Skoða frumkóða fyrir Haraldur hárfagri

{{Persóna
| nafn               = Haraldur hárfagri
| mynd               = Flateyjarbok Haraldr Halfdan.jpg
| mynd_texti         = ''Haraldur hárfagri tekur við ríkidæmi föður síns, mynd úr íslenska 13. aldar ritinu [[Flateyjarbók]]''
| fæðingarnafn       = Haraldur Hálfdánarson
| fæðingarstaður     = Staður óþekktur
| dánarstaður        = [[Rogaland|Ryggjafylki]]
| dánarorsök         = Ellidauður
| tímabil            = 850 - 933
| þekkt_fyrir        = Sameinaði Noreg undir eitt konungsríki
| titill             = I. Noregskonungur
| andstæðingar       = [[Gandálfur konungur]]<br>[[Haki Gandálfsson]]
| börn               = [[Eiríkur blóðöx]]
| faðir              = [[Hálfdán svarti|Hálfdán svarti Guðraðarson]]
| móðir              = [[Ragnhildur Sigurðardóttir]]
| ættingjar          = Guttormur Sigurðarson hertogi (móðurbróðir)
| module             = <blockquote> '''Sagnaarfur<br> ᚮ [[Íslendingasögur]] ᚭ'''<br>[[Egils saga|Egils saga Skalla-Grímssonar]]<br><br>
 '''ᚮ [[Heimskringla]] ᚭ'''<br>
[[Hálfdánar saga svarta]]<br>
[[Haralds saga hins hárfagra]]</blockquote>
}}

'''Haraldur hárfagri''' eða '''Haraldur I Noregskonungur'''  (um 850 – 933) var [[konungur]] yfir [[Noregur|Noregi]] á [[landnámsöld]] og er hans getið í mörgum [[Íslendingasaga|Íslendingasögum]], þar með talinni [[Egils saga|Egils sögu Skalla-Grímssonar]]. Valdabarátta hans er sögð hafa verið ein ástæða þess að [[Ísland]] og aðrar [[eyja]]r í norðanverðu [[Atlantshaf]]i byggðust á þeim tíma. 

== Persóna Haraldar ==
Í [[Haralds saga hins hárfagra|Haralds sögu hins hárfagra]] er Haraldi lýst sem mjög [[ástríða|ástríðufullum]] manni sem lét fátt stöðva sig í að ná því markmiði sínu að verða konungur yfir Noregi.

Hann er sagður hafa verið af konungum kominn í margar kynslóðir. Faðir hans var [[Hálfdánar saga svarta|Hálfdan svarti]] sem var konungur yfir Upplöndum. Faðir Hálfdanar svarta var Guðröður veiðikonungur og faðir hans Hálfdan mildi og matarilli, sem var konungur yfir [[Vestfold]] og [[Raumaríki]], sonur Eysteins (mein)frets, Hálfdanarsonar hvítbeins, Ólafssonar trételgju. Ættfærsla Haraldar og raunar tilvera hans sjálfs hefur þó á síðari árum verið dregin í efa, enda er hann hvergi nefndur í samtímaheimildum og raunar ekki getið um hann í heimildum fyrr en 250 árum eftir að hann var uppi. Haraldur er í sögununum talinn einungis tíu vetra þegar faðir hans drukknaði á vatninu Randarfirði er ísinn brast undan honum þar sem hann var á heimleið. Haraldur tók þá við konungdómi eftir föður sinn.<ref>[http://www.heimskringla.no/wiki/Haralds_saga_hins_hárfagra Haralds saga hins hárfagra]</ref>

=== Viðurnefni ===
Eins og kemur fram víða, til dæmis í [[Egils saga|Egils sögu]] og [[Haralds saga hins hárfagra|Haralds sögu hins hárfagra]], var hann kallaður Haraldur lúfa á því tímabili sem hann stefndi að því að gerast einvaldur Noregs vegna þess að hann neitaði að skera hár sitt og skegg á meðan á því stóð. Þegar hann lauk því síðan var hár hans skorið og hann kallaður Haraldur hárfagri. Í eldri heimildum (frá 11. öld) er viðurnefnið hins vegar notað yfir Harald harðráða.

=== Kynsæld Haralds ===
Hann eignaðist fjöldamörg börn með ótal [[frilla|frillum]] og leiða má líkur að því að ekki séu til traustar heimildir um þau öll. [[Þórður Víkingsson]], sem var landnámsmaður á Alviðru í [[Dýrafjörður|Dýrafirði]], hefur verið sagður sonur hans en sú ættfærsla hefur verið dregin mjög í efa, meðal annars af [[Guðbrandur Vigfússon|Guðbrandi Vigfússyni]].

== Valdabarátta ==
[[Haralds saga hins hárfagra]] í Heimskringlu gerir valdasögu Haralds rækilegust skil af rituðum heimildum. Snemma í sögunni greinir frá því þegar hann sendi menn sína til að fara til Eiríks konungs af [[Hörðaland]]i og biðja um hönd dóttur hans sem hét Gyða. Hún neitaði hins vegar að fórna [[Meydómur|meydómi]] sínum fyrir Harald þar sem henni þótti hann vera of mikill smákóngur og sagði einnig að hún myndi ekki játast honum fyrr en hann hefði náð að setja allan Noreg á sitt vald.

