Skoða frumkóða fyrir Hrísey

{{hnit dm|66|00|N|18|23|W|display=title}}
{{Byggð
| nafn                     = Hrísey
| nafn_í_eignarfalli       = 
| tegund_byggðar           = Þorp
| mynd                     = Hrisey-en.png
| mynd_stærð               = 
| mynd_alt                 = 
| mynd_texti               = 
| teiknibóla_kort          = Ísland
| teiknibóla_kort_stærð    = 300
| teiknibóla_kort_texti    = 
| hnit                     = {{Hnit|66|00|N|18|23|W}}
| undirskipting_gerð       = Sveitarfélag
| undirskipting_nafn       = Akureyri
| stofnun_titill           = 
| stofnun_dagsetning       = 
| flatarmál_heild_km2      = 8
| hæð_m                    = 
| mannfjöldi_frá_og_með    = 2023
| mannfjöldi_heild         = 161
| mannfjöldi_þéttleiki_km2 = 
| póstnúmer_gerð           = Póstnúmer
| póstnúmer                = 630
| vefsíða                  = [http://www.hrisey.is/ Vefsíða]
}}
[[Mynd:Hrisey Iceland.JPG|thumb|420px|Hrísey]]
[[File:Haven van Árskógssandur.JPG|thumb|320px|Horft út í Hrísey frá Árskógssandi]]
[[Mynd:Hríseyjarkirkja í Hríseyjarprestakalli.jpg|thumb|Hríseyjarkirkja var vígð 26. ágúst 1928. [[Arkitekt|Húsahönnuður]] var [[Guðjón Samúelsson]].]]
[[Mynd:Rplot Hrísey Mannfjöldi.png|alt=Mannfjöldaþróun í Hrísey frá 1880 til 2023|thumb|Mannfjöldaþróun í Hrísey frá 1880 til 2023]]
'''Hrísey''' er [[eyja]] við [[Norðurland|norðurhluta]] [[Ísland|Íslands]]. Eyjan liggur í [[Eyjafjörður|Eyjafirði]] nærri [[Dalvík]]. Hrísey er 8,0 [[Ferkílómetri|km²]] að flatarmáli og er önnur stærsta eyjan við Ísland á eftir [[Heimaey]].

Á eynni búa 161 manns ''(2023)'', flestir í þorpinu sem er syðst á eynni. Eyjan byggðist upp sem sjávarþorp og er nú vinsæll ferðamannastaður vegna náttúru og fuglalífs. Hrísey heyrir undir [[Akureyri|Akureyrarkaupstað]]. Nafn eyjunnar vísar í ''hrís'' (smávaxið birkikjarr, þaðan er orðið ''hrísla'' komið).

== Eyjarlýsing ==
Hrísey liggur í [[Eyjafjörður|Eyjafirði]] austur af [[Dalvík]] og norðaustur af [[Árskógssandur|Árskógssandi]]. 

Hún er aflöng eyja frá norðri til suðurs, rúmlega 7 [[Kílómetri|km]] löng og 2,5 km breið. Hún er láglend, rís hæst 110 metra yfir sjávarmál, og er vel gróin. Berggrunnur eyjarinnar er [[blágrýti]], 11-12 milljón ára gamall.  

Jarðhiti er í eynni á tveimur stöðum og hitaveita. Borholurnar eru við ströndina við Kríunes um 1 km norðan við þorpið. Þar eru laugar í flæðarmálinu sem voru um 50°C áður en vinnsla hófst. Við Laugakamb á norðurenda eyjarinnar er laug sem fer á kaf í flóði, hitinn þar er yfir 60°C. 

== Saga ==
Samfelld byggð hefur verið í Hrísey allt frá landnámstíð. Hríseyjar-Narfi Þrándarson nam eyna. Hans er getið í [[Landnámabók]] og [[Víga-Glúms saga|Víga-Glúms sögu]].

