Skoða frumkóða fyrir Nanjing

{{Byggð
| Nafn = Nanjing
| nafn_á_frummáli = 南京市
| Mynd = Nanjing montage.png
| tegund_byggðar           = Borg og undirhéraðsborg
| Myndatexti = Myndir af kennileitum Nanjing.
| teiknibóla_kort          = Kína
| hnit = {{Hnit|32.0614|N|118.7636|E|type:adm2nd_region:CN-32_source:Gaode|format=dms|display=inline, title}}
| teiknibóla_kort_texti    = Staðsetning Nanjing borgar í Jiangsu héraði í Kína.
| Kort = Nanjing locator map in Jiangsu.svg
| Myndatexti korts = Kort af Nanjing
| Stofnuð = Óvíst (Yecheng, 495 f. Kr. Jinling-borg, 333 f. Kr.)
| Land = {{CHN}} [[Kína]]
| Titill svæðis = Hérað
| Svæði = [[Jiangsu]]
| Flatarmál = 6,587
| Hæð yfir sjávarmáli = 20
| Ár mannfjölda = [[2020]]
| Mannfjöldi = 9.314.685
| Þéttleiki byggðar = 1.237
| leiðtogi_titill1 = Flokksritari
| leiðtogi_nafn1 = [[Han Liming]]
| leiðtogi_titill2 = Borgarstjóri
| leiðtogi_nafn2 = [[Chen Zhichang]]
| Póstnúmer = '''210'''000–'''211'''300
| Tímabelti = [[UTC+08:00]]
| Vefsíða = http://www.nanjing.gov.cn/
|}}
'''Nanjing''', áður ritað '''Nanking''' á latnesku letri, er borg í austurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]] sem stendur við bakka fljótsins [[Jangtse]] um 240 km vestan við [[Sjanghæ]].

Borgin er höfuðborg kínverska héraðsins [[Jiangsu]]. Árið 2020 bjuggu á stórborgarsvæði Nanjing um 9,3 milljónir manna.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Allt borgarsvæðið nær yfir 6.596 km² 

Nafn borgarinnar merkir „syðri höfuðborgin“ og vísar til þess að borgin var höfuðborg Kína frá 317–582, 1368–1421 og 1928–1949. [[Taívan|Lýðveldið Kína á Taívan]] leit enn formlega á Nanjing sem höfuðborg Kína allt fram á tíunda áratuginn, en í reynd hefur höfuðborg Lýðveldisins verið í [[Taípei]] frá lokum [[Kínverska borgarastyrjöldin|kínversku borgarastyrjaldarinnar]] árið 1949.

== Saga Nanjing ==
=== Keisaratíminn ===
Nanjing er meira en 2.000 ára gömul borg og hefur gengið undir ýmsum nöfnum, meðal annars ''Jinling'', ''Danyang'' og ''Jiangnan''. Nafnið Nanjing hefur verið notað frá árinu 1368. Nafnið merkir „syðri höfuðborgin“ og vísar til þess að Nanjing hefur verið höfuðborg Kína á þremur tímabilum; 317–582, 1368–1421 og 1928–1949. Vegna yfirburða sinna í iðnaði, efnahagi og mannfjölda hefur Nanjing löngum verið keppinautur borgarinnar [[Beijing]] um áhrif í Kína, jafnvel eftir að Nanjing hætti að vera höfuðborg.

Þegar [[Tjingveldið]] komst til valda í Kína var Nanjing formlega nefnd Jiangning en nafnið Nanjing var áfram notað í daglegu tali. Á tíma Tjingveldisins var Nanjing höfuðborg varakonungdæmisins Liangjiang, sem samanstóð af héruðunum [[Jiangsu]], [[Anhui]] og [[Jiangxi]]. Árið 1853 voru íbúar Nanjing um 800.000 talsins og á gullöld hennar var borgin ein fjölmennasta borg í heimi.

Nanjing kom illa út úr [[Taiping-uppreisnin]]ni á miðri 19. öld. Í febrúar árið 1853 hertóku uppreisnarmenn Nanjing og myrtu marga borgarbúana, sérstaklega [[Mansjúmenn]]. Leiðtogi uppreisnarmannanna, [[Hong Xiuquan]], gerði Nanjing að höfuðborg „[[Hið himneska ríki hins mikla friðar|hins himneska ríkis hins mikla friðar]]“ og lýsti sjálfan sig „himneskan konung“ þess. Nanjing var í höndum uppreisnarmanna í ellefu ár, en þann 19. júlí 1864 tókst [[Zeng Guofan]], hershöfðingja keisarastjórnarinnar, að endurheimta borginna eftir tveggja ára umsátur. Miklir hlutar borgarinnar voru lagðir í rúst í uppreisninni og fjöldi borgarbúa létu lífið. Margar af merkustu byggingum borgarinnar voru jafnaðar við jörðu, meðal annars hinn frægi [[Postulínsturninn í Nanjing|Postulínsturn í Nanjing]]. Turninn, sem var í byggingu frá 1411 til 1430, var átthyrnd 67,5 metra há [[pagóða]] með níu hæðir úr múrsteinum og þakinn marglitu [[postulín]]i. Hundruðir klukkna og lampa héngu af turninum á kvöldin.

