Skoða frumkóða fyrir Færeyjar

{{Land
| nafn_á_frummáli = Føroyar
| nafn_í_eignarfalli = Færeyja
| fáni = Flag_of_the_Faroe_Islands.svg
| skjaldarmerki = Coat of arms of the Faroe Islands.svg
| staðsetningarkort = Europe-Faroe_Islands.svg
| þjóðsöngur = [[Tú alfagra land mítt]]
| tungumál = [[Færeyska]]
| höfuðborg = [[Þórshöfn (Færeyjum)|Þórshöfn]]
| staða = Dönsk hjálenda
| atburður1 = Sameining við Noreg
| dagsetning1 = 1035
| atburður2 = Flutningur til Danmerkur
| dagsetning2 = 14. janúar 1814
| atburður3 = Heimastjórn
| dagsetning3 = 1. apríl 1948
| stjórnarfar = [[Heimastjórn]]
| titill_leiðtoga1 = [[Danakonungur|Konungur]]
| titill_leiðtoga2 = [[Lögmaður Færeyja|Lögmaður]]
| nafn_leiðtoga1 = [[Friðrik 10. Danakonungur|Friðrik 10.]]
| nafn_leiðtoga2 = [[Aksel V. Johannesen]]
| flatarmál=1.399
| hlutfall_vatns = 0,5
| fólksfjöldi = 54.601
| mannfjöldaár = 2023
| mannfjöldasæti = 214
| íbúar_á_ferkílómetra = 37
| VLF_ár = 2017
| VLF = 2,83
| VLF_sæti = 179
| VLF_á_mann = 54.833
| VÞL_ár = 2008
| VÞL = 0.950
| gjaldmiðill = [[Færeysk króna]] (DKK)
| tímabelti = [[UTC]] (+1 [[Evrópskur sumartími|á sumrin]])
| tld = fo
| símakóði = 298
}}
[[Mynd:Map of the Faroe Islands en.svg|thumb|Kort.]]
'''Færeyjar''' eru [[eyjaklasi|eyjaklasi]] í Norður-[[Atlantshaf]]i á milli [[Skotland]]s og [[Ísland]]s. Eyjarnar eru 18 talsins, og eru allar í byggð nema tvær, [[Koltur]] og [[Lítla Dímun]]. Mjög fámennt er þó á sumum þeirra. Eyjarnar eru hluti af [[Danmörk]]u, en hafa [[heimastjórn]] í eigin málum. Eyjarnar eru þannig ekki hluti af [[Evrópusambandið|Evrópusambandinu]] líkt og Danmörk. Tungumál eyjanna, [[færeyska]], er náskylt [[íslenska|íslensku]].

Færeyjar eru staðsettar um 300 km frá [[Bretland]]i ([[Hjaltlandseyjar|Hjaltlandseyjum]]), um 500 km frá [[Ísland]]i og um 600 km frá [[Noregur|Noregi]]. Þær ná yfir um 1400 km² og þar búa um 55 þúsund manns (m.v. 2023).<ref>{{cite web |title=Population {{!}} Statistics Faroe Islands |url=https://hagstova.fo/en/population/population/population-0 |access-date=2023-12-12 |website=hagstova.fo}}</ref> [[Höfuðborg|Höfuðstaður]] Færeyja er [[Þórshöfn (Færeyjum)|Þórshöfn]] á [[Straumey]] en í því sveitarfélagi búa alls um 20 þúsund manns. Landslag eyjanna einkennist af háum klettum sem ganga í sjó fram og litlu undirlendi. Veðurfar er rakt og vindasamt, en vegna áhrifa [[Golfstraumurinn|Golfstraumsins]] er mun hlýrra þar en víða annars staðar á sömu breiddargráðu. Meðalhiti er um 5˚ á vetrum og 12˚ á sumrin.<ref>{{cite web |date=19 December 2018 |title=The unpredictable Faroe Islands weather |url=https://www.guidetofaroeislands.fo/travel-information/the-weather-in-the-faroe-islands |website=Guide to Faroe Islands}}</ref>

Þær byggðust á svipuðum tíma og Ísland og með sama hætti; [[Noregur|norskir]] sæfarar settust þar að, auk fólks frá Skotlandi og [[Írland]]i, af norrænum og gelískum uppruna. Samkvæmt ''[[Færeyinga saga|Færeyinga sögu]]'' og ritum írska munksins [[Dicuilus]]ar byggðust eyjarnar snemma á 9. öld.<ref>{{Cite web |title=Viking history : 825 – Grímur Kamban arrived at Faroe islands |url=https://vikinghistorytales.blogspot.com/2013/10/825-peace.html |access-date=2023-12-12 |website=Viking history}}</ref><ref>{{Cite journal |last=Dahl |first=Sverri |date=1970 |title=The Norse Settlement Of The Faroe Islands |url=https://archaeologydataservice.ac.uk/archiveDS/archiveDownload?t=arch-769-1/dissemination/pdf/vol14/14_060_073.pdf |journal=Medieval Archaeology |volume=14 |pages=60–62 |doi=10.1080/00766097.1970.11735326 |via=Archaeology Data Service | issn=0076-6097 }}</ref> [[Sigmundur Brestisson]] kristnaði eyjarnar og í kjölfarið urðu þær hluti af ríki [[Noregskonungar|Noregskonunga]] snemma á 11. öld. Eftir upplausn [[Kalmarsambandið|Kalmarsambandsins]] 1523 voru eyjarnar hluti af [[Danaveldi]]. Árið 1538 var [[lúterstrú]] tekin upp í Færeyjum. Notkun færeysku var bönnuð í skólum, kirkjum og stjórnsýslu og færeyska hætti að vera til sem ritmál. 

Á 19. öld átti [[Venceslaus Ulricus Hammershaimb]] þátt í endurreisn færeysks ritmáls og smám saman tók hún við af dönsku sem kirkjumál og menntamál á fyrri helmingi 20. aldar. Bretar [[hernám Færeyja|hernámu Færeyjar]] í [[síðari heimsstyrjöld]], en létu íbúa að mestu um að stjórn eyjanna. Eftir stríðið var haldin [[þjóðaratkvæðagreiðslan í Færeyjum 1946|þjóðaratkvæðagreiðsla um sjálfstæði]] þar sem naumur meirihluti var samþykkur. [[Kristján 10.]] ógilti niðurstöðuna, en eftir nokkrar samningaviðræður fengu Færeyingar heimastjórn 1948.<ref>{{cite web |title=The Faroe Islands |url=https://denmark.dk/people-and-culture/the-faroe-islands |access-date=28 December 2020 |publisher=Ministry of Foreign Affairs of Denmark |quote=Home Rule was established in 1948 [...] |df=dmy-all}}</ref>

Færeyjar tilheyra Danmörku og hafa notið umtalsverðra fjárstyrkja þaðan. Æðsti maður færeysku heimastjórnarinnar er titlaður [[Lögmaður Færeyja|lögmaður]]. Þjóðþing Færeyinga er kallað [[Færeyska lögþingið|Løgtingið]] og er með aðsetur í Þórshöfn en þar sitja 33 þingmenn. Færeyingar eiga jafnframt 2 kjörna fulltrúa á [[þjóðþing Danmerkur|Folketinget]], þjóðþingi Dana. Færeyingar fara sjálfir með stjórn eigin mála, að undanskildum varnarmálum, löggæslu, æðsta dómsvaldi og gjaldmiðilsmálum. Færeyingar fara með eigin utanríkismál að hluta í samstarfi við Danmörku.<ref>{{cite web |title=Lov om de færøske myndigheders overtagelse af sager og sagsområder (Also called: Overtagelsesloven) |url=https://www.retsinformation.dk/Forms/R0710.aspx?id=20991 |website=Retsinformation.dk |language=da}}</ref> Þar sem Færeyjar eru ekki hluti af sama tollasvæði og Danmörk, hafa eyjarnar vald til að gera eigin verslunarsamninga við önnur ríki, eins og [[Hoyvíkursamningurinn|Hoyvíkursamninginn]] við Ísland. Í [[Norðurlandaráð]]i eru Færeyingar hluti af dönsku nefndinni. Færeyjar senda sitt eigið landslið á mót í sumum íþróttagreinum. Einn Færeyingur, [[Niels Ryberg Finsen]], hefur unnið Nóbelsverðlaun, þannig að eyjarnar eru það land heims sem á flesta Nóbelsverðlaunahafa miðað við höfðatölu. [[Sjálfstæðisbarátta Færeyinga]] hefur verið eitt helsta deilumálið í Færeyjum frá fyrri hluta [[20. öldin|20. aldarinnar]] en þjóðin virðist ávallt skiptast nokkuð jafnt í þá sem vilja sjálfstæði og þá sem vilja áfram tilheyra Danmörku.

