Skoða frumkóða fyrir Berlín

{{Byggð
| nafn                     = Berlín
| nafn_í_eignarfalli       = Berlínar
| nafn_á_frummáli          = <!-- ef það er ekki eins og íslenska heitið -->
| tegund_byggðar           = [[Höfuðborg]] og [[Þýskaland#Stjórnsýslueiningar|sambandsland]]
| mynd                     = Museumsinsel Berlin Juli 2021 1 (cropped).jpg
| mynd_stærð               = 
| mynd_alt                 = 
| mynd_texti               = 
| fáni                     = Flag of Berlin.svg
| innsigli                 = 
| skjaldarmerki            = DEU Berlin COA.svg
| viðurnefni               = 
| kjörorð                  = 
| kort                     = 
| kort_texti               = 
| teiknibóla_kort          = Þýskaland
| teiknibóla_kort_texti    = 
| hnit                     = {{hnit|52|31|12|N|13|24|18|E|format=dms|display=inline}}
| undirskipting_gerð       = [[Listi yfir fullvalda ríki|Land]]
| undirskipting_nafn       = {{fáni|Þýskaland}}
| undirskipting_gerð1      = [[Sambandslönd Þýskalands|Sambandsland]]
| undirskipting_nafn1      = Berlín
| undirskipting_gerð2      = 
| undirskipting_nafn2      = 
| stofnun_titill           = Stofnun
| stofnun_dagsetning       = 
| leiðtogi_titill          = Borgarstjóri
| leiðtogi_nafn            = Kai Wegner
| leiðtogi_flokkur         = [[Kristilegi demókrataflokkurinn (Þýskaland)|CDU]]
| heild_gerð               = Borg/Land
| flatarmál_heild_km2      = 891,3
| hæð_m                    = 34
| mannfjöldi_frá_og_með    = 2021
| mannfjöldi_heild         = 3850809
| mannfjöldi_þéttleiki_km2 = 4126
| tímabelti                = [[Mið-Evróputími|CET]]
| utc_hliðrun              = +01:00
| tímabelti_sumartími      = [[Sumartími Mið-Evrópu|CEST]]
| utc_hliðrun_sumartími    = +02:00
| póstnúmer_gerð           = Póstnúmer
| póstnúmer                = 
| svæðisnúmer              = 
| vefsíða                  = {{URL|berlin.de}}
}}
'''Berlín''' er stærsta [[borg]] og [[höfuðborg]] [[Þýskaland]]s með tæpar 3,8 [[milljón]]ir íbúa ([[2020]]) en flestir hafa íbúarnir verið 4,4 milljónir fyrir [[síðari heimsstyrjöld]]. Borgin er einnig sú fjölmennasta innan [[Evrópusambandið|Evrópusambandsins]] ef miðað er við opinber borgarmörk. Berlín stendur við árnar [[Spree]] og [[Havel]] í norðaustanverðu Þýskalandi og er umlukt [[Sambandslönd Þýskalands|sambandslandinu]] [[Brandenborg]], en borgin sjálf er sjálfstætt sambandsland.

== Saga Berlínar ==
=== Upphaf og miðaldir ===
Upphaf Berlínar má rekja til [[13. öldin|13. aldar]] en þá eru til staðar tveir bæir gegnt hvor öðrum við ána [[Spree]]. Þeir hétu ''Berlin'' og [[Cölln]]. Berlin er dregið af slavneska orðinu ''berl'', sem merkir [[mýri]] eða [[votlendi]]. Heitið hefur ekkert með [[bjarndýr|birni]] að gera eins og margir halda, þó að í dag sé [[bjarndýr|björn]] í [[skjaldarmerki]] og [[fáni|fána]] borgarinnar. Bærinn Cölln var nefnur eftir borginni [[Köln]] við [[Rín]]. [[1307]] sameinuðust bæirnir og mynduðu [[borg]]ina Berlin-Cölln. Aðrir núverandi borgarhlutar eru þó eldri. Til dæmis kemur [[Spandau]] fyrst við skjöl [[1197]] og [[Köpenick]] [[1209]] en þetta voru sjálfstæðar borgir allt fram í byrjun [[20. öldin|20. aldar]].

