Skoða frumkóða fyrir Forseti Íslands

{{Infobox official post
| post = Forseti
| body = Íslands
| insignia = Coat of arms of the President of Iceland.svg
| insigniasize = 75px
| insigniacaption = Forsetaskjaldarmerki
| insigniaalt = 
| flag = Flag of the President of Iceland.svg
| flagsize = 
| flagalt = 
| flagborder = 
| flagcaption = [[Forsetafáni Íslands]]
| image = Halla Tómasdóttir at Arctic Circle 2024 cropped.jpg
| imagesize = 200px
| alt = 
| imagecaption = Halla Tómasdóttir 2024
| incumbent = [[Halla Tómasdóttir]]
| acting = 
| incumbentsince = 1. ágúst 2024
| department = Embætti forseta
| type = 
| status = 
| abbreviation = 
| member_of = Ríkisráðs Íslands
| reports_to = 
| residence = [[Bessastaðir]]
| seat = [[Garðabær]], [[Ísland]]i
| nominator = 
| appointer = [[Forsetakjör á Íslandi|Beinum kosningum]]
| appointer_qualified = 
| termlength = Fjögur ár
| termlength_qualified = 
| constituting_instrument = [[Stjórnarskrá Íslands]]
| precursor = [[Konungur Íslands]]
| formation = {{start date and age|df=y|1944|6|17}}
| first = [[Sveinn Björnsson]]
| last = 
| abolished = 
| succession = 
| unofficial_names = 
| deputy = [[Forsætisráðherra Íslands|Forsætisráðherra]], [[forseti Alþingis]] og [[Forseti Hæstaréttar Íslands|forseti Hæstaréttar]]
| salary = 
| website = {{URL|forseti.is}}
| footnotes = 
}}
'''Forseti Íslands''' er [[þjóðhöfðingi]] og æðsti embættismaður [[lýðveldi]]sins [[Ísland]]s. Forsetinn er [[Forsetakjör á Íslandi|þjóðkjörinn]] til fjögurra ára í senn og er eini embættismaðurinn sem kjörinn er í beinni kosningu. Samkvæmt [[Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands|stjórnarskrá Íslands]] er forsetinn æðsti handhafi [[framkvæmdavald]]sins og annar handhafi [[löggjafarvald]]sins. Í reynd er þátttaka forsetans í löggjöf eða stjórnarathöfnum yfirleitt aðeins formsatriði þannig að hann hefur ekki aðkomu að efni löggjafar eða stjórnarathafna. Þó er viðurkennt að hann getur haft áhrif á stjórnarmyndunarviðræður og jafnvel skipað [[utanþingsstjórn]] ef aðstæður til þess eru uppi. Jafnframt hefur forsetinn vald til þess að synja lagafrumvarpi frá [[Alþingi]] staðfestingar og leggja það í dóm þjóðarinnar í [[Þjóðaratkvæðagreiðsla|þjóðaratkvæðagreiðslu]] en á það hefur reynt þrisvar í sögu embættisins. Í fjarveru forsetans fara [[Forsætisráðherra Íslands|forsætisráðherra]], [[forseti Alþingis]] og [[Forseti Hæstaréttar Íslands|forseti Hæstaréttar]] saman með vald forsetans.

Flest störf forsetans eru táknræn og er stundum sagt um embættið að það eigi að vera [[sameiningartákn]] þjóðarinnar. Á meðal hefðbundinna embættisverka forsetans er að flytja þjóðinni ávarp á nýársdag, að ávarpa Alþingi við setningu þess jafnframt því sem forsetinn setur Alþingi formlega, að veita [[Fálkaorðan|fálkaorðuna]] og ýmis verðlaun á vegum embættisins og félagasamtaka. Forsetinn tekur einnig á móti erlendum þjóðhöfðingjum og öðrum hátt settum gestum í [[opinber heimsókn|opinberum heimsóknum]] á Íslandi og fer sjálfur í opinberar heimsóknir til annara ríkja. Aðsetur forseta Íslands er á [[Bessastaðir|Bessastöðum]] á [[Álftanes]]i en embættið hefur jafnframt skrifstofu í húsinu Staðastað við [[Sóleyjargata 1|Sóleyjargötu 1]] í [[Reykjavík]]. Afmælisdagur forsetans hverju sinni er [[Íslenski fáninn|íslenskur fánadagur]]. 

