Skoða frumkóða fyrir Kínverska borgarastyrjöldin

{{Infobox military conflict
| conflict          = Kínverska borgarastyrjöldin
| partof            = [[Millistríðsárin|millistríðsárunum]] og [[Kalda stríðið|kalda stríðinu]] (frá 1947)
| image             = ChineseCivilWarCollage.PNG
| image_size        = 280px
| caption           = Myndir úr kínversku borgarastyrjöldinni. Réttsælis frá efstu mynd má sjá kommúníska hermenn í orrustunni við Siping, íslamska hermenn þjóðernishersins, [[Maó Zedong]] á fjórða áratugnum, [[Chiang Kai-shek]] skoða hermenn sína, og kommúníska hershöfðingjann [[Su Yu]] í aðdraganda Menglianggu-herfararinnar árið 1947.| date              = {{ubl|
1. ágúst 1927<ref name="Nanchang">{{cite book |title=China at War: An Encyclopedia |year=2012 |page=295 |isbn=9781598844153 |url=https://books.google.com/books?id=jhPyvsdymU8C&pg=PA295 |last1=Li |first1=Xiaobing |publisher=Bloomsbury Academic |access-date=27 June 2015 |archive-date=11 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230411192237/https://books.google.com/books?id=jhPyvsdymU8C&pg=PA295 |url-status=live}}</ref> – 26. desember 1936 (fyrsta tímabilið)<br />({{Age in years, months, weeks and days|month1=8|day1=1|year1=1927|month2=12|day2=26|year2=1936}})
|10. ágúst 1945 – 7. desember 1949 (seinna tímabilið)<br />({{Age in years, months, weeks and days|month1=8|day1=10|year1=1945|month2=12|day2=7|year2=1949}})}}
| place             = [[Meginland Kína]]
| territory         = * Kommúnistar ná yfirráðum á meginlandi Kína
* Alþýðulýðveldið Kína stofnað
* Ríkisstjórn þjóðernissinna flýr til Taívan
| result            = Sigur kommúnista
| combatant1        = '''1927–1936:'''<br />
{{flagicon|Kína|1928}} [[Lýðveldið Kína (1912–1949)|Lýðveldið Kína]]
* {{Flagicon image|Naval Jack of the Republic of China.svg}} [[Kuomintang]]
* {{flagicon|Kína|1928}} [[Þjóðbyltingarherinn]]
| combatant2        = '''1927–1936:'''<br />
{{Flagicon image|Flag of the Chinese Communist Party (Pre-1996).svg}} [[Kommúnistaflokkur Kína]]
* {{Flagicon image|Second War Flag of Chinese Soviet Republic.svg}} [[Kínverski rauði herinn|Kínverski verkamanna- og bændaherinn]]
* {{Flagicon image|National Flag of Chinese Soviet Republic.svg}} [[Kínverska sovétlýðveldið]] (1931–1937)
** {{Flagicon image|Chinese soviet flag.svg}} [[Jiangxi–Fujian-sovétið]] (1931–1934)
{{Flagicon image|Flag of Fujian People's Government.svg}} [[Alþýðustjórnin í Fujian]] (1933–1934)
| combatant1a       = '''1945–1949:'''
<br />{{flagicon|Kína|1928}} [[Lýðveldið Kína (1912–1949)|Lýðveldið Kína]]
* {{Flagicon image|Naval Jack of the Republic of China.svg}} [[Kuomintang]]
* {{Flagicon image|ROC Ministry of National Defense Flag.svg}} [[Her Lýðveldisins Kína]]
| combatant2a       = '''1945–1949:'''<br />{{Flagicon image|Flag of the Chinese Communist Party (Pre-1996).svg}} [[Kommúnistaflokkur Kína]]
* Herafli kommúnista
* {{Flagicon image|Flag_of_Inner-Mongolian_Autonomous_Government.svg}} [[Alþýðulýðveldið Innri-Mongólía]] (1945–1945)
* {{Flagicon image|People's Liberation Army Flag of the People's Republic of China.svg}} [[Frelsisher alþýðunnar]]
| commander1        = {{plainlist|
*{{Flagicon image|Naval Jack of the Republic of China.svg}} [[Chiang Kai-shek]]}} (formaður Kuomintang)
{{collapsible list
|title = Aðrir leiðtogar
| titlestyle = background:transparent;font-weight:normal;font-size:100%;text-align:left;
| {{Flagicon image|Naval Jack of the Republic of China.svg}} [[Bai Chongxi]]
| {{Flagicon image|Naval Jack of the Republic of China.svg}} [[Chen Cheng]]
| {{Flagicon image|Naval Jack of the Republic of China.svg}} [[Li Zongren]]
| {{Flagicon image|Naval Jack of the Republic of China.svg}} [[Yan Xishan]]
| {{Flagicon image|Naval Jack of the Republic of China.svg}} [[He Yingqin]]
| {{Flagicon image|Naval Jack of the Republic of China.svg}} [[Hu Zongnan]]
| {{Flagicon image|Naval Jack of the Republic of China.svg}} [[Gu Zhutong]]
| {{Flagicon image|Naval Jack of the Republic of China.svg}} [[Wei Lihuang]]