=== Uppgangur og styrjaldir ===
[[1415]] varð [[Friðrik I (Brandenborg)|Friðrik I]] af [[Hohenzollern-ættin|Hohenzollern-ætt]] [[kjörfursti]] [[Brandenborg (sambandsland|Brandenborgar]] (og þar með Berlínar). [[Hohenzollern-ættin]] átti eftir að ríkja í Berlín sem [[hertogi|hertogar]], [[kjörfursti|kjörfurstar]], [[konungur|konungar]] og [[keisari|keisarar]] allt til [[1918]]. [[30 ára stríðið]] á [[17. öldin|17. öld]] hafði geigvænlegar afleiðingar fyrir Berlín. Barist var utan borgar sem innan, aðallega gegn keisaraliðinu. Þriðjungur allra bygginga skemmdust og íbúafjöldinn minnkaði um helming. Eftir [[stríð]] náði borgin sér þó furðu hratt. Íbúum fjölgaði, ekki síst er [[Friðrik Vilhjálmur (kjörfursti)|Friðrik Vilhjálmur]] (kallaður ''Der grosse Kurfürst''), bauð frönskum [[húgenottar|húgenottum]] hæli í borginni. Þá risu nokkur frönsk hverfi. Árið [[1700]] var fimmtungur borgarbúa franskur. Einnig komu innflytjendur frá [[Bæheimur|Bæheimi]] og [[Pólland]]i.

=== Berlín sem höfuðborg Prússlands ===
[[Mynd:Bburger Tor 1832.jpg|thumb|[[Brandenborgarhliðið]] 1832]]
Árið [[1701]] krýndi [[Friðrik I (konungur Prússlands)|Friðrik III]] sig til [[konungur|konungs]] og kallaðist þá [[Friðrik I (konungur Prússlands)|Friðrik I]]. [[Prússland]] myndaðist sem [[konungsríki]] og varð Berlín þá [[höfuðborg]]. Sonur Friðriks I, [[Friðrik Vilhjálmur (Prússland)|Friðrik Vilhjálmur]], gerði Prússland að stórveldi. Íbúatalan jókst úr 55 þúsund í 100 þúsund í hans tíð. Hann fjölgaði hermönnum úr 5 þúsund í 26 þúsund. Árið [[1740]] tók sonur hans við, [[Friðrik II (Prússland)|Friðrik II]]. Hann hernam [[Slesía|Slesíu]] í [[Pólland]]i, var einn af sigurvegurunum í [[7 ára stríðið|7 ára stríðinu]] og fékk viðurnefnið ''Der Grosse'' (''Hinn mikli'').

Eftir sigur [[Napoleon Bonaparte|Napoleons]] á Prússum í orrustunum við [[Jena]] og [[Auerstedt]] var leiðin greið til Berlínar. Napoleon og herlið hans þrammaði í gegnum hið nýreista [[Brandenborgarhliðið|Brandenborgarhlið]] og hertók borgina. Frakkar urðu hins vegar til þess að [[menning]] borgarinnar tók stökk upp á við. Mynduð var [[borgarstjórn]], [[Humboldt-háskólinn]] var stofnaður, fyrsta [[dagblað]]ið hóf göngu sína.

Í [[iðnbyltingin|iðnbyltingunni]] um miðja [[19. öldin|19. öld]] óx Berlín hratt. [[1838]] var fyrsta [[járnbraut]]in lögð frá Berlín og gekk hún til [[Potsdam]]. Íbúafjöldinn margfaldaðist. Árið [[1819]] voru íbúar rétt um 200 þúsund en náðu einni milljón [[1877]].