Aðalatvinnuvegir Færeyinga eru [[fiskveiðar]] og [[fiskvinnsla]], sem eru ástæða þess að eyjarnar kusu að standa utan við Evrópusambandið þegar Danmörk gekk í það árið 1973. Margir Færeyingar fóru til Íslands og unnu á vertíð upp úr miðri 20. öld og settust sumir þeirra að á Íslandi og hafa gerst íslenskir borgarar. Einnig hafa allnokkrir Íslendingar sest að í Færeyjum. Í kringum aldamótin 2000 bundu Færeyingar vonir við að hægt væri að finna [[olíulind]]ir á hafsvæðinu við eyjarnar, en síðustu olíuleitarfyrirtækin hættu störfum þar árið 2015.<ref>{{vefheimild|höfundur=Pierre-Henry Deshayes|titill=Oil in the Faroe Islands: Mirage or Miracle?|dags=20. júní 2018|vefsíða=Phys.org|url=https://phys.org/news/2018-06-oil-faroe-islands-mirage-miracle.html}}</ref>

== Heiti ==
Færeyjar nefnast ''Føroyar'' á nútímafæreysku. ''Oyar'' er fleirtala af eldri orðmynd fyrir orðið [[eyja]] (sem er ''oyggj'' í nútímafæreysku) og ''før'' er almennt talið dregið af fornnorræna orðinu yfir [[sauðfé|fé]]. Norski fornfræðingurinn [[Anton Wilhelm Brøgger]] kom fyrstur með þá tilgátu að nafnið kynni að vera dregið af keltneska orðinu ''fereann'' („land“, „ríki“), en viðurkenndi jafnframt að það gæti aldrei orðið nema tilgáta.<ref>{{cite journal|author=Kruse, A.|year=2011|title=Fair Isle|journal=Northern Studies|volume=42|pages=17-40}}</ref> Í bókinni ''Liber de Mensura Orbis Terrae'' frá 825 nefnir írski munkurinn [[Dicuilus]] eyjar í um tveggja sólarhringa fjarlægð norður frá Bretlandseyjum þar sem væri mikið af sjófugli og sauðfé, en nefnir eyjarnar ekki.<ref>{{cite journal|author=Skårup, P.|year=2009|title=Dicuil um Føroyar/Dicuil about the Faroe Islands|journal=Fróðskaparrit|pages=5-10}}</ref> Elsta ritið þar sem nafnið kemur fram er á [[Hereford-heimskortið|Hereford-heimskortinu]] frá 1280 þar sem þær eru merktar inn sem ''farei''. ''[[Færeyinga saga]]'' er talin skrifuð á 13. öld en er aðeins til sem brot í handritum ''[[Ólafs saga helga|Ólafs sögu]]''. Þar eru engar sagnir um uppruna nafnsins.

== Saga ==
{{Aðalgrein|Saga Færeyja|Færeyinga saga}}
Talið er að [[einsetumaður|einsetumenn]] og [[munkur|munkar]] frá [[Skotland]]i eða [[Írland]]i hafi sest að í Færeyjum á [[6. öld]] og líklega flutt þangað með sér [[sauðfé]] og [[geit]]ur.<ref>{{vefheimild|url=https://www.ruv.is/frettir/erlent/landnam-i-faereyjum-fyrir-vikingaold|vefsíða=RÚV|titill=Landnám í Færeyjum fyrir víkingaöld|dags=12.9.2011}}</ref> Norrænir menn komu svo til eyjanna um 800 og settust einhverjir þeirra þar að en samkvæmt því sem segir í [[Færeyinga saga|Færeyinga sögu]] fullbyggðust eyjarnar seint á [[9. öld]] þegar norskir menn hröktust þangað undan [[Haraldur hárfagri|Haraldi hárfagra]]. Fyrsti [[landnámsmaður]] Færeyja var að sögn [[Grímur kamban]].<ref name="saga">{{vefheimild|url=http://www.snerpa.is/net/isl/fsaga.htm|titill=Færeyinga saga|vefsíða=Snerpa}}</ref> Hann á að hafa búið í [[Funningur|Funningi]] á [[Eysturoy]]. Viðurnefnið er [[Keltneskar þjóðir|keltneskt]] og bendir til tengsla við [[Bretlandseyjar]].

=== Færeyjar á fyrri öldum ===
Í [[Færeyinga saga|Færeyinga sögu]] segir svo frá kristnitöku í Færeyjum að höfðinginn [[Sigmundur Brestisson]] hafi hrakist undan óvinum sínum til [[Noregur|Noregs]] í lok [[10. öldin|10. aldar]]. Þar tók hann kristna trú og var fól [[Ólafur Tryggvason|Ólafur konungur Tryggvason]] honum að kristna Færeyinga, sem hann og gerði. Helsti andstæðingur hans var [[Þrándur í Götu]] og féll Sigmundur að lokum fyrir honum.<ref name="saga" /> 

Þrándur var leiðtogi Færeyinga næstu áratugina en hann dó um 1035 og varð Leifur Össurarson þá helsti höfðingi Færeyinga og gerðist lénsmaður Noregskonungs. Hefur verið miðað við að víkingaöld í Færeyjum hafi lokið það ár og eyjarnar komist undir yfirráð Noregskonungs. Hélst sú skipan til 1380, þegar Noregur komst undir [[Danmörk]]u í [[Kalmarsambandið|Kalmarsambandinu]]. Alla tíð síðan hafa Færeyjar verið undir danskri stjórn. Árið 1274 varð [[Lögmaður Færeyja|lögmaðurinn]] konunglegur embættismaður en hafði áður verið valinn af landsmönnum á þingi.

[[Mynd:Faroe map 1673 by lucas debes.png|thumb|left|Kort af Færeyjum frá 1673.]]
[[Biskup]]ssetur var stofnað í Færeyjum, líklega um eða upp úr 1100, því vitað er að Ormur, sem var biskup eyjanna 1139, var sá fjórði í röðinni og líklega sá fyrsti sem sat í [[Kirkjubær (Færeyjum)|Kirkjubæ]]. [[Erlendur biskup|Erlendur]] var biskup Færeyja 1269–1308 og í hans tíð var [[Sauðabréfið]] skrifað, elsta skjal sem varðveitt er frá Færeyjum. Hann hóf líka byggingu [[Múrinn í Kirkjubæ|Magnúsarkirkjunnar]] í Kirkjubæ. Annars er fremur fátt vitað um biskupa Færeyinga í kaþólskri tíð. [[Siðaskipti]] urðu á eyjunum 1538 og biskupinn sem þá tók við varð eini [[Evangelísk-lúthersk kirkja|lútherski]] Færeyjabiskupinn um langa hríð, því að embættið var fljótlega lagt niður og eyjarnar lagðar fyrst undir biskupinn í [[Björgvin]] og frá 1620 undir [[Sjálandsbiskup]]. Embætti Færeyjabiskups komst ekki á að nýju fyrr en 1963.<ref>{{cite web |url=http://nesforn.weebly.com/dansk.html |title=Á heimasíðu Fornminnisfelagsins og Bygdarsavnsins í Nes Kommunu, skoðað 13. apríl 2011. |access-date=2011-04-14 |archive-date=2016-03-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305153234/http://nesforn.weebly.com/dansk.html |url-status=dead }}</ref> 