Hrísey heyrði lengst af undir [[Árskógshreppur|Árskógshrepp]] en var gerð að sérstökum [[hreppur|hreppi]], ''Hríseyjarhreppi'', árið [[1930]] og myndaði upp frá því eigin [[hreppsnefndarkosningar í Hrísey|hreppsnefnd]]. Þann [[1. ágúst]] [[2004]] sameinaðist Hríseyjarhreppur [[Akureyrarkaupstaður|Akureyrarkaupstað]] að undangenginni atkvæðagreiðslu í báðum sveitarfélögunum [[26. júní]] 2004.

[[Norðmenn]] hófu [[Síld|síldarveiðar]] í [[Eyjafjörður|Eyjafirði]] og á [[Austfirðir|Austfjörðum]] á seinni hluta 19. aldar. Var það upphaf þess sem nefndist [[síldarævintýrið]]. Hrísey var meðal margra staða í Eyjafirði sem byggðust upp vegna [[Útgerð|útgerðar]] og síldarvinnslu Norðmanna og síðar Íslendinga og var síldarverksmiðja reist á eynni. Vegna [[Ofveiði|ofveiðar]] hvarf síldin 1969 og síðasta fiskvinnslan lagðist af í Hrísey 1999.<ref>[http://www.sild.is/sildarsagan/sildarsagan/ ''Síldarsagan - stutt.''] Vefsíða [[Síldarminjasafnið á Siglufirði|Síldarminjasafnsins]]. </ref>

Frá 1975 til 2015 var í Hrísey starfrækt einangrunarstöð á vegum [[Landbúnaðarráðuneyti Íslands|landbúnaðarráðuneytisins]] fyrir dýr sem flutt voru inn til landsins svo tryggt væri að þau beri ekki með sér sjúkdóma til landsins. Fyrst var einangrunarstöðin fyrir [[Nautgripur|nautgripi]], en tekið var á móti gæludýrum eftir 1989. [[Svín (ætt)|Svín]] hafa líka verið geymd þar.<ref>''[http://www.ruv.is/frett/einangrunarstodinni-i-hrisey-lokad Einangrunarstöðinni í Hrísey lokað.]'' [[Rúv|RÚV]],  9. desember 2015.</ref>

Ferjan ''Sævar'' gengur á milli Hríseyjar og [[Litli-Árskógssandur|Árskógssands]] nokkrum sinnum á dag og tekur ferðin um 15 mínútur hvora leið.

Fuglaveiðar eru bannaðar í Hrísey. Engin villt rándýr er að finna þar og því hefur fuglalíf blómstrað og [[fuglaskoðun]] þar með. Norðurhluti eyjunnar, Ystabæjarland, er náttúruverndarsvæði í einkaeigu. Á eynni má finna um 40 fuglategundir, helst [[Rjúpa|rjúpu]], [[Kría|kríu]], og [[æðarfugl]].

==Bæir==

* Hvatastaðir (í eyði)
* Krossatópt (í eyði)
* Miðbær (í eyði)
* Syðstibær
* [[Ystibær]] 

== Tenglar ==
* [http://www.visithrisey.is/ Gisting í Hrísey]
* [http://www.hrisey.is Heimasíða Hríseyjar]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3855173 ''Sjálfbær Hrísey''; grein í Fréttablaðinu 2005]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2925137 ''Galloway og fuglaskoðun''; grein í Þjóðviljanum 1990]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1602399 ''Á slóðum Hákarla-Jörundar í Hrísey''; grein í Morgunblaðinu 1984]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3855581 ''Greifahöllin í Hrísey''; grein í Fréttablaðinu 2005]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2680194 ''Allt um Hrísey''; grein í Degi 1987]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1300448 ''Hrísey: Hjarta Eyjafjarðar''; grein í Morgunblaðið 1955]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1715994 ''Komið við í Hrísey, perla Eyjafjarðar''; grein í Morgunblaðinu 1990]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3002723  ''Gengið inn í annan heim''; grein í DV 2000]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2600380 ''Byggð í Hrísey''; grein í DV 1992]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3711616 ''Hrísey í faðm Akureyrar''; grein í Fréttablaðinu 2004]

== Tilvísanir ==
<references />{{Friðlönd}}

[[Flokkur:Eyjafjörður]]
[[Flokkur:Eyjar við Ísland]]
[[Flokkur:Íslensk sjávarþorp]]