[[1871]] var [[Vilhjálmur I (keisari Prússlands)|Vilhjálmur]] Prússakonungur krýndur til [[keisari|keisara]] í [[Versalir|Versölum]]. Það með varð Berlín að keisaraborg en það stóð aðeins í 37 ár. Við tap [[Þýskaland]]s í [[heimstyrjöldin fyrri|heimstyrjöldinni fyrri]] var keisaraveldið lagt niður. Við tók Weimar-lýðveldið.

=== Weimar-lýðveldið ===
Skömmu eftir að [[Weimar-lýðveldið]] var stofnað, voru borgarmörkin útvíkkuð talsvert. Sjö nágrannaborgir voru sameinaðar Berlín, svo sem [[Köpenick]] og [[Spandau]]. Íbúafjöldinn fór í 3,8 milljónir, talsvert meira en er í dag. Þrátt fyrir háar stríðsskaðabætur sem Þýskaland þurfti að greiða eftir [[heimstyrjöldin fyrri|heimstyrjöldina fyrri]], var Berlín menningarleg heimsborg. Tími þessi kallast ''Die Goldenen Zwanziger'' (''Hinn gullni 3. áratugur'') og einkenndist hann af mikilli kvikmyndagerð, leikhússýningum, listaviðburðum og næturlíf. Næturlíf þessa tíma eru gerð góð skil í kvikmyndinni [[Cabaret]] frá [[1972]]. Einnig áttu [[vísindi]]n mikla uppsveiflu á þessum tíma í borginni þegar menn á borð við nóbelsverðlaunahafana [[Albert Einstein|Einstein]], [[Fritz Haber|Haber]] og [[Otto Hahn|Hahn]] stunduðu fræði sín í borginni.

Meðan menningarlífið stóð í blóma, urðu mikil tíðindi í [[stjórnmál]]um. Þjóðarflokkur [[Adolf Hitler|Hitlers]] (NSDAP) varð æ vinsælli. Hinn aldni ríkisforseti, [[Paul von Hindenburg]], sá sig tilneyddan til að veita Hitler kanslaraembættið í [[janúar]] [[1933]]. Mánuð seinna brann [[Ríkisþinghúsið í Berlín|ríkisþinghúsið (Reichstag) í Berlín]]. Hitler leysti þá þingið upp og flokkur hans hrifsaði til sín völdin. Endalok Weimar-lýðveldisins var staðreynd. Í hönd fór eitt grimmasta tímabil í sögu Þýskalands.

=== Þriðja ríkið og heimstyrjöldin síðari ===
Strax við valdatöku [[Adolf Hitler|Hitlers]] upplifðu [[gyðingar]] í borginni sínar fyrstu ofsóknir. Hundruðir flúðu land, ekki síst [[vísindamenn]] (til dæmis [[Lise Meitner]], [[Albert Einstein]]). Þrátt fyrir þetta voru [[Ólympíuleikarnir]] haldnir í Berlín [[1936]]. Nóttina 9.–10. [[nóvember]] var kveikt í öllum bænahúsum gyðinga í borginni. Þúsundir [[Gyðingar|gyðinga]] voru handteknar og verslanir þeirra eyðilagðar. Af upphaflega 75 þúsund [[gyðingar|gyðingum]] í borginni, lifðu aðeins 1.200 þeirra [[þriðja ríkið]] af.

[[1939]] hófst [[heimstyrjöldin síðari]]. Strax ári seinna varð Berlín fyrir fyrstu [[loftárásir|loftárásum]] [[Bretland|Breta]]. Skemmdir voru takmarkaðar í upphafi. En þegar [[Bandaríkin|Bandaríkjamenn]] tóku þátt í loftárásunum urðu skemmdirnar gífurlegar. Hitler stjórnaði ríkinu að mestu úr neðanjarðarbyrgi sínu (nálægt [[Potsdamer Platz]]) í skjóli fyrir öllum árásum. Loftárásum linnti ekki fyrr en [[Rússland|Rússar]] stóðu fyrir borgardyrunum í [[apríl]] [[1945]] en þá var verulega tekið að halla á stríðsgæfu Þjóðverja. Rússar hertóku borgina eftir ákafa götubardaga. Hitler sjálfur framdi sjálfsmorð í neðanjarðarbyrgi sínu [[30. apríl]]. [[2. maí]] gafst borgin upp. Berlín var þá rjúkandi rúst. Um fimmtungur allra bygginga voru gjöreyðilagðar (600 þúsund íbúðir), þar af helmingur í miðborginni.