[[Sjóræningi|Sjóræningjar]] frá [[Alsír]], líklega þeir sömu og rændu á Íslandi, frömdu Tyrkjarán í [[Hvalbær|Hvalbæ]] 1629, drápu sex og rændu yfir þrjátíu konum og börnum og seldu í [[Þrælahald|þrældóm]]. [[England|Ensk]], [[Holland|hollensk]] og [[Þýskaland|þýsk]] skip gerðu iðulega [[strandhögg]] á eyjunum en [[Magnús Heinason]] barðist gegn þeim af miklu kappi um 1580 og eftir það varð mun friðvænlegra. Verslunin fluttist svo frá Björgvin til [[Kaupmannahöfn|Kaupmannahafnar]] snemma á [[17. öld]]. Árið 1655 hófst tímabil það sem nefnt hefur verið [[Gablatíðin]], þegar Daninn [[Christoffer Gabel]] fékk Færeyjar að léni, og er það almennt talið erfiðasti tíminn í sögu Færeyja. Einn helsti andstæðingur hans var presturinn [[Lucas Debes]], sem leiddi sendinefnd sem hélt til Kaupmannahafnar 1673 til að kvarta yfir Gabel, sem lést sama ár. Sonur hans tók þó við og Gablatíðin er talin standa til 1709.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=922128 Búreisingur. 2. tbl.1902.]</ref>

=== Þjóðernisvakning ===
Þegar Danir misstu yfirráð yfir Noregi í [[friðarsamningarnir í Kiel|friðarsamningunum í Kiel]] 1814 héldu þeir Færeyjum, [[Grænland]]i og [[Ísland]]i áfram þótt þessi lönd hefðu heyrt undir Noregskonung. Árið 1816 ákvað danska stjórnin að leggja niður færeyska lögþingið og embætti [[Lögmaður Færeyja|lögmanns]] og gera eyjarnar að [[amt]]i í Danmörku.<ref>{{cite journal|journal=Tíminn|date=27.9.1946|author=Ólafur Gunnarsson|title=Þættir úr sögu Færeyja|pp=2|url=https://timarit.is/page/1003565}}</ref>

Á svipuðum tíma hófst þó barátta fyrir framförum í Færeyjum og var skáldið, bóndinn og skipasmiðurinn [[Nólseyjar-Páll]] þar í fararbrjósti. Hann barðist gegn [[einokun]]arversluninni, sem lengi hafði verið í Færeyjum, smíðaði sér sjálfur skip og sigldi á því til Danmerkur og Englands og keypti varning í trássi við yfirvöld. Páll, sem er ein helsta þjóðhetja Færeyinga, fórst á heimleið frá Englandi veturinn 1808–1809.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1001275 Nólseyjar-Páls þáttur. Tíminn, 16. október 1943.]</ref>

Einokunarverslunin var loks afnumin 1856 og lögþingið endurreist 1852. Frá 1851 áttu Færeyingar tvo fulltrúa á danska þinginu. [[Þjóðernisvitund|Þjóðernisvakning]] hófst 1888 með stofnun [[Føroyingafelagið|Føroyingafelagsins]] og snerist í upphafi fyrst og fremst um að varðveita [[færeyska|færeyska tungu]] og menningu en síðar fór hún að beinast meira að [[stjórnmál]]um og stjórnmálaflokkar urðu til. Deilan um tungumálið harðnaði þegar danska stjórnin ákvað árið 1912, að undirlagi [[Sambandsflokkurinn|Sambandsflokksins,]] að kennsla í færeyskum skólum skyldi fara fram á [[danska|dönsku]]. Því var þó breytt aftur árið 1938. Einn helsti leiðtogi þjóðernisvakningarinnar var kóngsbóndinn [[Jóannes Patursson]].<ref>{{cite journal|journal=Tíminn|date=31.3.1928|title=Jóannes Patursson og sjálfstæðisbarátta Færeyinga|pp=1-2|volume=12|number=18|url=https://timarit.is/page/995673}}</ref>

=== Heimastjórn ===
[[Bretland|Bretar]] hernámu Færeyjar 12. apríl 1940 og stóð [[hernám Færeyja|hernámið]] til stríðsloka. Efnahagur Færeyinga batnaði mjög í stríðinu vegna fisksölu til Bretlands og sigldu þeir þá undir eigin fána, sem þeir höfðu ekki getað áður. Þegar stríðinu lauk tóku Danir aftur við en sjálfstæðishreyfingunni hafði vaxið fiskur um hrygg. Færeyingar gátu hins vegar ekki komið sér saman um hvað þeir vildu sjálfir. Árið 1946 var haldin [[Þjóðaratkvæðagreiðslan í Færeyjum 1946|þjóðaratkvæðagreiðsla]] þar sem Færeyingar kusu um framtíðarfyrirkomulag sambandsins við Danmörku. Þeir samþykktu með mjög naumum meirihluta að lýsa yfir [[sjálfstæði]] en danska stjórnin hafnaði því og boðaði til kosninga þar sem andstæðingar sjálfstæðisyfirlýsingar náðu meirihluta svo að ekkert var gert með hana. Í kjölfarið, árið 1948, fengu Færeyingar [[heimastjórn]] og yfirráð yfir eigin málum að flestu leyti, en [[Stjórnarskrá Danmerkur|danska stjórnarskráin]] frá 1953 hefur þó aldrei verið samþykkt í Færeyjum enda er í henni raunar hvergi minnst á eyjarnar.<ref name="autonomy" />

Þegar Danir gengu í [[Evrópusambandið]] 1973 ákváðu Færeyingar að standa fyrir utan það. Alvarleg [[efnahagskreppa]] var í Færeyjum upp úr 1990 eftir mikinn uppgang á [[1981-1990|níunda áratugnum]] og um 15% Færeyinga fluttu úr landi en eyjarnar náðu þó að rétta úr kútnum. Stuðningur við sjálfstæði hefur farið vaxandi í Færeyjum á síðari árum og meirihluti Dana vill losna úr ríkjasambandinu en mörg mál eru þó óleyst. Færeyjar fá enn töluverðan fjárstuðning frá Danmörku og margir Færeyingar telja ríkjasambandið nauðsynlega tryggingu vegna þess hve einhæft atvinnulíf eyjanna er.<ref name="autonomy">{{cite journal|journal=Morgunblaðið|url=https://timarit.is/page/3400842|title=Sjálfstæðisbarátta Færeyinga|date=15.7.2001|pp=22-23|author=Hjörtur Smárason|number=159}}</ref> Færeyingar skipuðu stjórnlaganefnd til að semja drög að [[stjórnarskrá Færeyja]] árið 2006, en ekki hefur náðst samstaða um hvaða texta skuli leggja fyrir þjóðaratkvæðagreiðslu.<ref>{{vefheimild|url=https://heimildin.is/grein/15088/|höfundur=Þorvaldur Gylfason|dags=1. maí 2022|vefsíða=Heimildin|titill=Eiga Færeyjar að taka sér sjálfstæði?}}</ref>

== Landfræði ==
{{aðalgrein|Landafræði Færeyja}}
[[Mynd:Hvalba.jpg|thumb|Þorpið [[Hvalba]] í Færeyjum]]
Færeyjar eru í [[Atlantshaf]]i, á milli [[Noregur|Noregs]], [[Ísland]]s og [[Skotland]]s, á um 62°N, 7°V. [[Golfstraumurinn]] leikur um eyjarnar og vetur eru því mildir en sumrin svöl. Meðalhiti áranna 1961–1990 var 3,4&nbsp;°C í janúar en 10,3&nbsp;°C í júlí. Veðurlag er mjög breytilegt á eyjunum og [[loftslag]]ið er rakt og rigningasamt. Meðalúrkoma í [[Þórshöfn (Færeyjum)|Þórshöfn]] 1961–1990 var 1.284 mm. Oft er [[þoka]] í eyjunum og þar er vindasamt en mjög snjólétt.<ref>[http://www.norden.org/is/um-northurloend/loend-og-sjalfstjornarsvaedi/stadreyndir-um-faereyjar Staðreyndir um Færeyjar hjá www.norden.org, skoðað 11. apríl 2011]</ref> 

Eyjarnar eru átján talsins og eru samtals 1.396 km². Umhverfis þær eru hólmar, drangar og sker, alls 779 talsins. Svæðið sem eyjarnar liggja á er 113 kílómetrar frá norðri til suðurs og 75 kílómetrar frá austri til vesturs. Samanlögð [[strandlengja]] er 1.289 kílómetrar<ref>[http://www.norden.org/is/um-northurloend/loend-og-sjalfstjornarsvaedi/stadreyndir-um-faereyjar Staðreyndir um Færeyjar hjá www.norden.org, skoðað 11. apríl 2011]</ref> og á eyjunum er lengst hægt að komast til vesturs eða austurs um fimm kílómetra frá sjó.

