Skoða frumkóða fyrir Essex

{{Ensk sýsla
| nafn = Essex
| mynd = [[Mynd:Flag of Essex.svg|150px|Flag of Essex]]
| kort = [[Mynd:EnglandEssex.png]]
| staða = Formlegt og óstórborgarlegt
| uppruni = Söguleg
| svæði = [[Austur-England]]
| sæti = 11
| flatarmál = 3670
| höfuðbær = [[Chelmsford]]
| iso = GB-ESS
| ons = 22
| nuts3 = UKH33
| mannfjöldaár = 2012
| mannfjöldi = 1.740.888
| þéttleiki = 474
| kynþættir = 96,8% hvíta<br />1,2% suðasíska
| ráð = Essex County Council
| stjórnmálaflokkur = [[Íhaldsflokkurinn (Bretlandi)|Íhaldsflokkurinn]]
}}

'''Essex''' (borið fram {{IPA link|/ˈɛsɨks/}}) er [[sýsla]] í [[Suðaustur-England]]i á [[Bretland]]i. Höfuðstaður sýslunnar er [[Chelmsford]]. Hæsti staður sýslunnar er Chrishall Common, 147 m.y.s., sem er í grennd við þorpið [[Langley]], skammt frá mörkum Essex og [[Hertfordshire]].

== Saga ==
Bærinn [[Colchester]] er í norðausturhluta sýslunnar og er elsti bærinn í Englandi, stofnaður áður en [[Rómaveldi|Rómverjar]] komu til landsins. Á tímum Rómverja kallaðist hann ''[[Camulodunum]]''. Upprunalega var Colchester höfuðstaður [[rómverskt skattland|rómverska skattlandsins]] [[Brittanía|Brittaníu]] og hafði eigin [[myntslátta|myntsláttu]]. Árið [[61]] var borgin lögð í rúst í uppreisn [[Boudica|Boudicu]] drottningar. Síðar varð London höfuðborg skattlandsins. 

Heitið ''Essex'' er [[Engilsaxar|engilsaxneskt]] og er dregið af [[fornenska|fornensku]] orðinu ''Ēastseaxe'' sem þýðir „Austursaxar“, austlægt konungsríki [[Saxar|Saxa]]. [[Konungsríkið Essex]] var stofnað árið [[527]] af konunginum [[Æscwine af Essex|Æscwine]] og spannaði það svæði norðan við [[Thames]]-ána og stóran hluta þess svæðis sem varð síðar [[Middlesex]] og [[Hertfordshire]], en var síðar bundið við löndin austan við [[Lee (á)|Lee-ána]]. Lönd Austursaxa lágu að löndum [[Englar|Engla]] frá [[Austur-Anglía|Austur-Anglíu]], það er að segja [[Norfolk]], [[Suffolk]] og [[Cambridgeshire]].

Seinna varð konungsríkið Essex hluti [[England|konungsríkisins Englands]] og var þá gert að [[skíri]]. Sýsluráðið í Essex var stofnað árið [[1889]]. Núverandi landamerki milli Essex og [[Austur-London]] urðu til árið [[1965]] þegar [[East Ham]] og [[West Ham]] urðu [[borgarhlutar í London|borgarhlutar London]].

== Umdæmi ==
Það eru fjórtán umdæmi í Essex: [[Harlow]], [[Epping Forest]], [[Brentwood]], [[Basildon]], [[Castle Point]], [[Rochford]], [[Maldon]], [[Chelmsford]], [[Uttlesford]], [[Braintree]], [[Colchester]] og [[Tendring]]. [[Thurrock]] og [[Southend-on-Sea]] eru sameiningarumdæmi.

== Íbúar og byggðir ==
[[Mynd:Finchingfield(ChristineMatthews)Jun2005.jpg|thumb|left|200px|Dæmigert þorp í Norður-Essex, [[Finchingfield]].]]

Fjölbreytt byggð er í sýslunni. Útþensla [[London]] inn í sýsluna er hindruð af svokölluðu „[[grænt belti|græna belti]]“, en í sýslunni eru þó tveir bæir, [[Basildon]] og [[Harlow]], sem voru byggðir upp frá grunni til að hýsa fólk sem flutt hafði frá London eftir eyðilegginguna þar í [[seinni heimsstyrjöldin]]ni. Báðir hafa vaxið heilmikið síðan. [[Eppingskógur]] takmarkar líka útþenslu frá London.

Vegna nálægðar London við Essex fara margir íbúar sýslunnar daglega til London í vinnu, sérstaklega frá þeim bæjum þar sem [[lestarstöð]]var eru. Í Bretlandi er oft grínast með staðalímyndina „[[Essex girl]]“, sem þýðir nánast sama og heimsk ljóska, en „[[Essex man]]“ er aftur á móti notað um óheflaða menn af verkamannastétt sem kjósa [[Íhaldsflokkurinn (Bretlandi)|Íhaldsflokkinn]].