=== Eftirstríðsárin ===
[[Mynd:CheckpointCharlie1989.jpg|thumb|[[Checkpoint Charlie]] var landamærastöð milli bandaríska og rússneska hernámssvæðisins í Berlín]]
[[Mynd:BrandenburgerTorDezember1989.jpg|thumb|Fólk safnast saman við [[Brandenborgarhliðið]] í desember 1989]]
Eftir lok stríðsins var Berlín skipt upp í fjóra hluta á milli hernámsveldanna. [[Sovétríkin|Sovétmenn]] voru í austurhluta borgarinnar en [[Bretland|Bretar]], [[Frakkland|Frakkar]] og [[Bandaríkin|Bandaríkjamenn]] í vesturhlutanum. Yfirmenn herjanna mynduðu sameiginlega [[borgarstjórn]]. En brátt kom upp missætti milli herveldanna. Í [[júní]] [[1948]] fór svo að Sovétmenn lokuðu öllum götum og lestarteinum sem lágu í kringum hernámssvæði bandamanna. Þar sem vesturhluti Berlínar var sem eyja í sovéska hernámshlutanum í Þýskalandi, varð hann með öllu einangraður. Matar- og eldsneytisskortur gerði vart við sig í vesturhluta Berlínar. Því tóku Bandaríkjamenn á það ráð að fljúga með [[matvæli]] og nauðsynjavörur til borgarinnar. Þessi aðgerð kallaðist ''Luftbrücke'' (''Loftbrú''). [[Tempelhof-flugvöllur]] varð því að nokkurs konar lífæð borgarinnar. Þegar [[Sovétmenn]] sáu að lokanir þeirra skiluðu ekki tilætluðun árangri, var umferðinni hleypt á aftur. [[Kalda stríðið]] var í algleymingi.

[[1949]] var [[Sambandsríki Þýskalands]] stofnað með höfuðborg í [[Bonn]]. Aðeins nokkrum mánuðum seinna var [[Alþýðulýðveldi Þýskalands]] stofnað. [[Austur-Berlín]] varð höfuðborg [[Austur-Þýskaland]]s, en [[Vestur Berlín]] var aðeins eitt af sambandríkjum [[Vestur-Þýskaland]]s. 
[[1961]] hóf austurþýska stjórnin að reisa múr meðfram gjörvöllum landamærum ríkjanna tveggja. Var þá einnig reistur múr umhverfis Vestur-Berlín. Tilgangur múrsins var að varna því að fólk frá Austur-Þýskalandi kæmist til vesturs en tugþúsundir manna yfirgáfu Austur-Þýskaland árin áður. Með tilkomu [[Berlínarmúrinn|Berlínarmúrsins]] var einangrun Vestur-Berlínar fullkomnuð. Aðeins tveimur árum seinna kom [[John F. Kennedy]], [[Bandaríkjaforseti]], í heimsókn til Vestur-Þýskalands. Í þeirri för kom hann einnig til Berlínar. Á stórum útifundi fyrir framan ráðhúsið lét hann þessi sögufrægu orð falla: „''Ich bin ein Berliner''“ (''Ég er Berlínarbúi'').

