022. „"Laun og starfskjör kjörinna fulltrúa eru sett í samræmi við lög, reglugerðir, kjarasamninga og starfsskilmála."“
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 Alþingi (30. maí 1996). „Lög um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins“. www.althingi.is. Sótt 1. janúar 2022.
- ↑ „Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands“. 17. júní 1944. Sótt 14. janúar 2022.
- ↑ „Ráðuneyti“. www.stjornarradid.is. 1. janúar 2022. Sótt 1. janúar 2022.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 „Lög um breytingu á ýmsum lögum vegna brottfalls laga um kjararáð, nr. 130/2016, með síðari breytingum (launafyrirkomulag)“. www.althingi.is. 2019-06 27. Sótt 1. janúar 2022.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 „Lög um laun forseta Íslands“. 29. maí 1990. Sótt 14. janúar 2022.
- ↑ 9,0 9,1 „Alþingi - Laun og greiðslur“. Sótt 9. júní 2023.
- ↑ „Laun starfsmanna ríkisins“. Hagstofa Íslands. Sótt 14. janúar 2022.
- ↑ „Lög um Stjórnarráð Íslands“. 30. desember 2011. Sótt 14. janúar 2022.
- ↑ „Laun starfsmanna ríkisins“. Hagstofa Íslands. Sótt 14. janúar 2022.
- ↑ „Lög um þingfararkaup alþingismanna og þingfararkostnað“. 16. júní 1995. Sótt 14. janúar 2022.
- ↑ 14,0 14,1 „Laun starfsmanna ríkisins“. Hagstofa Íslands. Sótt 14. janúar 2022.
- ↑ „Lög um dómstóla“. 28. maí 1998. Sótt 14. janúar 2022.
- ↑ „Lög um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins“. 7. júní 1996. Sótt 14. janúar 2022.
- ↑ „Laun starfsmanna ríkisins“. Hagstofa Íslands. Sótt 14. janúar 2022.