| {{Flagicon image|Naval Jack of the Republic of China.svg}} [[Du Yuming]]
| {{Flagicon image|Naval Jack of the Republic of China.svg}} [[Sun Li-jen]]
| {{Flagicon image|Naval Jack of the Republic of China.svg}} [[Fu Zuoyi]]
| {{Flagicon image|Naval Jack of the Republic of China.svg}} [[Liu Zhi]]
| {{Flagicon image|Naval Jack of the Republic of China.svg}} [[Xue Yue]]
| {{Flagicon image|Naval Jack of the Republic of China.svg}} [[Wang Yaowu]]
| {{Flagicon image|Naval Jack of the Republic of China.svg}} [[Tang Enbo]]
| {{Flagicon image|Naval Jack of the Republic of China.svg}} [[Huang Baitao]] {{KIA}}
| {{Flagicon image|Naval Jack of the Republic of China.svg}} [[Zhang Lingfu]] {{KIA}}
| {{Flagicon image|Naval Jack of the Republic of China.svg}} [[Zhang Xueliang]]
| {{Flagicon image|Naval Jack of the Republic of China.svg}} [[Feng Yuxiang]]
(til 1930)
}}
| commander2        = {{plainlist|
{{Flagicon image|Flag of the Chinese Communist Party (Pre-1996).svg}} [[Maó Zedong]]}} (formaður Kommúnistaflokks Kína)
{{collapsible list
|title = Aðrir leiðtogar
| titlestyle = background:transparent;font-weight:normal;font-size:100%;text-align:left;
| {{Flagicon image|Flag of the Chinese Communist Party (Pre-1996).svg}} [[Zhu De]]
| {{Flagicon image|Flag of the Chinese Communist Party (Pre-1996).svg}} [[Peng Dehuai]]
| {{Flagicon image|Flag of the Chinese Communist Party (Pre-1996).svg}} [[Zhou Enlai]]
| {{Flagicon image|Flag of the Chinese Communist Party (Pre-1996).svg}} [[Lin Biao]]
| {{Flagicon image|Flag of the Chinese Communist Party (Pre-1996).svg}} [[Liu Bocheng]]
| {{Flagicon image|Flag of the Chinese Communist Party (Pre-1996).svg}} [[He Long]]
| {{Flagicon image|Flag of the Chinese Communist Party (Pre-1996).svg}} [[Chen Yi (marskálkur)|Chen Yi]]
| {{Flagicon image|Flag of the Chinese Communist Party (Pre-1996).svg}} [[Luo Ronghuan]]
| {{Flagicon image|Flag of the Chinese Communist Party (Pre-1996).svg}} [[Xu Xiangqian]]
| {{Flagicon image|Flag of the Chinese Communist Party (Pre-1996).svg}} [[Nie Rongzhen]]
| {{Flagicon image|Flag of the Chinese Communist Party (Pre-1996).svg}} [[Ye Jianying]]
| {{Flagicon image|Flag of the Chinese Communist Party (Pre-1996).svg}} [[Deng Xiaoping]]
| {{Flagicon image|Flag of the Chinese Communist Party (Pre-1996).svg}} [[Su Yu]]
| {{Flagicon image|Flag of the Chinese Communist Party (Pre-1996).svg}} [[Chen Geng]]
| {{Flagicon image|Flag of the Chinese Communist Party (Pre-1996).svg}} [[Wang Jiaxiang]]
| {{Flagicon image|Flag of the Chinese Communist Party (Pre-1996).svg}} [[Ye Ting]]{{KIA}}
| {{Flagicon image|Flag of the Chinese Communist Party (Pre-1996).svg}} [[Bo Gu]]{{KIA}}
| {{Flagicon image|Flag of the Chinese Communist Party (Pre-1996).svg}} [[Otto Braun (kommúnisti)|Li De]]
| {{Flagicon image|Flag of the Chinese Communist Party (Pre-1996).svg}} [[Zhang Guotao]]
(til 1936)
}}
| strength1         = 2 milljónir (reglulegur liðsafli) <br />2.3 million (borgaralegur liðsafli) (júní 1946)<ref>{{cite book |last1=Li |first1=Xiaobing |title=A History of the Modern Chinese Army |date=2007-06-01 |publisher=University Press of Kentucky |isbn=978-0-8131-7224-8 |url=https://books.google.com/books?id=svBt-hzD53AC |language=en |access-date=21 May 2021 |archive-date=10 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230410202408/https://books.google.com/books?id=svBt-hzD53AC |url-status=live}}</ref><ref name="Hsiung">{{cite book |title=China's Bitter Victory: The War With Japan, 1937–1945 |url=https://books.google.com/books?id=3Yt6TTRdUzwC |publisher=M. E. Sharpe publishing |last=Hsiung |first=James C. |year=1992 |location=New York |isbn=1-56324-246-X |access-date=27 June 2015 |archive-date=2 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230402121802/https://books.google.com/books?id=3Yt6TTRdUzwC |url-status=live}}</ref><ref name="Sarker">{{cite book |last1=Sarker |first1=Sunil Kumar |title=The Rise and Fall of Communism |url=https://books.google.com/books?id=rGf2b1nsn9cC |publisher=Atlantic Publishers & Dist |language=en |date=1994 |isbn=9788171565153 |access-date=6 April 2021 |archive-date=11 April 2023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20230411202248/https://books.google.com/books?id=rGf2b1nsn9cC |url-status=live}}</ref>