Frá tilurð embættisins við [[Lýðveldishátíðin 1944|lýðveldisstofnunina]] [[17. júní]] [[1944]] hafa sjö einstaklingar gegnt embættinu. Þeirra fyrstur var [[Sveinn Björnsson]], síðan [[Ásgeir Ásgeirsson]] og [[Kristján Eldjárn]]. Árið [[1980]] var [[Vigdís Finnbogadóttir]] [[Forsetakosningar á Íslandi 1980|kjörin]] forseti Íslands og varð þar með fyrsti kvenkyns þjóðkjörni þjóðhöfðinginn í heiminum. [[Ólafur Ragnar Grímsson]] náði kjöri árið 1996 og gegndi forsetaembættinu til ársins 2016, lengst allra forseta landsins. Í forsetakosningum þann 25. júní 2016 var [[Guðni Th. Jóhannesson]] sagnfræðingur kjörinn forseti Íslands og gegndi embætti í 8 ár. [[Halla Tómasdóttir]] var kjörin forseti í forsetakosningum 1. júní 2024 og tók við embættinu þann 1. ágúst.

== Kjörgengi ==
Forsetaefni skal skv. [[Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands|stjórnarskránni]] og lögum um framboð og kjör forseta Íslands vera minnst 35 ára auk þess að uppfylla sömu skilyrði og gerð eru um kosningarétt til Alþingis, að fráskildu búsetuskilyrðinu, en samkvæmt því þarf að eiga [[lögheimili]] á [[Ísland]]i til að eiga [[kosningaréttur|kosningarétt]]. 

== Hlutverk forseta ==
* Þingsetning
* Staðfesting laga
* [[Nýársávarp forseta Íslands|Nýársávarp]]
* Orðuveiting
* Móttaka og opinberar heimsóknir til erlendra þjóðhöfðingja
* Stjórnarmyndun (ef þingflokkar ná ekki saman um myndun [[ríkisstjórn]]ar).

== Ímynd forseta ==
* Sameiningartákn þjóðarinnar
* Verndari íslenskrar menningar
* „Landkynning“

==Málskotsréttur==
Málskotsréttur er heimild forseta til að vísa frumvarpi sem Alþingi hefur samþykkt í [[Þjóðaratkvæðagreiðsla|þjóðaratkvæðigreiðslu]] til samþykktar eða synjunar. 26. grein [[Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands|stjórnarskrár Íslands]] gefur forsetanum þessa heimild.

26. grein stjórnarskrár hljóðar svo: „Ef Alþingi hefur samþykkt [[lagafrumvarp]], skal það lagt fyrir forseta lýðveldisins til staðfestingar eigi síðar en tveim vikum eftir að það var samþykkt, og veitir staðfestingin því lagagildi. Nú synjar forseti lagafrumvarpi staðfestingar, og fær það þó engu að síður lagagildi, en leggja skal það þá svo fljótt sem kostur er undir atkvæði allra kosningarbærra manna í landinu til samþykktar eða synjunar með leynilegri atkvæðagreiðslu. Lögin falla úr gildi, ef samþykkis er synjað, en ella halda þau gildi sínu.“<ref>{{vefheimild |titill=33/1944: Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands |url=https://www.althingi.is/lagas/154b/1944033.html |ritverk=Alþingi |tungumál=is}}</ref>

Eftir að Alþingi samþykkti [[Evrópska efnahagssvæðið|EES]] samninginn árið 1993 varð mikil umræða í samfélaginu um hvort Vigdís Finnbogadóttir þáverandi forseti ætti að vísa lögunum í þjóðaratkvæðagreiðslu. Svo fór að Vigdís staðfesti EES samninginn og Ísland undirritaði samninginn í ársbyrjun 1994.{{heimild vantar}}

=== Synjun forseta á staðfestingu frumvarps til laga um fjölmiðla 2004 ===
[[Ólafur Ragnar Grímsson]] neitaði fyrstur forseta Íslands að staðfesta lagafrumvarp vorið [[2004]]. Um var að ræða frumvarp að lögum um fjölmiðla ([[fjölmiðlafrumvarpið]]). Ákvörðunin var umdeild, en [[Alþingi]] tók í framhaldi frumvarpið af dagskrá, þ.a. ekki þótti nauðsynlegt að leggja það fyrir dóm þjóðarinnar í [[þjóðaratkvæðagreiðsla|þjóðaratkvæðagreiðslu]], eins og gera bar skv. stjórnarskrá Íslands.

===Icesave 2010-2011===
Ólafur synjaði síðar lögum um Icesave staðfestingar í tvígang 2010 og 2011 og vísaði þeim í þjóðaratkvæðagreiðslu, í bæði skiptin voru lögin felld í þjóðaratkvæðagreiðslu með miklum mun. Ólafur er enn í dag eini forsetinn sem hefur beitt málskotsrétti.