[[1989]] fóru gríðarlegar mótmælaöldur fram í ýmsum austurþýskum [[borg]]um. Eftir að [[Gorbachev]], [[forseti]] [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]], hélt ræðu í Austur-Berlín um að flóttamönnum frá Austur-Þýskalandi, sem flúðu land í gegnum [[Ungverjaland]] og [[Tékkóslóvakía|Tékkóslóvakíu]], yrðu ekki stöðvaðir, fór mikill neisti um íbúa Berlínar, bæði í austri og vestri. Fólk fór að safnast saman við Berlínarmúrinn. Sumir hömruðu í hann og aðrir klifruðu upp á hann. Í [[nóvember]] var ákveðið að létta á ferðabanni og hluti múrsins var opnaður. Samstundis streymdu þúsundir manna yfir til Vestur-Berlínar. Næstu daga voru ýmsar landamærastöðvar opnaðar, bæði í Berlín og annars staðar í Þýskalandi. Fall múrsins var staðreynd. Þó voru löndin bæði ekki sameinuð fyrr en á næsta ári.

[[1991]] var ákveðið að flytja þýska [[þing]]ið aftur til Berlínar. Sá flutningur fór fram allt til ársins [[1999]]. Berlín var þar með aftur orðin að höfuðborg sameinaðs Þýskalands.

== Borgarhlutar ==
{{location map+ |Berlín |float=right |width=500|caption= Borgarhlutar í Berlín|places=
{{location map~ |Berlín |lat=52.498889 |long=13.284917 |label=<small>'''[[Charlottenburg-Wilmersdorf]]'''</small>|position=bottom}} 
{{location map~ |Berlín |lat=52.5 |long=13.433333 |label=<small>'''[[Friedrichshain-Kreuzberg]]'''</small>|position=right}}
{{location map~ |Berlín |lat=52.533333 |long=13.5 |label=<small>'''[[Lichtenberg]]'''</small>|position=bottom}}
{{location map~ |Berlín |lat=52.53972 |long=13.58428 |label=<small>'''[[Marzahn-Hellersdorf]]'''</small>|position=bottom}}
{{location map~ |Berlín |lat=52.516667 |long=13.366667 |label=<small>'''[[Mitte]]'''</small>|position=top}}
{{location map~ |Berlín |lat=52.45 |long=13.45 |label=<small>'''[[Neukölln]]'''</small>|position=right}}
{{location map~ |Berlín |lat=52.568889 |long=13.402222 |label=<small>'''[[Pankow]]'''</small>|position=right}}
{{location map~ |Berlín |lat=52.566667 |long=13.35 |label=<small>'''[[Reinickendorf]]'''</small>|position=bottom}}
{{location map~ |Berlín |lat=52.533333 |long=13.166667 |label=<small>'''[[Spandau]]'''</small>|position=top}}
{{location map~ |Berlín |lat=52.433333 |long=13.25 |label=<small>'''[[Steglitz-Zehlendorf]]'''</small>|position=bottom}}
{{location map~ |Berlín |lat=52.466667 |long=13.383333 |label=<small>'''[[Tempelhof-Schöneberg]]'''</small>|position=bottom}}
{{location map~ |Berlín |lat=52.45 |long=13.566667 |label=<small>'''[[Treptow-Köpenick]]'''</small>|position=bottom}}}}

Berlín var lengi vel skipt upp í 23 borgarhluta en árið [[2001]] voru margir þeirra sameinaðir, þannig að nú eru þeir aðeins tólf talsins. Borgarhlutarnir eru tiltölulega sjálfstæðir, það er þeir hafa sína eigin [[borgarstjórn]], sinn eigin [[borgarstjóri|borgarstjóra]], sín eigin fjárhagsmál og svo framvegis. Listi borgarhlutana eftir stærð:

{| class="wikitable"
|-
!Borgarhluti !! Stærð í km²!! Íbúar
|-
| [[Treptow-Köpenick]] || 168,42 || 239 þúsund
|-
| [[Pankow]] || 103,01 || 364 þúsund
|-
| [[Steglitz-Zehlendorf]] || 102,5 || 292 þúsund
|-
| [[Spandau]] || 91,91 || 224 þúsund
|-
| [[Reinickendorf]] || 89,46 || 241 þúsund
|-
| [[Charlottenburg-Wilmersdorf]] || 64,72 || 318 þúsund
|-
| [[Marzahn-Hellersdorf]] || 61,74 || 247 þúsund
|-
| [[Tempelhof-Schöneberg]] || 53,09 || 333 þúsund
|-
| [[Lichtenberg]] || 52,29 || 257 þúsund
|-
| [[Neukölln]] || 44,93 || 310 þúsund
|-
| [[Mitte]] || 39,47 || 330 þúsund
|-
| [[Friedrichshain-Kreuzberg]] || 20,16 || 270 þúsund
|-
| '''Alls''' || '''891,7''' || '''3.425 þúsund'''
|}