| strength2         = 1,2 milljónir (reglulegur liðsafli)<br /> 2,6 milljónir (borgaralegur liðsafli) (júlí 1945)<ref name="Hsiung"/><ref>{{cite web |last1=曹 |first1=前发 |title=毛泽东的独创："兵民是胜利之本" |url=http://dangshi.people.com.cn/big5/n1/2017/0622/c85037-29355018.html |website=中国共产党新闻网 |publisher=人民网-中国共产党新闻网 |access-date=26 October 2020 |archive-date=29 October 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201029065431/http://dangshi.people.com.cn/big5/n1/2017/0622/c85037-29355018.html |url-status=live }}</ref>
| casualties1       = 1,5–1,7 milljónir(1945–1949)<ref name="Lynch">{{cite book |first=Michael |last=Lynch |title=The Chinese Civil War 1945–49 |url=https://books.google.com/books?id=rkJYue5dCJgC&pg=PA91 |year=2010 |publisher=Osprey Publishing |isbn=978-1-84176-671-3 |page=91 }}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}{{Dead link|date=April 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes}}</ref><ref name="Sarker"/><ref>{{cite book |last=Ho |title=Studies in the Population of China |page=253 }}</ref><br />370.000~ drepnir<ref>{{cite book |last=Ho |title=Studies in the Population of China |page=253}}</ref><ref>{{cite book |first=Matthew |last=White |title=Atrocities |year=2011 |publisher=W. W. Norton & Company |isbn=978-0-393-08192-3 |page=381}}</ref>
| casualties2       = 2,8+ milljónir(1945–1949)<br />263.800 drepnir<br />190.000 týndir<br />850.000 særðir (1945–1949)<ref name="Chinese People's Liberation Army 1983">''The History of the Chinese People's Liberation Army''. Beijing: People's Liberation Army Press. 1983.</ref><ref name="Lynch" />
| casualties3       = 
* Rúmlega 6 milljónir (þ. á m. óbreyttir borgarar) 1945–1949<ref name="Lynch" />
* Fyrsta tímabilið, 1928–1937: u.þ.b. 7 milljónir (þ. á m. óbreyttir borgarar)<ref>{{cite web |url=http://necrometrics.com/20c1m.htm#Nationalist |title=Twentieth Century Atlas - Death Tolls |access-date=26 July 2017 |archive-date=5 March 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110305175626/http://necrometrics.com/20c1m.htm#Nationalist |url-status=live}}</ref>
* Lokakafli, 1945–1949: u.þ.b. 2,5 milljónir (þ. á m. óbreyttir borgarar)<ref>{{cite web |url=http://necrometrics.com/20c1m.htm#Chinese |title=Twentieth Century Atlas - Death Tolls |access-date=26 July 2017 |archive-date=5 March 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110305175626/http://necrometrics.com/20c1m.htm#Chinese |url-status=live}}</ref>
}}
'''Kínverska borgarastyrjöldin''' var stríð á milli þjóðernissinnaðrar ríkisstjórnar [[Lýðveldið Kína (1912–1949)|Lýðveldisins Kína]] og byltingarstjórnar [[Kommúnistaflokkur Kína|kínverska kommúnistaflokksins]]. Þótt oft sé miðað við upphaf hennar með kommúnistauppreisninni sem hófst 1945 hófst borgarastyrjöldin í reynd í ágúst árið 1927 eftir að [[Chiang Kai-shek]] lauk við að sameina Kína á ný eftir fall [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] og hóf svokallaða „hvíta ógnarstjórn“ í [[Sjanghæ]]. Átökum á meginlandinu lauk árið 1950 með ósigri þjóðernissinna.<ref>{{cite book | editor1-last = Lew | editor1-first = Christopher R. | editor2-first =  Pak-Wah | editor2-last = Leung  | year = 2013 | title = Historical Dictionary of the Chinese Civil War | publisher = Maryland : The Scarecrow Press, Inc. | location = Lanham |url= https://books.google.com/books?id=8WYSAAAAQBAJ&printsec=frontcover#v= }}, bls. 3</ref> Stríðsátökin skiptust í tvo hluta: Fyrsti hluti stríðsins var háður frá 1927 til 1937 og sá seinni frá 1946 til 1950. Á milli þessara tveggja hluta borgarastyrjaldarinnar áttu Kínverjar í [[Annað stríð Kína og Japan|stríði við Japani]] og stríðandi fylkingar innan Kína neyddust því til að vinna saman gegn innrásarmönnum.
 