Borgin var endurbyggð eftir uppreisnina en í miklu smærri sniðum. Innan 30 eða 35 km langra borgarmúranna voru því lengi auðar víðáttur og veiðilönd.

Við aldamótin bjuggu bæði Kínverjar og fjöldi [[Tatarar|Tatara]] í Nanjing og iðnaður borgarinnar hafði dafnað á ný. Meðal annars var mikið framleitt af bleki, pappír, gerviblómum, silki og bómullarefnum í borginni. Nanjing var einnig ein af helstu menntaborgum Kína og á hverju ári komu um 12.000 námsmenn til að þreyta próf í borginni. Í borginni urðu til umfangsmiklar bókabúðir og prentsmiðjur. Í Nanjing var einnig stór minnihluti [[Íslam|múslima]] sem voru um 50.000 talsins við aldamótin.

Hafnir Nanjing voru opnaðar fyrir breskum kaupskipum árið 1899 eftir samning sem Kína neyddist til að gera við Bretland.<ref>{{Cite book|author=Henry George |title=The China Year Book |publisher=Wandesforde Woodhead |language=enska|page=181 |chapter=Shanghai,: North China Daily News & Herald |year= 1934}}</ref>

=== Nanjing á 20. öld ===
[[Mynd:Nankin 1912.jpg|thumb|right|Franskt kort af Nanjing frá árinu 1912.]]
Eftir [[Xinhai-byltingin|Xinhai-byltinguna]] árið 1912, sem batt enda á stjórn Tjingveldisins, var Nanjing stuttlega höfuðborg Kína á tíma bráðabirgðastjórnar [[Sun Yat-sen]]. Þegar [[Yuan Shikai]] varð fyrsti forseti Kína síðar sama ár var Beijing valin sem höfuðborg landsins. Árið 1926 hóf [[Chiang Kai-shek]], leiðtogi [[Kuomintang]], [[norðurleiðangurinn]] svokallaða til þess að endursameina héruð Kína undir einni stjórn. Chiang og hermenn hans hertóku Nanjing þann 24. mars árið 1927 og fóru ránshendi um eignir útlendinga í borginni. Átök milli hermanna Chiangs og útlendinga í borginni voru kölluð „Nanjing-atvikið“.<ref>{{Cite book|author=Akira Iriye|title=After Imperialism: The Search for a New Order in the Far East, 1921–1931 |url=https://archive.org/details/afterimperialism00iriy|publisher=Harvard University Press |language=enska|page=[https://archive.org/details/afterimperialism00iriy/page/125 125]–133 |chapter=Shanghai,: North China Daily News & Herald |year= 1965}}</ref> Chiang tókst að leysa úr ágreiningnum á friðsamlegan hátt og þegar hermenn Chiangs hertóku Beijing árið 1928 var Nanjing viðurkennd sem ný höfuðborg [[Lýðveldið Kína (1912–1949)|Lýðveldisins Kína]]. Á stjórnartíð Chiangs var ráðist í stórtæka uppbyggingu í borginni, meðal annars byggingu grafhýsis fyrir Sun Yat-sen.

[[Mynd:Nanjing presidential.jpg|thumb|right|Gamla forsetahöllin í Nanjing]]
Nanjing kom illa úr úr [[Annað stríð Kína og Japan|seinna stríði Japans og Kína]]. Japanir hertóku borgina í desember árið 1937 og [[Nanjing-fjöldamorðin|frömdu fjöldamorð á hundruðum þúsunda borgarbúa]]. Chiang Kai-shek flúði borgina ásamt stjórn sinni og gerði borgina [[Chongqing]] að höfuðborg Lýðveldisins Kína til bráðabirgða á stríðstímanum. Árið 1940 stofnaði [[Wang Jingwei]] [[leppstjórn]] Japana með höfuðborg í Nanjing.

Eftir ósigur Japana í [[seinni heimsstyrjöldin]]ni varð Nanjing höfuðborg Kína á ný. Í júní árið 1946 kom til átaka milli [[Kuomintang|þjóðernissinna]] og [[Kommúnistaflokkur Kína|kommúnista]] og lokaþáttur [[Kínverska borgarastyrjöldin|kínversku borgarastyrjaldarinnar]] hófst. Þann 23. apríl árið 1949 hertók alþýðuher kommúnista Nanjing og eftir að þeir lýstu yfir stofnun [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]] næsta ár flúði stjórn Chiangs til eyjunnar [[Taívan]]. Lýðveldið Kína á Taívan leit enn formlega á Nanjing sem höfuðborg Kína fram á tíunda áratuginn.

==Stjórnsýsluskipting==
Nanjing skiptist í sex borgarhverfi, þrjú úthverfi og tvær dreifbýlissýslur við bakka Jangtsefljóts. 