== Fjarvera ==
Þegar forseti er ófær um að sinna skyldum sínum vegna sjúkleika eða dvalar erlendis fara handhafar forsetavalds með vald Forseta Íslands. Í áttundu grein stjórnarskrárinnar er kveðið á um að [[Forsætisráðherra Íslands|Forsætisráðherra]], [[forseti Alþingis]] og forseti [[Hæstiréttur Íslands|Hæstaréttar]] fari með forsetavald í fjarveru forsetans. Ef nauðsynlegt er að skrifa undir lög í fjarveru forsetans þarf undirritun tveggja til að lög taki gildi. Það var lengi hefð fyrir því að einn af handhöfum forsetavalds fylgdi forseta á flugvöllinn en Guðni Th Jóhannesson afnam þá hefð þegar hann tók við embætti forseta árið 2016.<ref>{{vefheimild |url=https://www.ruv.is/frettir/innlent/haetta-ad-fylgja-forseta-islands-ur-landi/ |ritverk=www.ruv.is |titill=Hætta að fylgja forseta Íslands úr landi}}</ref>

Allir handhafar forsetavalds hafa staðgengil ef þeir eru staddir erlendis á sama tíma og forsetinn. Það eru varaforsetar Alþingis, varaforseti Hæstaréttar og ríkisstjórnarflokkarnir gera samkomulag um hvaða ráðherra sé staðgengill forsætisráðherra.

== Forsetar ==

{| class="wikitable sortable"
|- 
!Mynd
![[Forseti]]
!Tók við embætti
!Lausn frá embætti
!Sat í
!Kjör{{shy}}tíma{{shy}}bil
!Aldur í forseta{{shy}}tíð
|- 
|[[Mynd:Sveinn_Björnsson.jpg|100px]]
|[[Sveinn Björnsson]]
|[[17. júní]] [[1944]]
|[[25. janúar]] [[1952]]{{ref|a}}
|2.778 daga
|3{{ref|b}}
|63 til 70 ára
|-
|[[Mynd:Asgeir_Asgeirsson.jpg|100px]]
|[[Ásgeir Ásgeirsson]]
|[[1. ágúst]] [[1952]]
|[[31. júlí]] [[1968]]
|5.844 daga
|4
|58 til 74 ára
|- 
|[[Mynd:Kristján_Eldjárn_(1982).jpg|100px]]
|[[Kristján Eldjárn]]
|[[1. ágúst]] [[1968]]
|[[31. júlí]] [[1980]]
|4.383 daga
|3
|51 til 63 ára
|- 
|[[Mynd:Vigdis_Finnbogadottir_(1985).jpg|100px]]
|[[Vigdís Finnbogadóttir]]
|[[1. ágúst]] [[1980]]
|[[31. júlí]] [[1996]]
|5.844 daga
|4
|50 til 66 ára
|- 
|[[Mynd:Ólafur Ragnar Grímsson, September 2011 (cropped).jpeg|frameless|138x138dp]]
|[[Ólafur Ragnar Grímsson]]
|[[1. ágúst]] [[1996]] 
|[[31. júlí]] [[2016]]
|7.304 daga
|5
|53 til 73 ára
|- 
|[[Mynd:Guðni Th. Jóhannesson (cropped).jpg|frameless|125x125dp]]
|[[Guðni Th. Jóhannesson]]
|[[1. ágúst]] [[2016]] 
|[[31. júlí]] [[2024]]
|2.921 daga
|2
|48 til 56 ára
|-
|[[Mynd:Halla Tómasdóttir at Arctic Circle 2024 cropped.jpg|frameless|136x136px]]
|[[Halla Tómasdóttir]]
|[[1. ágúst]] [[2024]]
|Enn í embætti
|''Kjörin til'' 
''1460 daga''
|1
|''55 ára til 59 ára''
|}
:1{{note|a}} Sveinn Björnsson lést í embætti. Handhafar forsetavalds fóru með völd forseta fram að innsetningu Ásgeirs Ásgeirssonar í embættið þann 1. ágúst sama ár.
:2{{note|b}} Sveinn var í fyrstu kjörinn til eins árs af Alþingi. Hann var svo í tvígang sjálfkjörinn í reglulegu forsetakjöri og lést á þriðja kjörtímabili sínu í embætti.
{{Tímaröð íslenskra forseta}}

== Tenglar ==
* [http://forseti.is Vefur forsetaembættisins]
* [http://www.althingi.is/lagas/nuna/1945036.html Lög um framboð og kjör forseta Íslands] nr. 36, [[12. febrúar]] [[1945]].
* [http://www.althingi.is/lagas/nuna/1944033.html Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands] nr. 33, [[17. júní]] [[1944]].
* [http://www.althingi.is/lagas/nuna/2000024.html Lög um kosningar til Alþingis] nr. 24, [[16. maí]] [[2000]].

==Tilvísanir==
<references/>
{{Forsetar Íslands}}
{{s|1944}}
[[Flokkur:Forsetar Íslands| ]]
[[Flokkur:Íslensk lög]]
[[Flokkur:Handhafar Hinnar íslensku fálkaorðu]]
[[Flokkur:Íslenskir fánadagar]]