Skoða frumkóða fyrir Kósovó

{{Land
| nafn = Kósovó
| nafn_á_frummáli = Kosovë / Kosova  ([[albanska]])<br />Косово ([[serbneska]])
| nafn_í_eignarfalli = Kósovó
| fáni = Flag_of_Kosovo.svg
| skjaldarmerki = Emblem of the Republic of Kosovo.svg
| staðsetningarkort = Europe-Republic_of_Kosovo.svg
| tungumál = [[albanska]] og [[serbneska]]
| höfuðborg = [[Pristína]]
| stjórnarfar = [[Lýðveldi]]
| titill_leiðtoga1 = [[Forseti Kósovó|Forseti]]
| titill_leiðtoga2 = [[Forsætisráðherra Kósovó|Forsætisráðherra]]
| nafn_leiðtoga1 = [[Vjosa Osmani]]
| nafn_leiðtoga2 = [[Albin Kurti]]
| stærðarsæti = 
| flatarmál = 10.908
| hlutfall_vatns = 
| mannfjöldaár = 2014
| fólksfjöldi = 1.859.203
| mannfjöldasæti = -
| íbúar_á_ferkílómetra = 159,8
| VLF_ár = 2015
| VLF = 17,78
| VLF_sæti = -
| VLF_á_mann = 9.570
| VLF_á_mann_sæti = -
| VÞL = {{hækkun}} 0.786
| VÞL_ár = 2013
| VÞL_sæti = N/A
| staða = Sjálfstæði
| atburður1 = Yfirlýst
| dagsetning1 = [[17. febrúar]] [[2008]]
| gjaldmiðill = [[Evra]] € '''&sup2;'''
| tímabelti = [[UTC]]+1 (UTC+2 [[Evrópskur sumartími|á sumrin]])
| þjóðsöngur = [[Europe (þjóðsöngur)|Europe]]
| tld = rs
| símakóði = +383
}}
'''Kósovó''' er landlukt land á [[Balkanskagi|Balkanskaga]] í Suðaustur-[[Evrópa|Evrópu]]. Það á landamæri að [[Serbía|Serbíu]], [[Svartfjallaland]]i, [[Albanía|Albaníu]] og [[Norður-Makedónía|Makedóníu]]. Kosóvó lýsti einhliða yfir sjálfstæði frá [[Serbía|Serbíu]] [[17. febrúar]] [[2008]] en hafði þá aðeins verið hluti af Serbíu að nafninu til síðan í [[Kosóvóstríðið|Kosóvóstríðinu]] 1999 en eftir það tóku [[Sameinuðu þjóðirnar]] við stjórn þess. Sjálfstæðisyfirlýsingin var mjög í óþökk Serba sem líta eftir sem áður á Kosóvó sem hluta af sjálfstjórnarhéraðinu [[Kosóvó og Metohija]] innan Serbíu. 

Kósovó var í fornöld miðstöð ríkis [[Dardanar|Dardana]]. Á miðöldum var landið hluti af Serbíu og margir líta svo á að [[orrustan um Kosóvó]] [[1389]] hafi verið vendipunktur í [[saga Serbíu|sögu Serbíu]]. Frá 15. öld þar til snemma á 20. öld var Kosóvó hluti af [[Tyrkjaveldi]]. Seint á 19. öld var héraðið miðstöð sjálfstæðishreyfingar Albana, [[Prizren-bandalagið|Prizren-bandalagsins]]. Eftir [[Fyrsta Balkanskagastríðið]] 1912-13 fékk [[Balkanskagabandalagið]] yfirráð yfir Kósovó sem skiptist á milli Serbíu og Svartfjallalands. Eftir [[Síðari heimsstyrjöld]] urðu bæði þessi ríki hluti af [[Júgóslavía|Júgóslavíu]]. Eftir [[Síðari heimsstyrjöld]] var sjálfstjórnarhéraðið Kosóvó og Metohija stofnað innan sjálfstjórnarlýðveldisins Serbíu innan Júgóslavíu. Átök milli Albana og Serba leiddu til Kósovóstríðsins 1998-9 sem lauk með innrás [[Atlantshafsbandalagið|Atlantshafsbandalagsins]]. Héraðið varð verndarsvæði Sameinuðu þjóðanna samkvæmt [[1244. ályktun öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna]]. Þann 17. febrúar árið 2008 lýsti [[þing Kosóvó]] yfir stofnun sjálfstæðs ríkis. 