== Íþróttir ==
[[Mynd:Berlin Olympiastadion aussen.jpg|thumb|Ólympíuleikvangurinn í Berlín er heimavöllur [[Hertha Berlin|Herthu Berlín]]]]
Berlín er Ólympíuborg. Þar voru Sumarólympíuleikarnir haldnir árið [[1936]], meðan [[þriðja ríkið]] var við lýði. Borgin sótti um leikana fyrir árið [[2000]] en þá varð [[Sydney]] fyrir valinu.

Mörg íþróttafélög eru starfandi í Berlín. Þekktasta knattspyrnufélag borgarinnar er [[Hertha Berlin]] en það hefur tvisvar orðið þýskur meistari, [[1930]] og [[1931]]. Heimavöllur liðsins er [[Ólympíuleikvangurinn í Berlín|Ólympíuleikvangurinn]] sjálfur. Íslenski knattspyrnumaðurinn [[Eyjólfur Sverrisson]] lék með félaginu [[1996]]-[[2002]]. Næst Herthu í vinsældum kemur [[1. FC Union Berlin]], sem er úr austurhluta Berlínar og leikur á [[Stadion an der Alten Försterei]]. Ólympíuleikvangurinn er árlega notaður fyrir úrslitaleik þýsku bikarkeppninnar í [[knattspyrna|knattspyrnu]]. Á honum fór einnig fram úrslitaleikur í HM í knattspyrnu árið [[2006]], en þá vann [[Ítalía]] [[Frakkland]].

Helsta [[Handbolti|handboltaliðið]] er Füchse Berlín. Besti árangur liðsins er þriðja sætið í þýsku deildinni (tvisvar). Nokkrir Íslendingar hafa spilað með og þjálfað liðið, þeirra á meðal eru [[Dagur Sigurðsson]] (þjálfari), Bjarki Már Elísson og [[Alexander Petersson]].

Allt frá [[1974]] hefur verið haldið [[Maraþonhlaup]] í borginni (''Berlin-Marathon''). Núverandi heimsmet í greininni á [[Haile Gebrselassie]], en hann setti það í hlaupinu í Berlín [[2008]].

== Vinabæir ==
Berlín viðheldur vinabæjatengslum við eftirfarandi borgir:

{| class="toptextcells"
| style="width:15em" |
{{USA|#}} [[Los Angeles]], [[Bandaríkjunum|BNA]] (1967)

{{FRA|#}} [[París]], [[Frakkland]]i (1987)

{{ESP|#}} [[Madrid]], [[Spánn|Spáni]] (1988)

{{TUR|#}} [[Istanbúl]], [[Tyrkland]]i (1988)

{{RUS|#}} [[Moskva|Moskvu]], [[Rússland]]i (1990)

{{POL|#}} [[Varsjá]], [[Pólland]]i (1991)
| style="width:17em" |
{{HUN|#}} [[Búdapest]], [[Ungverjaland]]i (1991)

{{BEL|#}} [[Brussel]], [[Belgía|Belgíu]] (1992)

{{IDN|#}} [[Jakarta]], [[Indónesía|Indónesíu]] (1993)

{{UZB|#}} [[Taskent]], [[Úsbekistan]] (1993)

{{MEX|#}} [[Mexíkóborg]], [[Mexíkó]] (1993)

{{CHN|#}} [[Peking]], [[Kína]](1994)
| style="width:20em" |
{{JPN|#}} [[Tókíó]], [[Japan]] (1994)

