Skoða frumkóða fyrir SWAPO

{{Stjórnmálaflokkur
|flokksnafn_íslenska = Alþýðusamtök Suðvestur-Afríku
|flokksnafn_formlegt = South West Africa People’s Organisation
|mynd =[[Mynd:Flag of South West Africa People's Organisation.svg|150px|center|Fáni SWAPO]]
|fylgi = 
|litur = #F0001C
|forseti = [[Netumbo Nandi-Ndaitwah]] {{small|(starfandi)}}
|varaforseti = [[Netumbo Nandi-Ndaitwah]]
|aðalritari = [[Sophia Shaningwa]]
|frkvstjr= [[Austin Samupwa]]
|stofnár = {{start date and age|1960}}
|höfuðstöðvar = Erf 2464, Hans-Dietrich Genscher Street, [[Katutura]], [[Windhoek]], [[Namibía|Namibíu]]
|hugmyndafræði ='''Frá 2017:''' [[Sósíalismi]] með namibískum einkennum<br>'''Frá sjálfstæði til 2017:''' [[Kapítalismi]]<br>'''Fyrir sjálfstæði:''' Sósíalismi, [[marx-lenínismi]]
|einkennislitur = Rauður {{Colorbox|#F0001C}}
|vettvangur1 = Sæti á þjóðþinginu
|sæti1 = 63
|sæti1alls = 104
|vettvangur2 = Sæti á þjóðarráðinu
|sæti2 = 28
|sæti2alls = 42
|vefsíða = {{URL|swapoparty.org}}
|bestu kosningaúrslit = 
|verstu kosningaúrslit = }}
'''Alþýðusamtök Suðvestur-Afríku''' (enska: '''South West Africa People’s Organisation'''; skammstafað '''SWAPO''') er [[Namibía|namibískur]] stjórnmálaflokkur sem hefur setið við stjórn ríkisins frá því að Namibía hlaut sjálfstæði árið 1990. Flokkurinn var áður [[Marxismi|marxísk]] skæruliðahreyfing sem barðist fyrir sjálfstæði landsins undan [[Suður-Afríka|Suður-Afríku]]. Flokkurinn mildaði stefnu sína eftir sjálfstæði landsins og hefur í seinni tíð færst nær mið- eða miðvinstristefnu í stjórnmálum með ívafi af [[Kapítalismi|kapítalisma]] og [[Nýfrjálshyggja|nýfrjálshyggju]].<ref name=vísindavefurinn>{{Vísindavefurinn|78283|Hvers konar stjórnmálaflokkur er SWAPO í Namibíu?|höfundur=Baldur S. Blöndal|dags=27. nóvember 2019|skoðað=20. febrúar 2024}}</ref> SWAPO nýtur mests fylgis meðal [[Ovambo]]-þjóðflokksins, sem er um helmingur Namibíumanna.<ref name=réttur/>

==Söguágrip==
Forveri SWAPO var Alþýðuráð Ovambolands (e. ''Ovamboland People's Congress''), sem síðar var kallað [[Alþýðusamtök Ovambolands]] (e. ''Ovamboland People's Organization'' eða OPO). OPO var stofnað að undirlagi verkamanna og námsfólks undir forystu [[Andimba Toivo ya Toivo]] árið 1957 til þess að berjast gegn hvítri minnihlutastjórn [[Suður-Afríka|Suður-Afríkumanna]] í Namibíu. Einn af leiðtogum OPO, [[Sam Nujoma]], stofnaði deild samtakanna í namibísku höfuðborginni [[Windhoek]] og efndi þar til mótmæla gegn fyrirætlunum yfirvalda um að koma á [[Aðskilnaðarstefnan í Suður-Afríku|aðskilnaðarstefnu]] í borginni. Þann 10. desember 1959 beittu yfirvöld ofbeldi til þess að tvístra mótmælendum með þeim afleiðingum að 13 Namibíumenn voru drepnir. Forystumenn hreyfingarinnar neyddust margir til að flýja land eða fara í felur.<ref name=réttur>{{Tímarit.is|4107568|Namibía: Aldarlöng nýlendukúgun|útgáfudagsetning=1. ágúst 1989|blað=[[Réttur]]|skoðað=6. júní 2020|höfundur=Gylfi Páll Hersir}}</ref>

Árið 1960 var OPO endurskipulagt og nafninu breytt í Alþýðusamtök Suðvestur-Afríku (e. ''South West Africa People’s Organisation'' eða SWAPO). Nafnbreytingin var gerð til þess að undirstrika að flokkurinn væri ekki einungis málsvari Ovambo-þjóðarbrotsins, heldur væri markmið hans að sameina alla Namibíumenn í sjálfstæðisbaráttu gegn minnihlutastjórninni. SWAPO náði talsverðu fylgi meðal verkafólks og kom því upp deildum á námusvæðum og suðurhéruðum landsins. Flokkurinn var aldrei formlega bannaður en meðlimir hans sættu þó ofsóknum yfirvalda og voru gjarnan fangelsaðir eða myrtir.<ref name=réttur/>

