Skoða frumkóða fyrir Norderney

{{Byggð
| nafn = Norderney
| skjaldarmerki = DEU Norderney COA.svg
| kort = Karte Norderney.png
}}
'''Norderney''' er næststærst af [[Austurfrísnesku eyjarnar|austurfrísnesku eyjunum]] í [[Norðursjór|Norðursjó]]. Eyjan er sú fjölmennasta í eyjaklasanum, en þar búa tæplega 6 þúsund manns.

== Staðhættir ==
[[Mynd:Karte Insel Norderney.png|thumb|Kort af Norderney]]
Norderney stærst Austurfrísnesku eyjanna og er 26² að stærð. Hún er þriðja stóra eyjan frá vestri í eyjaklasanum, á milli eyjanna [[Juist]] og [[Baltrum]]. Allar tilheyra þær [[Neðra-Saxland]]i í [[Þýskaland]]i. Norderney er 14 km löng og liggur í austur-vestur stefnu. Hins vegar er hún ekki nema 2,5 km breið þar sem hún er breiðust. Gjörvöll norðurhliðin er úr sandi, sem er vinsæll baðstaður. Suðurhliðin samanstendur af leirum og söltum jarðvegi. Einn samnefndur bær er á eyjunni og liggur hann lengst í vestri. Þar er hafnaraðstaða fyrir ferjur. Á Norderney búa rétt tæplega 6 þúsund manns. Þar með er hún fjölmennust af Austurfrísnesku eyjunum. 

== Söguágrip ==
[[Mynd:Norderney aerial photo.jpg|thumb|Loftmynd af bænum]]
[[Mynd:Grey Seal Norderney.jpg|thumb|Selir kæpa við Norderney]]
Norderney myndaðist myndaðist af hafróti árið [[1362]]. Þá braut stormflóð gömlu eyjuna Buise í tvennt. Hlutarnir voru kallaðir Vesturendinn og Austurendinn. Austurendinn fékk fyrst heitið Osterende en [[1550]] kallaði Anna greifaynja í Austur-Fríslandi hann ''Norder neys Oog'', sem merkir ''nýja auga Norden'' (Norden er borgin á meginlandinu sem átti eyjuna). Vesturendinn sökk svo í sæ [[1651]]. Nafnið hélst og breyttist svo í Norderney. [[1797]] stofnuðu eyjaskeggjar fyrsta opinbera þýska baðstaðinn við Norðursjó. Árið [[1800]] voru baðgestir 250 talsins. Í dag skipta þeir hundruðum þúsunda. Meðan Napoleonstríðin geysuðu, lögðust sjóböðin af. [[1813]]-[[1815|15]] réðu Prússar yfir eyjunni en á [[Vínarfundurinn|Vínarfundinum]] var ákveðið að Norderney skyldi tilheyra konungsríkinu Hannover. Eftir það voru baðstrendurnar opnaðar á ný og urðu víðfrægar í [[Evrópa|Evrópu]]. Ekki síst sökum þess að Georg V konungur Hannover bjó þar hvert sumar ásamt eiginkonu sinni. [[1872]] var ný hafnaraðstaða reist við bæinn. Fyrir þann tíma þurfti að selflytja gesti með hestakerrum frá skipi til lands en þá var farið yfir blautar leirur. Í upphafi [[20. öldin|20. aldar]] hlutu heilsuböðin á eyjunni heimsfrægð. Þá voru gestir á ári orðnir rúmlega 40 þúsund. [[1906]] sótti [[Vilhjálmur II (Prússland)|Vilhjálmur II]] prússakeisari eyjuna heim. Á [[1921-1930|3. áratugnum]] var sundlaug reist þar sem framleiddi öldugang og var hún sú fyrsta sinnar tegundar í Evrópu. Eftir [[Heimstyrjöldin síðari|heimstyrjöldina síðari]] voru gerðar áætlanir um að [[Holland]] innlimaði Norderney. En [[Bretland|Bretar]] höfðu aðrar hugmyndir. Þeir stofnuðu Neðra-Saxland sem sambandsland [[1946]] og voru allar Austurfrísnesku eyjarnar hluti af því. Böðin hófust á nýjan leik og urðu vinsæl sem áður. [[1959]] fór fjöldi baðgesta í fyrsta sinn í 100 þúsund. Á eyjunni er golfvöllur, sá eini á eyjunum, og flugvöllur. [[2009]] hófst verkefni um að útrýma öllum ljósaperum úr eyjunni. Öllum ljósaperum var skipt út fyrir sparperum og var Norderney fyrsti þýski bærinn þar sem slíkt verkefni var gangsett. Norderney og [[Borkum]] eru einu austurfrísnesku eyjarnar þar sem leyfilegt er að aka bíl.

== Byggingar og kennileiti ==
[[Mynd:Norderney ev Kirche02.JPG|thumb|Bæjarkirkjan er nær alþakin vafningsviði]]
* '''Kap''' er heiti á siglingamerki og er einkennismerki Norderney. Hér er um hálfgerðan turn að ræða með sjómerki efst. Flestar Austurfrísnesku eyjarnar eru með slíkan turn og eru þeir allir öðruvísi til að hægt sé að þekkja eyjarnar í sundur af hafi. Kap var reist [[1848]] og var sett í [[skjaldarmerki]] eyjarinnar árið [[1928]].
* '''Minnisvarðinn um Vilhjálm keisara''' var reistur [[1898]] af 75 steinum frá 61 mismunandi borg í Þýskalandi. Hann er 13 metra hár. Upphaflega var ríkisörn á toppinum, en hann var fjarlægður þegar [[Prússland]] leystist upp [[1918]].
* '''Vindmyllan á Norderney''' var reist [[1862]] í hollenskum stíl. Hún malaði korn sem óx á eyjunni allt til [[1962]]. Hún er eina vindmyllan á Austurfrísnesku eyjunum og er friðuð í dag. 
* '''Vitinn á Nordeney''' var reistur [[1871]]-[[1874|74]] og er 60 metra hár. Hann var þá og er enn hæsta mannvirki eyjarinnar. Hægt er að fara upp í vitann með því að ganga 253 þrep.

== Myndasafn ==
<center>
<gallery>
Mynd:Norderney Kap.jpg|Kap er einkennismerki Norderney
Mynd:Kaiser-Wilhelm-Denkmal.jpg|Minnisvarðinn um Vilhjálm keisara
Mynd:Kurpark Norderney.jpg|Gamla myllan er friðuð í dag
Mynd:Lt norderney 2007 retouched.jpg|Vitinn
</gallery>
</center>

== Heimildir ==
{{wpheimild|tungumál=de|titill=Norderney|mánuðurskoðað=mars|árskoðað=2010}}
{{commonscat|Norderney}}

[[Flokkur:Eyjar við Þýskaland]]
[[Flokkur:Norðursjór]]
[[Flokkur:Landafræði Þýskalands]]