Skoða frumkóða fyrir Feisal bin Abdul Aziz al-Sád

{{konungur
| titill = [[Konungur Sádi-Arabíu]]
| ætt = [[Sád-ætt]]
| skjaldarmerki = Emblem of Saudi Arabia.svg
| nafn = Feisal bin Abdul Aziz al-Sád</br>فيصل بن عبدالعزيز آل سعود‎
| mynd = King Fisal.jpg
| skírnarnafn = Feisal bin Abdul Aziz al-Sád
| fæðingardagur = [[14. apríl]] [[1906]]
| fæðingarstaður = [[Ríad]], [[Nejd]]
| dánardagur = {{dauðadagur og aldur|1975|3|25|1906|4|14}}
| dánarstaður = [[Ríad]], [[Sádi-Arabía|Sádi-Arabíu]]
| grafinn = Al-Oud-grafreiturinn, [[Ríad]]
| ríkisár = [[2. nóvember]] [[1964]] – [[25. mars]] [[1975]]
| undirskrift = 
| faðir = [[Ibn Sád]]
| móðir = Tarfa bint Abdúlla bin Abdullatif Al Sjeikh
| börn = 
}}
'''Feisal bin Abdul Aziz al-Sád''' (14. apríl 1906 – 25. mars 1975) (Arabíska: فيصل بن عبدالعزيز آل سعود) var þriðji [[konungur Sádi-Arabíu]] frá [[1964]] til dauðadags árið 1975. Honum er talið til tekna að hefja [[nútímavæðing]]u Sádi-Arabíu og hafa komið jafnvægi á fjármál ríkisins.

==Æviágrip==
Feisal var þriðji sonur [[Ibn Sád|Ibns Sád]], stofnanda og fyrsta konungs Sádi-Arabíu. Sem ungur maður tók Feisal þátt í herförum föður síns til að sameina konungsríki sitt á Arabíuskaganum. Eftir sameiningu Sádi-Arabíu undir stjórn Ibns Sád varð Feisal utanríkisráðherra konungdæmisins og fékk í því embætti að ferðast víða um erlend ríki.<ref>{{Vefheimild|titill=Feisal kóngur í Saudi-Arabíu|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3296086|útgefandi=''Lesbók Morgunblaðsins''|ár=1974|mánuður=27. janúar|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=28. september}}</ref>

Eftir að Ibn Sád lést árið 1953 tók eldri bróðir Feisals, [[Sád bin Abdul Aziz al-Sád|Sád]], við konungdómi í Sádi-Arabíu. Sád var fljótur að útnefna Feisal ríkisarfa og forseta ríkisráðsins í samræmi við hinstu óskir föður þeirra, sem hafði komist svo að orði í erfðaskrá sinni að „hinn stjórnvitri, víðreisti og sparsami Feisal [væri] betur hæfur til að takast á hendur ríkisstjórn en hinn meinlausi og smábrotni Sád“.<ref name=saud>{{Vefheimild|titill=Saud konungur|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3287668|útgefandi=''Lesbók Morgunblaðsins''|ár=1962|mánuður=11. nóvember|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=27. september}}</ref>

Feisal og Sád höfðu ólíkar hugmyndir um stjórn ríkisins og um stöðu Sádi-Arabíu meðal arabaþjóða. Á valdaárum Sáds hlóðst mikill greiðsluhalli upp í ríkisfjármálum landsins vegna gegndarlausrar eyðslu konungsins. Sád varð nauðugur að veita Feisal stjórn yfir ríkisfjármálum árið 1957 og Feisal hóf um hæl að skera niður í ríkisútgjöldum. Þetta geðjaðist Sád lítt og hann gerði á næstu árum tilraunir til að ógilda tilskipanir bróður síns á meðan Feisal var fjarverandi vegna veikinda.<ref name=saud/>

Árið 1964 fór svo að Feisal framdi valdarán með stuðningsmönnum úr röðum aðalsmanna og trúarleiðtoga. Sád var þvingaður til afsagnar og Feisal tók við konungdómi í nóvember þetta ár. Sem konungur reyndi Feisal að láta aukinn hlut af olíutekjum landsins renna til almenningsnota. Hann lét meðal annars reisa fjölda nýrra skóla, verksmiðja og íbúðarhúsa, leggja vatnsleiðslur, hefja sandgræðslu og eimingu sjávarvatns í ferskvatn í verksmiðjum. Þá lét hann jafnframt stofna tvær ríkissjónvarpsstöðvar í [[Ríad]] og [[Jeddah]]. Stúlkur Sádi-Arabíu fengu á valdatíð Feisals rétt til að ganga í skóla og efnilegir nemendur voru gjarnan kostaðir til náms erlendis.<ref name=svipmynd>{{Vefheimild|titill=Feisal konungur|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3290108|útgefandi=''Lesbók Morgunblaðsins''|ár=1966|mánuður=10. júlí|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=28. september}}</ref> Feisal lét einnig formlega banna [[þrælahald]] í Sádi-Arabíu.<ref>{{Vefheimild|titill=Feisal er voldugasti forustumaður Araba|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3743338|útgefandi=''Tíminn''|ár=1973|mánuður=23. desember|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=28. september}}</ref>