{{ARG|#}} [[Buenos Aires]], [[Argentína|Argentínu]] (1994)

{{CZE|#}} [[Prag]], [[Tékkland]]i (1995)

{{NAM|#}} [[Windhoek]], [[Namibía|Namibíu]] (2000)

{{GBR|#}} [[London]], [[Bretland]]i (2000)
|}

== Þekktir einstaklingar ==
Listi nokkurra þekktra einstaklinga frá Berlín:

* [[1769]] [[Alexander von Humboldt]] náttúrufræðingur
* [[1831]] [[Reinhold Begas]] myndhöggvari og málari 
* [[1878]] [[Gustav Stresemann]] ríkiskanslari og [[Friðarverðlaun Nóbels|friðarverðlaunahafi Nóbels]] [[1926]] 
* [[1901]] [[Marlene Dietrich]] leikkona og söngkona 
* [[1925]] [[Hildegard Knef]] leikkona og söngkona 
* [[1928]] [[Hardy Krüger]] leikari 
* [[1929]] [[Harald Juhnke]] skemmtikraftur og leikari
* [[1942]] [[Reinhard Mey]] þjóðlagasöngvari og trúbador 
* [[1961]] [[Natassja Kinski]] leikkona 
* [[1966]] [[Thomas Hässler]] knattspyrnumaður og heimsmeistari [[1990]] 
* [[1976]] [[Dominic Monaghan]] breskur leikari

== Byggingar og kennileiti ==
[[Mynd:2005-10-26 Brandenburger-Tor.JPG|thumb|[[Brandenborgarhliðið]] eftir fall múrsins]]
[[Mynd:Berlin Eiermann Memorial Church cropped.jpg|thumb|Minniskirkjan [[Kaiser-Wilhelm-Gedächtniskirche]]]]
[[Mynd:Rotes Rathaus.jpg|thumb|[[Rauða ráðhúsið]]]]
Flestar þekktar byggingar Berlínar eru í borgarhlutanum [[Mitte]], enda var hann miðborg Berlínar fyrir skiptingu, en einnig miðborg [[Austur-Berlín]]ar fyrir sameiningu. Þekktasta bygging borgarinnar er [[Brandenborgarhliðið]]. Það er jafnframt orðið að þjóðartákni Þjóðverja eftir fall [[Berlínarmúrinn|Berlínarmúrsins]]. Múrinn var aðeins í nokkra metra fjarlægð frá hliðinu, sem stóð austan við múrinn, þannig að það myndaði nokkurs konar botnlanga í miðborg Austur-Berlínar. Skammt norður af hliðinu stendur hið fræga [[Ríkisþinghúsið í Berlín|ríkisþinghús]] (''Reichstag''). Það var reist sem þinghús á keisaratíma [[Prússland]]s og þar var [[Weimar-lýðveldið]] stofnað. Þegar bruninn í húsinu átti sér stað [[1933]], notaði [[Adolf Hitler|Hitler]] sér hann sem átyllu til að auka völd sín og mynda [[þriðja ríkið]]. Þinghús þetta er næstvinsælasti ferðamannastaður Þýskalands, á eftir [[Dómkirkjan í Köln|dómkirkjunni í Köln]]. Við Friedrichstrasse stóð varðstöðin [[Checkpoint Charlie]]. Hún var landamærastöð milli bandaríska og sovéska hernámssvæðanna á tíma [[Kalda stríðið|kalda stríðsins]]. Safnaeyjan [[Museumsinsel]] er eyja í ánni [[Spree]] í miðborginni. Þar eru fjöldi safnhúsa, svo sem [[Pergamonsafnið]] (''Pergamonmuseum''), [[Bodesafnið]] (''Bodemuseum''), [[Altes Museum]] og [[Alte Nationalgalerie]]. Einnig er á eyjunni [[dómkirkjan í Berlín]] (Berliner Dom) og gamla þinghús [[Austur-Þýskaland]]s (''Palast der Republik''), sem var rifið [[2008]]. [[Gendarmenmarkt]] er stórt bílalaust torg rétt sunnan við breiðgötuna [[Unter den Linden]]. Það er af mörgum talið fegursta torg borgarinnar. Þar eru [[Franska dómkirkjan í Berlín|franska dómkirkjan]] (''Französischer Dom''), [[Þýska dómkirkjan í Berlín|þýska dómkirkjan]] (''Deutscher Dom'') og tónlistarhúsið Konzerthaus. [[Alexanderplatz]] er stórt og mikið umferðartorg í austurhluta borgarinnar. Þar stendur [[Sjónvarpsturninn í Berlín|sjónvarpsturninn]] en hann er hæsta bygging borgarinnar. Þar nálægt er einnig [[rauða ráðhúsið]] (''Rotes Rathaus''), sem var [[ráðhús]] Austur-Berlínar meðan borgin var skipt. Það þjónar enn sem aðalráðhús borgarinnar. Aðra markverða staði og byggingar í Austur-Berlín má nefna [[Nicolai-hverfið]], bænahús gyðinga ([[Neue Synagoge]]), stríðsminnisvarðann [[Neue Wache]] og leifar Berlínarmúrsins við aðaljárnbrautarstöðina.