Eyjarnar eru úr [[basalt]]i og [[móberg]]i sem myndaðist í [[eldgos]]um og voru sorfnar af jöklum á síðustu [[ísöld]]. Við það mynduðust firðir, sund og dalir. Flest fjöllin á eyjunum eru lág, að meðaltali um 300 metrar; hæstur er [[Slættaratindur]], 882 m. [[Saurvogsvatn]] er stærsta stöðuvatn Færeyja, 3,4 ferkílómetrar. Öll önnur stöðuvötn Færeyja eru um eða undir 1 ferkílómetra. Lítið er um vatnsból en það veldur þó sjaldan erfiðleikum vegna þess hve úrkoma er mikil. Aðeins 2,4% lands í Færeyjum telst ræktanlegt land.<ref>{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fo.html |title=CIA World Factbook |access-date=2011-04-10 |archive-date=2019-05-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190506104321/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/fo.html |url-status=dead }}</ref>

=== Gróður og dýralíf ===
Eyjarnar eru nokkuð vel grónar og er [[gróðurfar]]ið að miklu leyti svipað því sem gerist á Íslandi og á norðanverðum [[Bretlandseyjar|Bretlandseyjum]]. Við landnám voru eyjarnar kjarri vaxnar að miklu leyti en nú er afar lítið um trjágróður, nema þar sem innflutt tré hafa verið gróðursett, og eyjarnar eru nú aðallega vaxnar grasi og lyngi en blómskrúð er sums staðar mikið. Fjölskrúðugasta og mesta gróðurinn er að finna á afgirtum svæðum og klettasyllum þar sem sauðfé kemst ekki að.

Engin villt [[spendýr]] voru á eyjunum þegar menn komu þangað fyrst en nú eru þar [[rotta|rottur]] og [[húsamús|húsamýs]], sem borist hafa þangað með skipum, og [[snæhéri|snæhérar]], sem þangað voru fluttir frá [[Noregur|Noregi]] árið 1854 og eru nú á meirihluta eyjanna. Færeyski stofninn hefur breytt um lit vegna snjóleysis á eyjunum og er nú brúnn en ekki hvítur. Rottur eru á nokkrum eyjanna og mýs á öðrum en [[Straumey]] er sú eina þar sem báðar tegundirnar eru. Að minnsta kosti tvær deilitegundir músa er að finna á eyjunum og er önnur þeirra kennd við eyjuna [[Mykines]], enda finnst hún eingöngu þar.<ref>{{Cite web |url=http://visindavefur.hi.is/svar.php?id=57880 |title=Getið þið sagt mér eitthvað um dýralíf í Færeyjum? Vísindavefurinn, skoðað 11. apríl 2011 |access-date=2011-04-11 |archive-date=2011-07-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110719034032/http://visindavefur.hi.is/svar.php?id=57880 |url-status=dead }}</ref> Á sumum eyjanna eru engin villt spendýr.

Nokkuð er um [[útselur|útsel]] við eyjarnar og hann kæpir þar sums staðar, einkum í sjávarhellum.<ref>[http://www.natur.gl/index.php?id=1013 Gråsæl. Á www.natur.gl, skoðað 13. apríl 2011.]</ref> Ýmsar hvalategundir eru í hafinu kringum eyjarnar og er þar [[grindhvalur]]inn þekktastur. Margar fuglategundir verpa á eyjunum, bæði sjófuglar og aðrir, og meðal þeirra má nefna [[lundi|lunda]], [[álka|álku]], [[langvía|langvíu]], [[teista|teistu]], [[stuttnefja|stuttnefju]], [[fýll|fýl]], sem er algengasti varpfugl eyjanna, og [[Súla (fugl)|súlu]], sem þó verpir aðeins á Mykinesi.<ref>{{Cite web |url=http://visindavefur.hi.is/svar.php?id=57880 |title=Getið þið sagt mér eitthvað um dýralíf í Færeyjum? Vísindavefurinn, skoðað 11. apríl 2011 |access-date=2011-04-11 |archive-date=2011-07-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110719034032/http://visindavefur.hi.is/svar.php?id=57880 |url-status=dead }}</ref> [[Tjaldur]]inn er þjóðarfugl eyjanna og má rekja það til ''Fuglakvæðis'' [[Nólseyjar-Páll|Nólseyjar-Páls]].

=== Eyjarnar ===
Allar eyjarnar eru byggðar nema ein, [[Litla-Dímun]], enda er sú eyja lítil um sig, 0,82 km² og umgirt bröttum hömrum. Á sumum hinna eyjanna eru íbúar þó fáir og hefur fækkað á síðustu áratugum. Stærsta eyjan er [[Straumey]], 372 km². Sunnarlega á henni er höfuðstaðurinn, [[Þórshöfn (Færeyjum)|Þórshöfn]]. Þar eru um 20.000 íbúar.

Eyjarnar eru taldar upp hér á eftir í stafrófsröð. 
{{col-begin}}{{col-2}}
* [[Borðey]]
* [[Austurey]]
* [[Fugley]]
* [[Hestur (Færeyjum)|Hestur]]
* [[Karlsey]]
* [[Koltur]]
* [[Konuey]]
* [[Litla-Dímun]]
* [[Mykines]]
* [[Nólsey]]
* [[Sandey (Færeyjum)|Sandey]]
* [[Skúfey]]
* [[Stóra-Dímun]]
* [[Straumey]]
* [[Suðurey (Færeyjum)|Suðurey]]
* [[Svíney]]
* [[Viðey (Færeyjum)|Viðey]]
* [[Vogar (Færeyjum)|Vogar]]
{{col-2}}
{{location map+ |Færeyjar |float=right |width=300|caption= Eyjar í Færeyjum|places=
{{location map~ |Færeyjar |lat=62.233333 |long=-6.55 |label=<small>[[Borðey]]|position=bottom}} 
{{location map~ |Færeyjar |lat=62.216667 |long=-6.883333 |label=[[Austurey]]|position=bottom}}
{{location map~ |Færeyjar |lat=62.333333 |long=-6.3 |label=[[Fugley]]|position=right}}
{{location map~ |Færeyjar |lat=61.9575 |long=-6.886944 |label=[[Hestur (Færeyjum)|Hestur]]|position=bottom}}
{{location map~ |Færeyjar |lat=62.283333 |long=-6.733333 |label=[[Karlsey]]|position=left}}
{{location map~ |Færeyjar |lat=61.983333 |long=-6.966667 |label=[[Koltur]]|position=left}}
{{location map~ |Færeyjar |lat=62.3 |long=-6.65 |label=[[Konuey]]|position=top}}
{{location map~ |Færeyjar |lat=61.633333 |long=-6.7 |label=[[Litla-Dímun]]|position=left}}
{{location map~ |Færeyjar |lat=62.1 |long=-7.6 |label=[[Mykines]]|position=left}}
{{location map~ |Færeyjar |lat=61.983333 |long=-6.65 |label=[[Nólsey]]|position=right}}
{{location map~ |Færeyjar |lat=61.85 |long=-6.783333 |label=[[Sandey (Færeyjum)|Sandey]]|position=right}}
{{location map~ |Færeyjar |lat=61.766667 |long=-6.816667 |label=[[Skúfey]]|position=right}}
{{location map~ |Færeyjar |lat=61.683333 |long=-6.733333 |label=[[Stóra-Dímun]]|position=right}}
{{location map~ |Færeyjar |lat=62.133333 |long=-7.016667 |label=[[Straumey]]|position=right}}
{{location map~ |Færeyjar |lat=61.533333 |long=-6.85 |label=[[Suðurey (Færeyjum)|Suðurey]]|position=right}}
{{location map~ |Færeyjar |lat=62.266667 |long=-6.366667 |label=[[Svíney]]|position=right}}
{{location map~ |Færeyjar |lat=62.083333 |long=-7.266667 |label=[[Vogar (Færeyjum)|Vogar]]|position=bottom}}
{{location map~ |Færeyjar |lat=62.316667 |long=-6.5 |label=[[Viðey (Færeyjum)|Viðey]]</small>|position=top}}}}
{{col-end}}