Stofnun sjónvarpsstöðva í Sádi-Arabíu varð umdeild meðal íhaldsmanna þar sem [[Wahhabismi|wahhabistar]] töldu sjónvarp stríða gegn íslömskum bönnum gegn því að skapa myndir af manneskjum.<ref name=vera>{{Vefheimild|titill=Konungar Sádi-Arabíu|url=https://www.ruv.is/utvarp/spila/i-ljosi-sogunnar/23795?ep=7hqko4|höfundur=[[Vera Illugadóttir]]|útgefandi=RÚV|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=28. september}}</ref>

Feisal var á yngri árum talinn hallur undir hugmyndir [[Gamal Abdel Nasser|Gamals Abdel Nasser]] Egyptalandsforseta um sam-arabíska þjóðernishyggju en sem konungur átti Feisal í stirðara sambandi við stjórn Nassers. Þegar Nasser sendi egypska hermenn til að styðja uppreisn lýðveldissinna í [[Borgarastyrjöldin í Norður-Jemen|borgarastyrjöldinni í Norður-Jemen]] brást Feisal við með því að vopna her einveldissinna í landinu, enda óttaðist hann að stuðningsmenn Nassers myndu nota sigur í Norður-Jemen sem stökkpall inn í Sádi-Arabíu.<ref name=svipmynd/>

Eftir [[Jom kippúr-stríðið]] árið 1973 átti Feisal þátt í því að samþykkja útflutningsbann arabaríkjanna á olíu til vesturlanda til að refsa þeim fyrir stuðning sinn við [[Ísrael]].<ref>{{Vefheimild|höfundur=Jack Anderson|titill=Feisal vill verða aðalleiðtogi Araba|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3742640|útgefandi=''Tíminn''|ár=1973|mánuður=25. nóvember|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=28. september}}</ref> Þetta leiddi til [[Olíukreppan 1973|olíukreppunnar 1973]], en með tilheyrandi hækkun olíuverðs ruku ríkistekjur Sádi-Arabíu upp.<ref>{{Cite book|title=Mið-Austurlönd: Fortíð, nútíð og framtíð|year=2018|author=Magnús Þorkell Bernharðsson|pp=242|place=Reykjavík|publisher=Mál og menning|isbn=978-9979-3-3683-9}}</ref>

Þann 25. mars árið 1975 var Feisal viðstaddur áheyrnarfund í Ríad ásamt kúveiskum olíuverslunarmönnum. Á fundinum réðst frændi Feisals, prinsinn [[Feisal bin Musaid]], að konungnum og skaut hann þrisvar í höfuðið með skammbyssu. Feisal lést úr sárum sínum síðar sama dag.<ref name=vera/> Tilgáta er um að prinsinn hafi myrt Feisal til að hefna bróður síns, sem hafði verið drepinn árið 1966 þegar hann tók þátt í árás wahhabista á sádi-arabísku sjónvarpsstöðina sem Feisal hafði stofnað.<ref>{{cite book|last=Commins|first=David|title=The Wahhabi Mission and Saudi Arabia|url=https://archive.org/details/wahhabimissionsa00comm|year=2006|isbn=1-84511-080-3|page=[https://archive.org/details/wahhabimissionsa00comm/page/n120 110]}}</ref> Prinsinn var tekinn af lífi fyrir konungsmorðið og [[Khalid bin Abdul Aziz al-Sád|Khalid]], bróðir Feisals, varð nýr konungur Sádi-Arabíu.

==Tilvísanir==
<references/>
{{Töflubyrjun}}
{{Erfðatafla |
titill=[[Konungur Sádi-Arabíu]] |
frá= [[2. nóvember]] [[1964]]|
til=[[25. mars]] [[1975]]|
fyrir=[[Sád bin Abdul Aziz al-Sád|Sád]] |
eftir=[[Khalid bin Abdul Aziz al-Sád|Khalid]]|
}}
{{Töfluendir}}
{{fd|1903|1975}}
{{Konungar Sádí-Arabíu}}
[[Flokkur:Konungar Sádi-Arabíu]]
[[Flokkur:Myrtir þjóðhöfðingjar]]
[[Flokkur:Leiðtogar Kalda stríðsins]]