Árið 1966 ákvað hópurinn að taka upp vopnaða baráttu gegn yfirvöldum samhliða aukinni kúgun í landinu. Alþjóðlegur stuðningur við SWAPO jókst verulega árið 1966 þegar [[öryggisráð Sameinuðu þjóðanna]] samþykkti að binda enda á umboðsstjórn Suður-Ameríku í Namibíu og árið 1971 þegar [[Alþjóðadómstóllinn]] lýsti yfir að hernám Suður-Afríkumanna í Namibíu væri ólöglegt. Hernaðararmur SWAPO, [[Þjóðfrelsisher Namibíu]], háði vopnaða baráttu gegn hersveitum minnihlutastjórnarinnar í [[Landamærastríðið í Suður-Afríku|landamærastríðinu í Suður-Afríku]] á meðan flokksfélagar komu upp skrifstofum víða um heim til að vinna sjálfstæðisbaráttunni frekari stuðning. Sömuleiðis óx sjálfstæðisbaráttu SWAPO ásmegin árið 1975 þegar nágrannaríkin [[Angóla]] og [[Mósambík]] fengu sjálfstæði undan nýlenduyfirvöldum og stjórnir ríkjanna tóku upp opinberan stuðning við SWAPO.<ref name=réttur/>

Eftir rúmlega 20 ára stríð féllust Suður-Afríkumenn í maí árið 1988 á að ganga til viðræðna um framkvæmdaráætlun Sameinuðu þjóðanna um sjálfstæði Namibíu. Kosið var til stjórnlagaþings undir umsjá [[Friðargæslusveitir Sameinuðu þjóðanna|friðargæslusveita Sameinuðu þjóðanna]] á dögunum 7. – 11. nóvember 1989 þar sem SWAPO fékk 57% atkvæða.<ref name=réttur/><ref>{{Tímarit.is|2564736|Swapo-samtökunum spáð sigri|útgáfudagsetning=7. nóvember 1989|blað=[[Dagblaðið Vísir]]|skoðað=6. júní 2020}}</ref><ref>{{Tímarit.is|2919818|Blóðugt klúður|útgáfudagsetning=14. apríl 1989|blað=[[Þjóðviljinn]]|skoðað=6. júní 2020|höfundur=Dagur Þorleifsson}}</ref> Namibía hlaut fullt sjálfstæði þann 21. mars 1990 og Sam Numoja, forseti SWAPO, varð fyrsti forseti sjálfstæðrar Namibíu.

SWAPO hefur unnið allar þingkosningar í Namibíu frá því að landið hlaut sjálfstæði og hefur yfirleitt aukið við meirihluta sinn. Í þingkosningum ársins 2019 tapaði flokkurinn sætum en viðhélt þó afgerandi meirihluta á þinginu.<ref>{{Vefheimild|titill=Forsetinn og SWAPO töpuðu en sigruðu þó|url=https://www.frettabladid.is/frettir/forsetinn-og-swapo-topudu-en-sigrudu-tho/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|ár=2019|mánuður=2. desember|árskoðað=2021|mánuðurskoðað=3. júní|höfundur=Davíð Stefánsson|safnslóð=https://web.archive.org/web/20220123055731/https://www.frettabladid.is/frettir/forsetinn-og-swapo-topudu-en-sigrudu-tho/|safndags=23. janúar 2022}}</ref> Vegna hlutverks síns í sjálfstæðisbaráttu landsins hefur flokkurinn haft forskot á aðrar stjórnmálahreyfingar og flokksmenn hafa nýtt þessa sérstöðu til að koma flokknum vel fyrir í stjórnmálakerfinu og gera stjórnarandstöðuflokkum erfitt fyrir.<ref name=vísindavefurinn/> Forseti Namibíu úr SWAPO frá árinu 2015 var [[Hage Geingob]]. Hann lést í embætti í febrúar 2024.<ref>{{Vefheimild|titill=Forseti bendlaður við Samherjamálið látinn|url=https://www.visir.is/g/20242524830d/for-seti-bendladur-vid-samherjamalid-latinn|útgefandi=[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]|dags=4. febrúar 2024|skoðað=4. febrúar 2024|höfundur=Rafn Ágúst Ragnarsson}}</ref>

==Stefnumál og starfsemi==
Á tíma sjálfstæðisbaráttunnar aðhylltist SWAPO [[Marx-lenínismi|marx-lenínisma]] en frá sjálfstæði hafa talsmenn flokksins sagt hann vera hlynntan lýðræðislegum [[Sósíalismi|sósíalisma]]. Flokkurinn er aðili að [[Alþjóðasamband jafnaðarmanna|Alþjóðasambandi jafnaðarmanna]]. Flokkurinn styður [[blandað hagkerfi]] sem felur meðal annars í sér stuðning við eignarréttindi. Innanflokksskipulag SWAPO einkennist enn nokkuð af marxískum uppruna hans og endurspeglast meðal annars í því að innan flokksins starfar stjórnarnefnd eða ''politburo'' að hætti gamalla kommúnistaflokka.<ref name=vísindavefurinn/>

Flokkurinn þykir hafa hneigst lengra til hægri á síðari árum og tekið upp ýmsar stefnur í anda [[Nýfrjálshyggja|nýfrjálshyggju]].<ref name=vísindavefurinn/>

==Tilvísanir==
<references/>

{{s|1960}}
[[Flokkur:Namibískir stjórnmálaflokkar]]
[[Flokkur:Skæruliðahreyfingar]]