== Stjórnmál ==
{{aðalgrein|Færeysk stjórnmál}}
[[Mynd:Tinganes, Tórshavn 2004.1.jpg|thumb|right|Á [[Þinganes]]i í [[Þórshöfn (Færeyjum)|Þórshöfn]] hefur [[Landsstjórn Færeyja|landstjórn Færeyja]] aðsetur.]]
[[Mynd:Aksel V Johannesen 2015.JPG|thumb|210px|[[Aksel V. Johannesen]] er núverandi [[lögmaður Færeyja]] og er í Jafnaðarflokknum.]]
Frá árinu 1948, þegar [[heimastjórnarlögin 1948|heimastjórnarlögin]] voru sett, hafa Færeyjar haft sjálfsstjórn innan [[Konungsríkið Danmörk|konungsríkisins Danmerkur]]. Eyjarnar hafa eigið löggjafarþing, [[Færeyska lögþingið|Lögþingið]], og eigin fána, en framkvæmdavaldið er í höndum landsstjórnar undir forystu [[Lögmaður Færeyja|lögmanns]]. Nokkrir málaflokkar eru þó enn í höndum Dana, þar á meðal löggæsla og æðsta dómsvald.

Frá 1. janúar 2009 hafa Færeyjar skipst í 30 [[Listi yfir sveitarfélög í Færeyjum|sveitarfélög]] sem ná yfir um 120 bæi, þorp og byggðir, en áætlað er að fækka sveitarfélögunum verulega á næstu árum og þau verði á bilinu 7-15. [[Þórshöfn (Færeyjum)|Þórshöfn]] og [[Klakksvík]] eru einu þéttbýlisstaðirnir sem Færeyingar sjálfir telja til bæja. Fimm fjölmennustu þéttbýlisstaðirnir eru Þórshöfn, Klakksvík, [[Heyvík]], [[Argir]] og [[Fuglafjörður]] á Austurey. Bæði Heyvík og Argir eru í raun samvaxnar við Þórshöfn. 

Eyjarnar skiptast einnig frá fornu fari í sjö [[sýsla|sýslur]], Norðeyjar, Austurey, Norður-Straumey, Suður-Straumey, Voga, Sandey og Suðurey, en sýslurnar eru nú á tímum fyrst og fremst löggæsluumdæmi. Fram til 2008 var hver sýsla [[kjördæmi]] fyrir sig en nú eru Færeyjar allar eitt kjördæmi. Á víkingatímanum hafði hver sýsla sitt eigið vorþing.

[[Stjórnarskrá Danmerkur|Danska stjórnarskráin]] hefur verið látin gilda í Færeyjum en hefur þó aldrei verið samþykkt, hvorki í þjóðaratkvæðagreiðslu né á Lögþinginu. Nú er verið að semja [[stjórnarskrá]] handa Færeyingum. Færeyingar fylgdu Dönum ekki í [[Evrópusambandið]] en geta valið hvort þeir vilja hafa færeyskt-danskt [[vegabréf]] eða danskt ESB-vegabréf. Það eru þó aðeins Færeyingar búsettir í Danmörku sem njóta fullra réttinda innan ESB, burtséð frá vegabréfinu.

=== Núverandi stjórn ===
Sex stjórnmálaflokkar eiga nú fulltrúa á Lögþinginu og í kosningunum 31. ágúst 2019 urðu úrslitin sem hér segir:

{{Kosning
|Kjördæmi=Færeyjar
|Listar=
{{Listi||{{Þjóðveldisflokkurinn}}|6.127|18,1|6|7|–1}}
{{Listi||[[Sambandsflokkurinn (Færeyjar)|Sambandsflokkurinn]]|6.834|19,98|7|7|0}}
{{Listi||{{Fólkaflokkurinn}}|6.473|18,92|6|8|–2}}
{{Listi||{{Jafnaðarflokkurinn}}|9.094|26,58|9|7|+2}}
{{Listi||[[Miðflokkurinn (Færeyjar)|Miðflokkurinn]]|2.242|6,55|2|2|±0}}
{{Listi||[[Sjálfsstjórnarflokkurinn (Færeyjar)|Sjálfsstjórnarflokkurinn ]]|938|2,74|0|1|–1}}
{{Listi||[[Framsókn (Færeyjar)|Framsókn]]|2.571|7,52|3|2|+1}}
| 
Greidd atkvæði=34.356|
Fulltrúafjöldi=33|
Fyrri fulltrúafjöldi=33|
Breyting=0|
Kjörsókn=88,05%|
}}

Jafnaðarflokkurinn, Þjóðveldisflokkurinn og Miðflokkurinn mynduðu stjórn að kosningum loknum og var [[Aksel V. Johannesen]] úr Jafnaðarflokknum lögmaður. Í stjórninni sitja fimm karlar og fjórar konur.

=== Konur í færeyskum stjórnmálum ===
Fyrsta konan settist á lögþingið árið 1964 og þá sem varamaður en konur voru ekki kjörnar á þingið fyrr en 1978. Fyrsta konan sem tók sæti í landstjórninni var [[Jóngerð Purkhús]] árið 1985 og 1993–1994 varð [[Marita Petersen]] lögmaður Færeyja, fyrst kvenna og sú eina hingað til. Af 33 þingmönnum sem kjörnir voru á lögþingið 2015 voru 11 konur.

== Efnahagslíf ==
{{aðalgrein|Efnahagur Færeyja}}
[[Mynd:Sandur harbour.JPG|thumb|left|Togarar í höfninni í Sandi á Sandey.]]
Allt fram yfir aldamótin 1900 voru Færeyjar fyrst og fremst [[bændasamfélag]] og [[landbúnaður]] var aðalatvinnan þótt [[fiskveiðar]] og [[fuglatekja]] væru mikilvægar aukabúgreinar. Þótt búskapur sé enn stundaður á eyjunum breyttist þetta með [[Vélbátur|vélbátavæðingu]] og síðar [[togari|togaraútgerð]] og nútíma [[fiskvinnsla|fiskvinnslu]] og nú er [[sjávarútvegur]] helsta tekjulind Færeyinga; þrátt fyrir fámennið voru þeir árið 2003 25. mesta fiskveiðiþjóð heimsins (Ísland var í 11. sæti). Um 10% Færeyinga hafa aðaltekjur sínar af fiskveiðum og fiskvinnslu. [[Fiskeldi]] er líka nokkuð öflug atvinnugrein. 

