Skoða frumkóða fyrir Svörtu hlébarðarnir

[[Mynd:Black Panther demonstration.jpg|thumb|right|Vopnaðir meðlimir Svörtu hlébarðanna á mótmælasamkomu.]]
'''Svörtu hlébarðarnir''' (e: ''Black Panther Party'' (BPP), upphaflega ''Black Panther Party for Self-Defense'') voru samtök sem voru stofnuð 15. [[október]] árið [[1966]] í [[Oakland]], [[Kalifornía|Kaliforníu]]. Stofnendur samtakanna voru [[Bobby Seale]] og [[Huey P. Newton]]. Hugmyndafræði samtakanna og baráttuaðferðir voru sóttar til ''Black Power''-hreyfingarinnar, hugsuða og aðgerðarsinna á borð við [[Malcolm X]] og [[Stokely Carmichael|Stokely Charmichael]]. Svortu hlébarðarnir voru ein mikilvægasta hreyfingin sem spratt úr hinu Nýja vinstri í Bandaríkjunum á sjöunda og áttunda áratugnum. 

Upphaflegur tilgangur samtakanna var að vakta hverfi blökkumanna til þess að vernda þá gegn lögregluofbeldi í Oakland. Samtökin þróuðust hins vegar í [[Marxismi|marxískan]] byltingarhóp og börðust fyrir réttindum allra minnihlutahópa Bandaríkjanna.<ref>{{Tímarit.is|3558608|Þegar hógværðin reynist gagnlaus: Svörtu hlébarðarnir|útgáfudagsetning=28. september 1969|blað=[[Tíminn]]|skoðað=20. nóvember 2020}}</ref><ref>{{Tímarit.is|4101754|Réttindabarátta blökkumanna í Bandaríkjunum|útgáfudagsetning=1. ágúst 1971|blað=[[Réttur]]|skoðað=20. nóvember 2020|höfundur=Sigurður Ragnarsson}}</ref><ref>{{Vefheimild|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2007/01/23/atta_menn_handteknir_i_tengslum_vid_36_ara_gamalt_m/|titill=Átta menn handteknir í tengslum við 36 ára gamalt morð á lögreglumanni|útgefandi=mbl.is|mánuður=23. janúar|ár=2007|mánuðurskoðað=20. nóvember|árskoðað=2020}}</ref> Samtökin dreifðust síðar til annarra landa, þar á meðal til [[Bretland|Bretlands]] og [[Alsír]]. Ágreiningur á milli Huey P. Newton og [[Eldridge Cleaver]], „upplýsingaráðherra“ samtakanna (e. ''Minister of Information'') BPP, um stjórnskipulag samtakanna leiddi til skiptingu meðlima BPP í tvær fylkingar. Í kjölfar klofningsins fór að halla undan fæti samtakanna og liðu þau formlega undir lok árið [[1982]].<ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/topic/Black-Panther-Party|title=Black Panther Party {{!}} History, Ideology, & Facts|website=Encyclopedia Britannica|language=en|access-date=2020-11-16}}</ref>

==Saga==
=== Bandaríska alríkislögreglan gegn BPP ===
Árið [[1969]] lýsti [[J. Edgar Hoover]], yfirmaður [[Bandaríska alríkislögreglan|Bandarísku alríkislögreglunnar]], BPP sem stærstu ógninni sem stafaði að þjóðaröryggi Bandaríkjanna.<ref>{{Cite web|url=https://cdnc.ucr.edu/?a=d&d=DS19690716.2.89&e=-------en--20--1--txt-txIN--------1|title=Desert Sun 16 July 1969 — California Digital Newspaper Collection|website=cdnc.ucr.edu|access-date=2020-11-16}}</ref> Á næstu árum voru samtökin undir stöðugu eftirliti alríkislögreglunnar. Þetta eftirlit fór fram í gegnum [[COINTELPRO]] (dregið af skammstöfun fyrir ''Counter Intelligence Program'') aðgerðina sem beindist að ýmsum hópum mótmælenda og aðgerðarsinna. Aðgerðin fól í sér eftirliti og njósnum, en einnig sálfræðilegum hernaði flugumanna sem dreifðu ósætti og úlfúð í röðum róttæklinga, t.d. með því að falsa bréf og skjöl. 

Svörtu hlébarðarnir voru eitt helsta skotmark COINTELPRO aðgerðarinnar. Meðal annars voru varaformaður BPP, [[Fred Hampton]], og lífvörður hans voru drepnir í húsleit lögreglu á heimili Hampton 4 desember 1969. Húsleitin var hluti af aðgerð alríkislögreglunnar. Sjálfstæð rannsókn á atburðunum sýndi að lögreglan hafði hleypt af 80 skotum meðan Hampton eða lífvörður hans höfðu aðeins hleypt af einu skoti. Atburðinum var því lýst sem lögregluaftöku án dóms og laga.<ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/history/2019/12/04/police-raid-that-left-two-black-panthers-dead-shook-chicago-changed-nation/|title=The police raid that killed two Black Panthers, shook Chicago and changed the nation|last=Mitchell|first=Robert|work=Washington Post|access-date=2020-11-16|language=en-US|issn=0190-8286}}</ref>

==Tilvísanir==
<references/>

{{sa|1966|1982}}
[[Flokkur:Bandarísk félagasamtök]]
[[Flokkur:Svörtu hlébarðarnir| ]]