[[Miðborg]] [[Vestur-Berlín]]ar var í kringum torgið Breitscheidplatz og breiðgötuna [[Kurfürstendamm]]. Við Breitscheidplatz er minningarkirkjan [[Kaiser-Wilhelm-Gedächtniskirche]] sem eyðilagðist í loftárásum [[Heimstyrjöldin síðari|heimstyrjaldarinnar síðari]]. Turn hennar hefur staðið síðan sem minnisvarði um hrylling stríðsins. Gegnt kirkjunni er verslunarmiðstöðin [[Europacenter]]. Þar rétt hjá er [[dýragarður]] [[Vestur-Berlín]]ar, [[Zoologischer Garten]], en hann er elsti dýragarður Þýskalands. Aðrir merkir staðir í Vestur-Berlín eru [[Pfaueninsel]] í [[Zehlendorf]], virkið [[Zitadelle í Spandau]], [[Charlottenburg-kastali]], [[Ólympíuleikvangurinn í Berlín]], [[Sigursúlan í Berlín|sigursúlan]] við breiðgötuna þar sem hin árlega gleðiganga ([[Love Parade]]) fer fram, og brúin [[Oberbaumbrücke]] í [[Kreuzberg]].

== Menning ==
'''Leikhús og Óperur'''
* Staatsoper
* Deutsches Theater
* Admiralspalast
* Berliner Ensemble
* [https://www.palast.berlin Friedrichstadt-Palast] - Stærsta sýning höll í Evrópu
* Maxim-Gorki-Theater
* Theater des Westens
* Theater und Komödie am Kurfürstendamm
* Deutsche Oper
* Komische Oper
* Renaissance Theater
* Volksbühne

'''Hátíðir'''
*[[Alþjóðlega kvikmyndahátíðin í Berlín]]

== Heimildir ==
* {{bókaheimild|höfundur=Beevor, Antony|titill=Fall Berlínar 1945|útgefandi=Bókaútgáfan Hólar|ár=2006|ISBN=9979-776-73-0}}
* {{bókaheimild|höfundur=Schneider og Cobbes|titill=Berlin|útgefandi=Jaron|ár=1998}}
* {{wpheimild|tungumál=de|titill=Berlin|mánuðurskoðað=nóvember|árskoðað=2009}}

{{Borgir í Þýskalandi}}
{{Höfuðborgir í Evrópu}}
{{Sambandslönd Þýskalands}}
[[Flokkur:Berlín| ]]
[[Flokkur:Borgir í Þýskalandi]]
[[Flokkur:Fylki Þýskalands]]
[[Flokkur:Sambandsríki Þýskalands]]
[[Flokkur:Höfuðborgir]]
[[Flokkur:Hansasambandið]]