Fyrirhuguð er uppbygging í suðausturhluta sýslunnar, þar sem þegar eru þéttbýliskjarnarnir [[Southend]] og [[Thurrock]] á [[Thames Gateway]]-svæðinu. Í suðvesturhluta sýslunnar eru svæði sem hafa nánast runnið saman við London, til dæmis [[Buckhurst Hill]] og [[Chigwell]], sem talin eru hluti af þéttbýli Stór-Lundúnasvæðisins. Norðan við „græna beltið“ er aðallega dreifbýli, nema bæirnir [[Colchester]] og [[Chelmsford]]. Í norðarhlutanum eru margir smábæir, þorp og smáþorp með húsum reistum úr hefðbundnum efnivið eins og [[viður|timbri]] og [[múrsteinn|múrsteini]]. Oft eru húsin þar með þökum úr leir[[hella|hellum]] eða [[stráþak|hálmi]].

== Samgöngur ==
[[Mynd:GreenhitheThames5346.JPG|thumb|200px|Brúin sem tengir Essex við [[Kent]].]]

Aðalflugvöllurinn í Essex er [[London Stansted-flugvöllur]] og þaðan er flogið til ákvörðunarstaða í [[Evrópa|Evrópu]] og [[Norður-Ameríka|Norður-Ameríku]]. [[Southend-flugvöllur]], sem var áður einn fjölsóttasti flugvöllur á Bretlandi, er núna í endurbyggingu, en þaðan er þó flogið til [[Ermarsundseyjar|Ermarsundseyja]]. Í sýslunni eru líka nokkrir litlir flugvellir, sumir þeirra voru gerðir á tímum [[fyrri heimsstyrjöldin|fyrri]] eða [[seinni heimsstyrjöldin|seinni heimsstyrjaldarinnar]]. Nú eru þeir notaðir fyrir einkaflugvélar eða til flugkennslu.

Höfnin í [[Tilbury]] er ein þriggja aðalhafna Bretlands, og höfnin í [[Harwich]] tengir Essex við [[Holland]]. Í [[Dartford]] er stór brú sem tengir Essex við [[Kent]] í suðri. Einnig er hægt að fara yfir [[Thames]]-ána með [[ferja|ferju]]. Um alla sýsluna er víðtækt [[almenningssamgöngur|almenningsamgangnakerfi]].

Hraðbrautirnar [[M25-hraðbraut|M25]] og [[M11-hraðbraut|M11]] liggja báðar yfir þvera sýsluna, og aðalvegirnir [[A12]] og [[A13]] liggja út frá London. [[Neðanjarðarlestakerfi Lundúnaborgar]] og önnur [[Járnbrautarlest|lestakerfi]] þjóna sumum hlutum sýslunnar.

== Iðnaður og viðskipti ==
[[Lakeside-verslunarmiðstöð]]in í [[Thurrock]] var ein fyrsta verslunarmiðstöð á Englandi og er enn vinsæl þrátt fyrir umferðartafir á M25-hraðbrautinni og samkeppni við [[Bluewater-verslunarmiðstöð]]ina þar nálægt.

Iðnaðarsvæði eru aðallega í suðurhluta Essex en annars staðar í sýslunni er aðallega stundaður landbúnaður. Bærinn Harlow er miðstöð fyrir [[rafeindavörur|rafeindavara]]-, [[vísindi|vísinda]]- og [[lyf]]jafyrirtæki, og evrópskar höfuðstöðvar [[Ford Motor Company|Ford-bílaverksmiðjanna]] eru í Brentwood. Í bænum [[Loughton]] er prentsmiðja sem prentar breska og erlenda [[peningaseðill|peningaseðla]]. Mörg rafeindafyrirtæki hafa byggst upp í Chelmsford allt frá árdögum rafeindaiðnaðsins, og þar eru líka nokkur [[vátrygging]]a- og [[fjármál]]afyrirtæki. Gosframleiðandinn [[Britvic]] er einnig þar.

== Athyglisverðir staðir ==

* [[Abberton Reservoir]]
* [[Arena Essex skeiðvöllur]]
* [[Audley End]]
* [[Colne Valley-járnbraut]]
* [[Dýragarðurinn í Colchester]]
* [[East Anglian-járnbrautarsafn]] 
* [[Eppingskógur]]
* [[Harlow|Harlow New Town]]
* [[Háskólinn í Essex]] (Wivenhoe Park í Colchester)
* [[Kastalinn í Colchester]]
* [[Kastalinn í Hedingham]]
* [[Gorillaz]] Kong Studios (skáldaður)
* [[Mangapps-járnbrautarsafn]] ([[Burnham-on-Crouch]])
* [[Mistley Towers]]
* [[North Weald-flugvöllur]]
* [[St Peter-on-the-Wall]]
* [[Southend Pier]]
* [[Waltham Abbey]]

== Vinasýslur ==
* {{CHN}} [[Jiangsu]], [[Kína]]
* {{FRA}} [[Picardy]], [[Frakkland]]i
* {{DEU}} [[Þýringaland]], [[Þýskaland]]i 
* {{USA}} [[Henrico County, Virginia|Henrico County]], [[Virginía (fylki)|Virginíu]] í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]]

== Heimild ==
* {{wpheimild | tungumál = En | titill = Essex | mánuðurskoðað = 26. mars | árskoðað = 2010}}

{{Essex}}
{{Sýslur í Englandi}}

[[Flokkur:Sýslur á Englandi]]
[[Flokkur:Essex| ]]