Árið 2020 þegar síðasta manntal var gert í Kína, var íbúafjöldi borgarkjarna Nanjing 7.519.814 en íbúafjöldi undir lögsögu borgarinnar var 9.314.685.<small></small>

{|class="wikitable" style="font-size:100%;"
|-
! align=left          | Kort
! align=left          | Skipting
! align=left          | [[Pinyin]]
! align=left          | [[Kínverska]]
! align=left          | Mannfjöldi 2010<ref>{{Cite web|url=http://www.geohive.com/cntry/cn-32.aspx |title=Jiangsu Province, General Information |accessdate=4. júní 2020 |publisher=GeoHive |language=enska|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303183634/http://www.geohive.com/cntry/cn-32.aspx |archivedate=3. mars 2016 }}</ref>
! align=left          | Flatarmál {{small|(km<sup>2</sup>)}}
|-
|-
! rowspan="15" style="background:#fff;"| <div style="position: relative;">[[File:Subdivisions of Nanjing-China.png|210px]]
{{Image label|x=120|y=145|text='''1'''}}
{{Image label|x=115|y=165|text='''2'''}}
{{Image label|x=090|y=165|text='''3'''}}
{{Image label|x=100|y=143|text='''4'''}}
{{Image label|x=103|y=170|text='''5'''}}
{{Image label|x=140|y=130|text='''6'''}}
{{Image label|x=115|y=210|text='''7'''}}
{{Image label|x=050|y=150|text='''8'''}}
{{Image label|x=120|y=065|text='''9'''}}
{{Image label|x=165|y=270|text='''10'''}}
{{Image label|x=150|y=340|text='''11'''}}
</div>
|- style="background:#d3d3d3;"
| colspan="5"  style="text-align:center; "| '''Borgarhverfi'''
|-
| align=left | 1 || [[Xuanwu, Nanjing|Xuanwu]]
| align=left | {{lang|zh-Hans|玄武区}}
| align=right| 651 957
| align=right| 80,97
|-
| align=left | 2 || [[Qinhuai]]
| align=left | {{lang|zh-Hans|秦淮区}}
| align=right| 1 007 922
| align=right| 50,36
|-
| align=left | 3 || [[Jianye]]
| align=left | {{lang|zh-Hans|建邺区}}
| align=right| 426 999
| align=right| 82,00
|-
| align=left | 4 || [[Gulou, Nanjing|Gulou]]
| align=left | {{lang|zh-Hans|鼓楼区}}
| align=right| 1 271 191
| align=right| 57,62
|-
| align=left | 5 || [[Yuhuatai]]
| align=left | {{lang|zh-Hans|雨花台区}}
| align=right| 391 285
| align=right| 131,90
|-
| align=left | 6 || [[Qixia]]
| align=left | {{lang|zh-Hans|栖霞区}}
| align=right| 644 503
| align=right| 340,00
|- style="background:#d3d3d3;"
| colspan="5"  style="text-align:center; "| '''Úthverfi'''
|-
| align=left | 7 || [[Jiangning]]
| align=left | {{lang|zh-Hans|江宁区}}
| align=right| 1 145 628
| align=right| 1 573,00
|-
| align=left | 8 || [[Pukou]]
| align=left | {{lang|zh-Hans|浦口区}}
| align=right| 710 298
| align=right| 913,00
|-
| align=left | 9 || [[Luhe, Nanjing|Luhe]]
| align=left | {{lang|zh-Hans|六合区}}
| align=right| 915 845
| align=right| 1 485,50
|- style="background:#d3d3d3;"
| colspan="5"  style="text-align:center; "| '''Sveitasýslur'''
|-
| align=left | 10 || [[Lishui, Nanjing|Lishui]]
| align=left | {{lang|zh-Hans|溧水区}}
| align=right| 421 323
| align=right| 983,00
|-
| align=left | 11 || [[Gaochun]]
| align=left | {{lang|zh-Hans|高淳区}}
| align=right| 417 729
| align=right| 801,00
|}

==Stjórnmál==
Flokksritari Kommúnistaflokksins í Nanjing hefur verið [[Han Liming]] frá árinu 2021.<ref>{{cite news|author1=Hou Chen ({{lang|zh|后晨}})|url=http://www.zgjssw.gov.cn/yaowen/202104/t20210408_7040174.shtml |script-title=zh:韩立明、赵世勇任省委常委 |work=zgjssw.gov.cn |date=8 April 2021 |access-date=30 August 2021 |language=zh}}</ref> Chen Zhichang er borgarstjóri Nanjing.<ref>{{cite web |url=https://english.nanjing.gov.cn/govaffairs/leadership/202301/t20230111_3799637.html |title=Chen Zhichang |accessdate=8. apríl 2024 |publisher=Heimasíða Nanjing |language=enska}}</ref>

==Tilvísanir==
{{Reflist|3}}

[[Flokkur:Borgir í Kína]]