Borgarastríðið markaði þáttaskil í nútímasögu Kína. Stríðinu lauk með sigri kommúnista á meginlandinu og stofnun [[Alþýðulýðveldið Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Þjóðernisstjórn [[Kuomintang]]-flokksins neyddist hins til að flýja á eyjuna [[Taívan]] árið 1949, þar sem hún stofnaði [[Taívan|Lýðveldið Kína]]. Æ síðan hafa stjórnirnar tvær hvor sínum megin við [[Taívansund]] átt í varanlegum deilum og gera báðar tilkall til þess að vera hin eina lögmæta ríkisstjórn alls Kína.

Stríðið braust út vegna hugmyndafræðilegrar baráttu kommúnista og þjóðernissinna Kuomintang-flokksins. Fylkingarnar börðust með hléum til ársins 1937 en gengu þá í bandalag til þess að berjast saman gegn innrásarher [[Japanska keisaradæmið|japanska keisaraveldisins]]. Borgarastyrjöldin hófst að nýju árið 1946, ári eftir að Japan gafst upp í september 1945. Fjórum árum síðar lauk meiriháttar átökum í borgarastyrjöldinni þegar Alþýðulýðveldið Kína hafði lagt undir sig allt kínverska meginlandið (þar á meðal eyjuna [[Hainan]]) og Lýðveldið Kína hélt aðeins yfirráðum á Taívan, [[Penghu]], [[Kinmen]], [[Matsueyjar|Matsueyjum]] og nokkrum smærri eyjum.

Til þessa dags hafa stjórnirnar tvær aldrei skrifað undir vopnahlé né friðarsamning og deilt er um hvort borgarastyrjöldinni hafi nokkurn tímann formlega lokið.<ref>{{Cite book | title = The Contemporary Law of Armed Conflict | author = Leslie C. Green | page = 79}}</ref> Samband stjórnanna tveggja hefur ávallt verið stirt vegna stríðshótana og tilkalls beggja stjórna til yfirráða yfir öllu Kína. Opinberlega skilgreinir Alþýðulýðveldið Kína Taívan enn sem sitt yfirráðasvæði og hefur hótað að gera innrás í Taívan ef Lýðveldið Kína lýsir einhvern tíman yfir sjálfstæði og breytir nafni sínu í „Lýðveldið Taívan“. Nú til dags eru átök ríkjanna tveggja eingöngu háð á stjórnmála- og efnahagssviðinu og stjórnirnar tvær tengjast nánum efnahagsböndum þrátt fyrir gagnkvæma óvild að orðinu kveðið.<ref name="so">
So, Alvin Y. Lin, Nan. Poston, Dudley L. Contributor Professor, So, Alvin Y. [2001] (2001). The Chinese Triangle of Mainland China, Taiwan and Hong Kong. Greenwood Publishing.</ref>

==Tilvísanir==
<references/>

{{Kalda stríðið}}

[[Flokkur:Saga Kína]]
[[Flokkur:Kalda stríðið]]
[[Flokkur:Stríð á 20. öld]]
[[Flokkur:Borgarastríð]]