[[Sauðfjárrækt]] er enn stunduð í eyjunum þótt mjög hafi dregið úr mikilvægi hennar fyrir efnahaginn og flestir stunda hana aðeins sem [[aukabúgrein]] eða frístundaiðju. Hún er þó enn mikilvægur þáttur í menningu Færeyinga.<ref>[http://wayback.vefsafn.is/wayback/20110126183043/www.smugan.is/frettir/frettir/2010/03/nr/2930 Íslenskt fé í Færeyjum. Á www.smugan.is, skoðað 11. apríl 2011]</ref>

Árið 2004 veiddu færeysk skip samtals 580.000 tonn af fiski, þar af um helming innan færeysku [[landhelgi]]nnar. Þar af var [[uppsjávarfiskur]] um 400 þúsund tonn. Fiskur er aðalútflutningsvara Færeyinga, um 98% af öllum vöruútflutningi frá eyjunum. Mest er flutt út til [[Bretland]]s og þá til [[Noregur|Noregs]], [[Danmörk|Danmerkur]], [[Frakkland]]s og [[Spánn|Spánar]]. Færeyingar flytja aftur á móti mest inn frá Danmörku og síðan Noregi, [[Þýskaland]]i og [[Svíþjóð]]. 2,4% innflutnings til Færeyja kemur frá [[Ísland]]i (2007).<ref>[http://www.hagstova.fo/portal/page/portal/HAGSTOVAN/Hagstova_Foroya Hagstofa Færeyja]</ref>

Þetta þýðir að sjálfsögðu að efnahagur Færeyinga er afar háður fiskveiðum og hætta er á miklum niðursveiflum, bæði vegna aflabrests og verðbreytinga. Þetta kom glöggt í ljós í [[efnahagskreppan í Færeyjum|kreppunni]] sem varð í Færeyjum upp úr 1990 vegna aflabrests og hás olíuverðs. Um miðjan áratuginn var [[atvinnuleysi]] 10-15% og margt ungt fólk flutti úr landi og hefur ekki snúið aftur. Færeyingar horfa því vonaraugum til [[olíuvinnsla|olíuvinnslu]] sem framtíðartekjulindar og nokkur olíufélög hafa fengið heimild til olíuleitar í færeyskri landhelgi en enn hafa ekki fundist olíulindir sem vert þykir að nýta. Atvinnuleysi fer nú vaxandi að nýju og var í febrúar 2011 7,8%.<ref>[http://www.hagstova.fo/portal/page/portal/HAGSTOVAN/Hagstova_Foroya Hagstofa Færeyja]</ref>

=== Samgöngur ===
{{aðalgrein|Samgöngur í Færeyjum}}
[[Mynd:Faroe Islands, Eysturoy, road from Skipanes to Syðrugøta.jpg|thumb|200px|Vegur á [[Austurey]].]]
Eini flugvöllur Færeyja er [[Vogaflugvöllur]] á [[Vogar (Færeyjum)|Vogum]] og stærsta flugfélag í Færeyjum er [[Atlantic Airways]]. Einnig er áætlunarflug með [[þyrla|þyrlum]] milli sumra eyjanna. Bílferjan [[Norræna]] ([[færeyska]]: ''Norröna'') siglir allt árið á milli [[Þórshöfn (Færeyjum)|Þórshafnar]] og [[Hanstholm]] á [[Jótland]]i og á sumrin einnig til [[Seyðisfjörður|Seyðisfjarðar]]. Áður hafði Norræna einnig viðkomu í [[Björgvin]] í Noregi og í [[Skotland]]i, ýmist í [[Leirvík (Hjaltlandseyjum)|Leirvík]] eða [[Scrabster]].<ref>{{Cite web |url=http://www.smyrilline.fo/fors%C3%AD%C3%B0a.aspx |title=Heimasíða Smyril Line, skoðuð 13. apríl 2011. |access-date=2011-04-14 |archive-date=2011-04-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110430113424/http://www.smyrilline.fo/fors%C3%AD%C3%B0a.aspx |url-status=dead }}</ref>

Vegna fjöllótts landslags og smæðar eyjanna var samgöngukerfið lengi vel ekki eins víðtækt og í öðrum löndum. Samgöngur milli eyjanna voru eingöngu með bátum og ferjum og á sumum eyjanna voru vegir lélegir eða jafnvel engir og einu samgöngurnar við sumar byggðirnar voru sjóleiðina. Sú er ekki lengur raunin og miklar framfarir hafa orðið í grunnsamgöngukerfi eyjanna. Jarðgangagerð í Færeyjum hófst snemma á 7. áratug 20. aldar og fyrstu göngin, [[Hvalbæjargöngin]], voru tekin í notkun árið 1963<ref>[http://www.landsverk.fo/Default.asp?sida=674 Søgulig gongd. Á síðu Landsverks, skoðað 13. apríl 2011.]</ref> en fyrstu neðansjávargöngin, [[Vogagöngin]], voru opnuð 10. desember 2002.<ref>{{cite web |url=http://www.landsverk.fo/Default.asp?sida=787 |title=Yvirlit yvir tunlar í Føroyum. Á síðu Landsverks, skoðað 13. apríl 2011. |access-date=2011-04-14 |archive-date=2008-12-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081229234535/http://www.landsverk.fo/Default.asp?sida=787 |url-status=dead }}</ref> Nú eru alls 19 jarðgöng í eyjunum; lengstu göngin eru [[Norðeyjagöngin]], neðansjávargöng milli [[Borðey]]jar og [[Austurey]]jar, um 6300 metrar.<ref>[http://www.landsverk.fo/Default.asp?sida=714 Kort af jarðgangakerfi Færeyja. Á síðu Landsverks, skoðað 13. apríl 2011.]</ref> 

Fleiri göng eru í undirbúningi, gröftur er hafinn á [[Austureyjargöngin|Austureyjargöngunum]] Frá Straumey til Austureyjar; rúma 11 kílómetra. Einnig er vinna hafin á [[Sandeyjargöngin|Sandeyjargöngunum]]; göngum frá Straumey til [[Sandey (Færeyjum)|Sandeyjar]] sem verða tæpir 11 km. Hugmyndir eru svo uppi um göng frá Sandey til [[Suðurey]]jar (um 20 km).

Tæplega 85% Færeyinga hafa nú beinan aðgang að [[jarðgöng]]um sem tengja eyjarnar auk þess sem sumar eyjanna eru tengdar með [[landfylling]]um eða [[brú]]m. Hraðskreiðar [[ferja|ferjur]] sigla á milli eyjanna í suðri og póstbátar sigla til litlu eyjanna í norðaustri.

Engin járnbraut er í Færeyjum en þar er gott [[strætisvagn]]akerfi. Rauðir strætisvagnar aka um Þórshöfn undir nafninu ''Bussleiðin'' og bláir vagnar keyra á milli þorpa og eyja undir nafninu ''Bygdaleiðir''.

== Íbúar ==
{{aðalgrein|Færeyska|Færeysk menning}}
[[Mynd:Tórshavn.10.jpg|thumb|right|Þórshöfn.]]
[[Mynd:Faroe stamp 048 europe (v u hammershaimb).jpg|thumb|right|V.U. Hammershaimb mótaði færeyska ritmálið.]]
Færeyingar eru af norrænum uppruna, líkt og Íslendingar. Talið er að landnámsmenn í Færeyjum hafi ýmist komið beint frá [[Noregur|Noregi]] og öðrum [[Norðurlönd]]um eða úr byggðum norrænna manna á [[Bretlandseyjar|Bretlandseyjum]]. Færeyingar hafa ekki sjálfstæðan [[ríkisborgararéttur|ríkisborgararétt]], heldur eru þeir danskir ríkisborgarar. Fólk af færeyskum uppruna, búsett í Danmörku, er þó sérstaklega skráð hjá dönsku hagstofunni og samkvæmt upplýsingum hennar bjuggu 22.549 einstaklingar af færeyskum uppruna (fæddir í Færeyjum eða eiga foreldri eða afa eða ömmu fædda í Færeyjum) í Danmörku árið 2006, en það ár voru íbúar Færeyja 48.219. Þann 1. febrúar 2011 voru þeir orðnir 48.565.<ref>[http://www.hagstova.fo/portal/page/portal/HAGSTOVAN/Hagstova_Foroya Hagstofa Færeyja,]</ref>