Kósovó er ekki aðili að [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðunum]]. Aðildarríki Sþ skiptast í tvær álíka stórar fylkingar hvað þetta varðar: 108 aðildarríki styðja fullveldi Kósovó en 85 ríki líta enn á svæðið sem hluta Serbíu. Ísland lýsti yfir stuðningi við fullveldi Kosóvó í mars árið 2008. Kósovó er samt sem áður aðili að ýmsum alþjóðastofnunum eins og [[Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn|Alþjóðagjaldeyrissjóðnum]], [[Alþjóðabankinn|Alþjóðabankanum]] og [[Alþjóðaólympíunefndin]]ni. Af 28 aðildaríkjum [[Evrópusambandið|ESB]] viðurkenna 23 fullveldi Kósovó, en 5 ([[Spánn]], [[Slóvakía]], [[Grikkland]], [[Kýpur]] og [[Rúmenía]]) líta á landið sem hluta Serbíu.

Íbúar Kósovó eru taldir vera tæplega tvær milljónir, þar af eru langflestir (um 90%) Albanir en einnig búa þar Serbar, [[Tyrkland|Tyrkir]], [[Bosnía|Bosníumenn]] og [[Rómafólk]]. Meirihluti serbneskra íbúa landsins fluttu til Serbíu eftir [[þjóðernishreinsanir]] í kjölfar Kosóvóstríðsins 1999. [[Pristína]] er höfuðborg landsins og stærsta borg þess með rúmlega 200 þúsund íbúa. Kósovó var fátækasta hérað Júgóslavíu og varð fyrir enn frekari áföllum í borgarastyrjöldunum á 10. áratug 20. aldar. Eftir stríðið varð uppgangur vegna uppbyggingar í kjölfar stríðsins og erlendrar fjárhagsaðstoðar. Vöxtur hefur haldið áfram þrátt fyrir minnkandi erlenda aðstoð en landið er enn mjög háð fjárframlögum frá brottfluttum íbúum og er með mjög neikvæðan viðskiptajöfnuð (20% af VLF árið 2011).

==Heiti==
Nafnið Kósovó er dregið af serbneska orðinu yfir [[svartþröstur|svartþröst]], ''kos'' (кос), í [[eignarfall]]i og er stytting á ''Kosovo Polje'' (svartþrastarengi) sem var heiti [[Kosóvósléttan|Kosóvósléttunnar]] í austurhluta landsins þar sem [[orrustan um Kosóvó]] átti sér stað árið 1389. Nafnið var notað á hérað sem var myndað innan Tyrkjaveldis árið 1864. 

Í albönsku er allt héraðið almennt kallað ''Kosova'' (ákveðin mynd) eða ''Kosovë'' (óákveðin mynd). Í serbnesku er gerður greinarmunur á austur- og vesturhluta landsins: heitið ''Kosovo'' ([[kýrillískt letur]]: Косово) er notað um austurhlutann þar sem Kosóvósléttan er en ''Metohija'' (Метохија) um vesturhlutann. 

Opinbert heiti landsins samkvæmt [[stjórnarskrá Kósovó]] er „Lýðveldið Kósovó“ (albanska: ''Republika e Kosovës'').

Núverandi landamæri landsins voru skilgreind árið 1946 þegar sjálfstjórnarhéraðið [[Kósovó og Metohija]] var myndað innan Júgóslavíu. Árið 1974 var nafn héraðsins stytt í Kosóvó en 1990 var því aftur breytt í sjálfstjórnarhéraðið Kósovó og Metohija (serbneska: Аутономна Покрајина Косово и Метохија, ''Autonomna Pokrajina Kosovo i Metohija''). 

==Stjórnsýslueiningar==
Til ársins 2007 skiptist Kósovó í 30 sveitarfélög. Nú skiptist það í 38 sveitarfélög samkvæmt lögum Kósovó og [[Brusselsamkomulagið|Brusselsamkomulaginu]] frá 2014 sem leiddi til stofnunar nýrra sveitarfélaga þar sem Serbar eru í meirihluta. Þessi sveitarfélög sem eru tíu talsins eru að mynda samband sem nær yfir um 90% af öllum serbneskum íbúum Kósovó. Í töflunni eru þau stjörnumerkt. Albanska heitið er gefið upp fyrst og síðan serbneska heitið:

{{div col|colwidth=18em}}
# [[Deçan|Deçan / Dečani]]
# [[Dragash|Dragash / Dragaš]]
# [[Glogovac|Drenas / Glogovac]]
# [[Ferizaj|Ferizaj / Uroševac]]
# [[Kosovo Polje|Fushë Kosovë / Kosovo Polje]]*
# [[Gjakova|Gjakova / Đakovica]]
# [[Gjilan|Gjilan / Gnjilane]]
# [[Gračanica, Kosovo|Gracanicë / Gračanica]]
# [[Elez Han|Hani i Elezit / Elez Han]]
# [[Istog|Istog / Istok]]
# [[Junik|Junik / Junik]]
# [[Kačanik|Kaçanik / Kačanik]]
# [[Kamenica, Kosovo|Kamenicë / Kosovska Kamenica]]
# [[Klinë|Klinë / Klina]]
# [[Klokot|Kllokot / Klokot-Vrbovac]]*
# [[Leposaviq|Leposaviq / Leposavić]]
# [[Lipljan|Lipjan / Lipljan]]
# [[Mališevo|Malishevë / Mališevo]]
# [[Mamuša|Mamush / Mamuša]]
# [[Severna Mitrovica|Mitrovicë Veriore / Severna Mitrovica]]*
# [[Mitrovica (Kosóvó)|Mitrovicë / Kosovska Mitrovica]]
# [[Novo Brdo|Novobërdë / Novo Brdo]]*
# [[Obiliç|Obiliç / Obilić]]
# [[Rahovec|Rahovec / Orahovac]]
# [[Partesh|Partesh / Parteš]]*
# [[Peć|Pejë / Peć]]
# [[Podujevë|Podujevë / Podujevo]]
# [[Pristína|Prishtinë / Priština]]
# [[Prizren|Prizren / Prizren]]
# [[Ranillug|Ranillug / Ranilug]]*
# [[Skënderaj|Skënderaj / Srbica]]
# [[Štrpce|Shtërpcë / Štrpce]]*
# [[Shtime|Shtime / Štimlje]]
# [[Suharekë|Suharekë / Suva Reka]]
# [[Vitina|Viti / Vitina]]
# [[Vushtrri|Vushtrri / Vučitrn]]
# [[Zubin Potok|Zubin Potok / Zubin Potok]]*
# [[Zvečan|Zveçan / Zvečan]]*
{{div col end}}

==Landfræði==
[[Mynd:Kosovo_map-en.svg|thumb|right|Kort af Kosóvó]]
Kósovó er tæplega 11.000 ferkílómetrar að stærð. Það er landlukt og á landamæri að Lýðveldinu Makedóníu (159 km) í suðri, Albaníu (112 km) í suðvestri, Svartfjallalandi (79 km) í vestri og [[Mið-Serbía|Mið-Serbíu]] (352 km) í norðri og austri. 

Mest af landsvæði Kósovó er fjalllendi. Hæsti tindur landsins er [[Đeravica]] (2.656 m). Tvær stórar sléttur eru í landinu: [[Metohija]] í vestri og [[Kósovósléttan]] í austri. Helstu ár eru [[Hvíta Drín]], [[Syðri Morava]] og [[Íbarfljót]]. Ein af þverám Íbarfljóts, [[Sitnica]], er lengsta áin sem aðeins rennur um Kosóvó. Helstu stöðuvötn eru [[Gazivoda]], [[Radonjić]], [[Batlava]] og [[Badovac]]. Stærstu borgir eru [[Pristína]] (um 200 þúsund íbúar), [[Prizren]] (um 180 þúsund íbúar), [[Peć]] (um 95 þúsund íbúar) og [[Ferizaj]] (um 110 þúsund íbúar). 

39,1% af landsvæði Kósovó er [[skógur|skóglendi]] og 52% er flokkað sem landbúnaðarland. Þar af er 69% ræktarland og 31% beitilönd. 39 þúsund hektara [[þjóðgarður]] var stofnaður í [[Šar-fjöll]]um árið 1986. 

===Veðurfar===
Loftslag í Kósovó er [[rakt meginlandsloftslag]] með heit sumur og snjóþunga vetur. Úrkoma er á bilinu 600 til 1300 mm á ári og dreifist jafnt yfir árið. Í norðurhluta landsins, í árdal Íbarfljóts, er loftslag þurrara og undir meiri áhrifum frá [[meginlandsloftslag]]i með kaldari vetur og mjög heit sumur. Metohija í suðaustri er undir áhrifum frá [[Miðjarðarhafsloftslag]]i með aðeins meiri úrkomu og mikilli snjókomu á veturna. Í fjöllum er ríkjandi [[Alpaloftslag]] með svölum sumrum og mikilli snjókomu á köldum vetrum. 

Ársmeðalhiti í Kósovó er 9,5°C. Heitasti mánuðurinn er júlí með 19,2° meðalhita og sá kaldasti er janúar með -1,3° meðalhita. 

{{Evrópa}}
[[Flokkur:Kósovó| ]]
{{s|2008}}
[[Flokkur:Umdeild landsvæði]]