Hirðmönnum Haralds fannst þetta vera óþarflega djarflega orðað hjá henni en Haraldur tók þessu svari hennar vel og sagði að það væri eflaust rétt hjá henni að hann hefði átt að vera byrjaður að leggja undir sig önnur fylki og sagði svo hin fleygu orð: „Þess strengi eg heit og því skýt eg til guðs þess er mig skóp og öllu ræður að aldrei skal skera hár mitt né kemba fyrr en eg hefi eignast allan Noreg með sköttum og skyldum og forráði en deyja að öðrum kosti.“ og má segja að það hafi verið upphafið á sameiningu alls Noregs undir stjórn hans.

=== Orustur og völd ===
Haraldur byrjaði eftir þetta að taka yfir önnur [[fylki]] og hafði engin vettlingatök þar á, brenndi til dæmis bæi. Þar á eftir skipaði hann [[jarl]]a yfir hvert fylki sem skyldu fara með umboð fyrir hann og fengu þeir einn þriðja hlut skattpeninga síns fylkis og tóku yfir óðalsbæi. Í kjölfar þessa er sagt að margir hafi séð sig neydda til að flýja, annaðhvort til landa sem þegar var búið að nema eða ónuminna landa og eyja í Atlantshafi, svo sem [[Færeyjar|Færeyja]], [[Ísland]]s og [[Orkneyjar|Orkneyja]].

Haraldar saga og [[Egils saga]] greina síðan frá ýmsum orustum og bardögum sem ekki tóku enda fyrr en Haraldur hafði lokið ætlunarverki sínu, sem var að ráða yfir öllum Noregi, en raunar réði hann aldrei nema hluta núverandi Noregs, þ.e. [[Víkin (Noregi)|Víkinni]] (svæðinu kringum Óslófjörðinn), Suður- og Vestur-Noregi, en bandamenn hans, [[Rögnvaldur Mærajarl]] og [[Hlaðajarlar]] í [[Þrændalög]]um réðu norðvestanverðum Noregi að [[Hálogaland]]i. Innanverðum Austur-Noregi, Hálogalandi, [[Nordland]], [[Troms]] og [[Finnmörk]]u réði Haraldur alls ekki.

Hann fór líka í víking vestur um haf að því er segir í [[Landnáma|Landnámu]] og lagði undir sig [[Hjaltland]] og meira af [[Suðureyjar|Suðureyjum]] en nokkur annar Noregskonungur. En er hann fór til baka herjuðu á eyjarnar "Írar ok Skotar ok víkingar". Þegar konungur frétti þetta sendi hann [[Ketill flatnefur|Ketil flatnef]] að vinna aftur eyjarnar. Ketill setti Björn austræna son sinn yfir eignir sínar í Noregi og fór svo og vann hann eyjarnar og gerðist höfðingi yfir en galt ekki skatt til konungs svo sem ætlað var. Haraldur hirti þá eignir Ketils í Noregi og rak Björn burt.

== Efri ár Haralds og dauði ==
Þegar Haraldur var kominn á efri ár settist hann í helgan stein og lét einn af sonum sínum, [[Eiríkur blóðöx|Eirík blóðöx]], taka við ríkinu en þar sem Eiríkur átti bræður upphófst valdabarátta á milli þeirra eftir að Haraldur dó. Eiríkur hélt þó velli um sinn eða þar til hálfbróðir hans, [[Hákon Aðalsteinsfóstri]], sem hafði verið í fóstri hjá [[Aðalsteinn Englandskonungur|Aðalsteini konungi]] á Englandi, sigraði Eirík sem flúði sjálfur til Englands á meðan Hákon tók yfir Noreg.

== Tengt efni ==
* [[Hafursfjarðarorusta]]
*[[Haralds saga hins hárfagra]]
== Neðanmálsgreinar ==
<div class="references-small"><references/></div>

== Tenglar ==
* [http://heimskringla.no/wiki/Heimskringla Sögur Noregs konunga] frá «Kulturformidlingen Norrøne Tekster og Kvad» í Noregi.
* [http://wayback.vefsafn.is/wayback/20041020170631/www.fva.is/~harpa/egla/vefsid/konungar.htm Kóngar á tímum Egils sögu]
* {{Vísindavefurinn|6206|Var Haraldur hárfagri bara uppspuni Snorra Sturlusonar?}}

{{Töflubyrjun}}
{{Erfðatafla
| titill = [[Listi yfir Noregskonunga|Konungur Noregs]]
| frá = um [[872]]
| til = [[933]]
| fyrir = enginn
| eftir = [[Eiríkur blóðöx]]
}}
{{Töfluendir}}
{{Norskir einvaldar}}
[[Flokkur:Noregskonungar]]
[[Flokkur:Saga Norðurlanda]]
[[Flokkur:Saga Noregs]]
[[Flokkur:Saga Íslands]]