=== Fólksfjöldaþróun ===
{| class="wikitable"
! style="background:#efefef;" | Ár
! style="background:#efefef;" | Íbúafjöldi
! style="background:#efefef;" | Ár
! style="background:#efefef;" | Íbúafjöldi
! style="background:#efefef;" | Ár
! style="background:#efefef;" | Íbúafjöldi
|-
| 1327 || align="right" | um 4 000
| 1880 || align="right" | 11 220
| 1995 || align="right" | 43 358
|-
| 1350 || align="right" | um 2 000
| 1900 || align="right" | 15 230
| 1996 || align="right" | 43 784
|-
| 1769 || align="right" | 4 773
| 1911 || align="right" | um 18 800
| 1997 || align="right" | 44 262
|-
| 1801 || align="right" | 5 255
| 1925 || align="right" | 22 835
| 2000 || align="right" | 46 196
|-
| 1834 || align="right" | 6 928
| 1950 || align="right" | 31 781
| 1999 || align="right" | 45 409
|-
| 1840 || align="right" | 7 314
| 1970 || align="right" | um 38 000
| 2002 || align="right" | 47 704
|-
| 1845 || align="right" | 7 782
| 1975 || align="right" | 40 441
| 2003 || align="right" | 48 214
|-
| 1850 || align="right" | 8 137
| 1985 || align="right" | 45 749
| 2006 || align="right" | 48 219
|-
| 1855 || align="right" | 8 651
| 1989 || align="right" | 47 787
| 2011 || align="right" | 48 565
|}

=== Tungumál ===
[[Færeyska]] er tungumál sem hefur þróast úr [[fornnorræna|fornnorrænu]] og er náskylt [[íslenska|íslensku]] en hefur þó orðið fyrir mun meiri áhrifum frá [[danska|dönsku]]. Presturinn [[Venceslaus Ulricus Hammershaimb]], sem var góðvinur [[Jón Sigurðsson (forseti)|Jóns Sigurðssonar]] og varð fyrir áhrifum af honum, mótaði færeyska ritmálið. Hann gaf út fyrstu færeysku [[málfræði]]bókina árið 1854 og samdi stafsetningarreglur.

[[Christian Matras]], kunnur færeyskur fræðimaður og prófessor í [[málvísindi|málvísindum]] við [[Kaupmannahafnarháskóli|Kaupmannahafnarháskóla]], samdi fyrstu færeysk-dönsku [[orðabók]]ina ásamt Mads Andreas Jacobsen og kom hún út 1927–1928. Matras varð síðar fyrsti forstöðumaður [[Fróðskaparsetur Føroya|Fróðskaparseturs Føroya]]. Christian Matras vann að útgáfu ýmissa færeyskra handrita, meðal annars mikils safns færeyskra [[danskvæði|danskvæða]]. Hann átti mikinn þátt í að móta færeyskt nútímaritmál. 

Árið 1998 kom út stór orðabók, ''Føroysk orðabók'', og var aðalritstjóri hennar [[Jóhan Hendrik W. Poulsen]], en bókin var unnin á Fróðskaparsetrinu og byggðist að hluta á seðlasöfnum frá Christian Matras og fleirum.<ref>{{Cite web |url=http://xn--mlfri-xqa2b6e.is/grein.php?id=241 |title=Føroysk orðabók. Á www.málfræði.is, skoðað 11. apríl 2011. |access-date=2011-04-11 |archive-date=2016-03-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160307025257/http://xn--mlfri-xqa2b6e.is/grein.php?id=241 |url-status=dead }}</ref>

=== Trúarlíf ===
Færeyingar þykja trúræknir; um 79.7% Færeyinga tilheyra [[Evangelísk-lúthersk kirkja|evangelísk-lúthersku]] þjóðkirkjunni ([[Fólkakirkjan]]) og flestir aðrir öðrum kristnum söfnuðum.<ref>[https://statbank.hagstova.fo/pxweb/en/H2/H2__MM__MM03/atrud_prgj.px/ Parishes, 1st January (2000-2019)] Statistics Faroe Islands</ref> Árið 1948 var [[Biblían]] gefin út á færeysku í fyrsta sinn og hafði hún verið þýdd á færeysku úr ýmsum nútímatungumálum. Jacob Dahl og Kristian Osvald Viderø luku við nýja þýðingu úr [[hebreska|hebresku]] og [[gríska|grísku]] árið 1961.

Embætti Færeyjabiskups var aflagt skömmu eftir siðaskipti og eftir það var stiftsprófastur æðsti maður kirkjunnar þar. Biskupsembættið var endurreist árið 1963 og á Ólafsvöku 2007 varð færeyska þjóðkirkjan sjálfstæð og ekki lengur undir dönsku kirkjunni. Jógvan Friðriksson var kjörinn fyrsti biskup færeysku þjóðkirkjunnar.<ref>[http://www.kristeligt-dagblad.dk/artikel/265906:Kirke---tro--Faeroeerne-faar-ny-biskop Færøerne får ny biskop. Kristeligt dagblad, 2. nóvember 2007.]</ref>

Könnun árið 2018 sýndi að yfir helmingur Færeyinga aðhyllast [[sköpunarhyggja|sköpunarhyggju]], þ. e. að Guð skapaði jörðina fyrir tugþúsund árum.<ref>[http://local.fo/50-faroese-believe-creationism-survey-finds/ Over 50% of Faroe Islanders believe in creationism, survey finds] Local.fo, skoðað 13. apríl, 2018.</ref>

=== Menntun ===
Í færeyskum [[Grunnskóli|grunnskólum]] hefur verið kennt á færeysku frá 1938 en einnig fá nemendur kennslu í dönsku og ensku. Vísir að [[framhaldsskóli|framhaldsskóla]] kom þegar árið 1937 en það var ekki fyrr en 1964 sem fyrsti framhaldsskólinn, Føroya Studentaskúli, var settur á laggirnar í [[Hoyvík]] í [[Þórshöfn (Færeyjum)|Þórshöfn]] er Føroya Handilsskúli, tækniskóli og sjómanna- og vélskóli. Þar er einnig [[Fróðskaparsetur Føroya]], sem var stofnað 20. maí 1960 og er eini skólinn á háskólastigi. Mjög margir Færeyingar fara þó enn til framhaldsnáms í Danmörku og öðrum löndum.

== Menning ==
=== Dansar og kvæði ===
[[Mynd:Faroese folk dance club from vagar.jpg|thumb|left|Færeyingar í [[Færeyski þjóðbuningurinn|færeyska þjóðbúningnum]].]]
Eftir [[siðaskiptin]] í Færeyjum var færeyskri tungu í raun úthýst úr kirkjunni, menningu og stjórnsýslu eyjanna og færeyskt [[ritmál]] var ekki mótað fyrr en um miðja [[19. öld]]. Menningararfurinn varðveittist því fyrst og fremst í munnlegri geymd um 300 ára skeið, bæði sem sögur, ævintýri og ekki síst [[dans]]ar og kvæði. Sum þessara kvæða eru um fornkappa, stundum íslenska, önnur um riddara og rómantík og sum eru skopkvæði um færeyska almúgamenn. Þessi kvæði hafa verið gefin út í stórum kvæðasöfnum.<ref>[http://www.mbl.is/mm/gagnasafn/grein.html?grein id=437904 Færeyskt stórvirki. Gagnasafn Morgunblaðsins, skoðað 11. apríl 2011]</ref>

Færeyingar sungu [[þjóðkvæði]] sín við forn [[Vikivaki|vikivakalög]] og dönsuðu dansa sem áttu rætur að rekja til [[Miðaldir|miðalda]]. Svipaðir dansar tíðkuðust á [[Ísland]]i á fyrri öldum en hurfu á [[17. öld|17.]] og [[18. öld]] þótt mörg danskvæði hafi varðveist niðurskrifuð. Færeyingar hafa aftur á móti haldið dans- og kvæðamenningu sinni til dagsins í dag og stíga enn forna dansa, til dæmis á þjóðhátíðardeginum [[Ólafsvaka|Ólafsvöku]]. 

Færeyski dansinn er [[hringdans]] eða keðjudans og geta danskvæðin verið allt frá fáeinum [[erindi|erindum]] upp í mörg hundruð. Oftast er einn [[forsöngvari]] sem syngur kvæðið en svo taka allir undir í [[viðlag]]inu, sem er sungið eftir hverja vísu.<ref>[http://mbl.is/mm/gagnasafn/grein.html?grein_id=617329 Leikum fagurt á foldum, enginn treður dansinn undir moldum. Gagnasafn Morgunblaðsins, skoðað 11. apríl 2011.]</ref>

[[Færeyski þjóðbúningurinn]] er svipaður [[Íslenski þjóðbúningurinn|þeim íslenska]] en þó litríkari. Fólk klæðist honum meðal annars á Ólafsvöku þegar það dansar en það er þó alls ekkert skilyrði að vera í búningi.

=== Færeyskar bókmenntir ===
Færeyingar eiga engin nafnkennd [[skáld]] eða [[rithöfundur|rithöfunda]] frá fyrri öldum en þjóðhetjan [[Nólseyjar-Páll]] var vinsælt skáld um aldamótin 1800. Eftir að færeyskt ritmál varð til komu ýmis skáld og rithöfundar fram á sjónarsviðið en þekktustu höfundar Færeyja eru allir fæddir um aldamótin 1900, þeir [[William Heinesen]], sem fékk [[Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs]] 1964 fyrir skáldsöguna ''Det gode håb'' (Vonin blíð) en skrifaði reyndar aðallega á dönsku, [[Hedin Brú]], en Færeyingar völdu sjálfir skáldsögu hans ''Feðgar á ferð'' sem bók [[20. öldin|20. aldarinnar]] í Færeyjum, og [[Jørgen-Frantz Jacobsen]], en skáldsaga hans ''Barbara'', sem skrifuð var á dönsku og kom út 1939, ári eftir lát höfundarins, var þýdd á fjölda tungumála og hefur náð mestri útbreiðslu allra bóka eftir færeyskan höfund.<ref>[http://www.mbl.is/mm/gagnasafn/grein.html?grein_id=120025 Færeyskar bókmenntir. Gagnasafn Morgunblaðsins, skoðað 11. apríl 2011.]</ref>

Af yngri höfundum er [[Rói Patursson]] þekktastur, en hann fékk Bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs árið 1986 fyrir ljóðasafnið ''Líkasum''.

=== Fjölmiðlar ===
Elsta færeyska blaðið er [[Dimmalætting]], sem fyrst kom út 1878 og kemur nú út fimm daga í viku eins og helsti keppinauturinn, [[Sosialurin]], sem hefur komið út frá 1927. Dimmalætting var áður flokksblað [[Sambandsflokkurinn (Færeyjar)|Sambandsflokksins]] og Sosialurinn fylgdi [[Jafnaðarflokkurinn|Jafnaðarflokknum]] en bæði teljast nú óháð. Fleiri flokksblöð komu út í Færeyjum fyrr á árum en lögðu upp laupana í kreppunni upp úr 1990. Norðlýsið er gefið út í [[Klakksvík]] og ætlað íbúum Norðeyjanna. Nokkur tímarit koma einnig út.

Útvarp Føroya hóf útsendingar 1957 og síðan hafa bæst við Rás 2 og kristilega útvarpsstöðin Lindin. Sjónvarp Føroya hóf útsendingar 1984 og urðu Færeyjar þar með síðasta landið í Evrópu til að fá eigin sjónvarpsstöð. Sjónvarp Føroya og Útvarp Føroya sameinuðust árið 2005 í eitt fyrirtæki, [[Kringvarp Føroya]].

=== Færeyskar matarhefðir ===
[[Mynd:Skerpikjøt (2).jpg|thumb|left|Skerpikjöt.]]
Frá fornu fari hefur uppistaðan í [[mataræði]] Færeyinga verið [[kjöt]]- og [[Fiskur|fiskmeti]]. [[Kartafla|Kartöflur]] bættust við á [[19. öld]] ásamt fáeinum öðrum grænmetistegundum, einkum [[hvítkál]]i og [[gulrófa|gulrófum]]. Á síðustu áratugum hefur neysla á innfluttum matvælum aukist mikið en hefðbundnir færeyskir réttir eru bæði algengur hversdagsmatur og bornir fram við hátíðleg tækifæri. Lítið er þó um að þeir séu á boðstólum á færeyskum veitingastöðum.

Einn þekktasti rétturinn er [[skerpikjöt]], sem er vindþurrkað [[kindakjöt]]. Það er mjög bragðsterkt og fellur ekki að smekk allra. Það er oftast skorið hrátt í þunnar sneiðar og borðað á [[rúgbrauð]]i. Kjötið er þurrkað í [[hjallur|hjalli]] í 5-9 mánuði eða jafnvel í heilt ár. Mjög víða í Færeyjum má einnig sjá [[siginn fiskur|siginn fisk]] (''ræstan fisk'') hanga í hjalli eða undir þakskeggi og einnig ''ræst kjöt'', kindakjöt sem látið er hanga í mun styttri tíma en skerpikjötið, gjarnan um tvo mánuði. Kindakjöt er langalgengasta kjötið en [[Nautakjöt|nauta-]] og [[svínakjöt]] er einnig borðað, svo og [[kjúklingur]]. Eina færeyska villibráðin, fyrir utan [[Hvalur|hvali]] og [[sjófulgar|sjófugla]], eru [[Snæhéri|snæhérar]], sem eru veiddir fyrir jólin.

''Grind og spik'' er algengur færeyskur réttur, kjöt og spik af [[grindhvalur|grindhvölum]]. Kjötið er einnig oft steikt og borið fram í brúnni sósu og kallast þá ''grindabúffur''. Ýmsir [[sjófugl]]ar eru líka borðaðir, ýmist ferskir eða „ræstir“, og egg sjófugla eru einnig vinsæll matur. Fiskur, ferskur, siginn eða þurrkaður, er mjög algengur matur og með honum er stundum höfð ''garnatálg'', en það er mör úr sláturfé sem er mótaður í kúlu og síðan látinn hanga. ''Knettir'' eða fiskibollur eru oft á borðum. Fæstir Færeyingar kaupa fisk úti í búð, enda úrvalið lítið; þeir veiða hann sjálfir eða kaupa hann beint af sjómönnum á bryggjunni.<ref>[http://www.faroeislands.com/Default.aspx?pageid=10410 Mad fra de rene vande. Á www.faroeislands.com, skoðað 11. apríl 2011]</ref>

=== Grindadráp ===
[[Grindhvalaveiðar|Grindhvaladráp]] er ekki aðeins gamall siður í Færeyjum, heldur mikilvægur þáttur í efnahagslífi margra byggða og er talið að kjötið af [[Grindhvalur|grindhvölunum]] sé um 25% alls kjöts sem neytt er á eyjunum. Um 950 grindhvalir eru veiddir árlega og eru hvalavöðurnar reknar með bátum inn í víkur eða firði og að landi, þar sem hvalfangarar slátra þeim og síðan er fengnum skipt jafnt á milli allra þátttakenda í veiðunum. Strangar reglur gilda um hvernig standa skal að veiðunum og fylgist sýslumaður á hverjum stað með því að þeim sé fylgt.

== Tilvísanir ==
{{Reflist}}

== Tenglar ==
* [http://www.flb.fo Føroya landsbókasavn] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080915084806/http://www.flb.fo/ |date=2008-09-15 }}
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3297962 ''Vindsorfið en vinalegt land''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1976]
* [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1374350 ''Færeyjar; með gestrisnum frændum í fögru landi''; grein í Morgunblaðið 1966]
* [http://www.flickr.com/groups/1221871@N23/pool/ Faroe Islands Nature and People]
* [http://www.norden.org/is/um-northurloend/loend-og-sjalfstjornarsvaethi/faereyjar Tölfræðiupplýsingar um Færeyjar á Norden.org]

{{Eyjar í Færeyjum}}
{{Evrópa}}
{{Norðurlandaráð}}
{{Vestnorræna ráðið}}
{{Gæðagrein}}

[[Flokkur:Færeyjar|*]]
[[Flokkur:Norðurlönd]]
[[Flokkur:Eyjaklasar]]