Skoða frumkóða fyrir ISIS-K

{{Félagasamtök
|nafn =Íslamska ríkið – Khorasan<br>{{small|الدولة الإسلامية – ولاية خراسان}}
|mynd =Islamic State – Khurasan Province.svg
|myndaheiti ={{small|Merki Íslamska ríkisins í Khorasan}}
|skammstöfun= ISIS–K eða IS–KP
|stofnun= {{start date and age|2015|1|26}}
|staðsetning={{flag|Afganistan}} og {{flag|Pakistan}}
|titill_leiðtoga = Leiðtogi
|nafn_leiðtoga = '''Wali''':
*[[Hafiz Saeed Khan]]{{KIA}} (2015 – júlí 2016)
*[[Abdul Haseeb Logari]]{{KIA}} (2016 – apríl 2017)
*[[Abdul Rahman Ghaleb]]{{KIA}} (apríl–júlí 2017)
*[[Abu Saad Erhabi]]{{KIA}} (júlí 2017 – ágúst 2018)
*[[Abu Omar al-Khorasani]]{{executed}} (ágúst 2018 – apríl 2019) 
*[[Mawlawi Aslam Farooqi]]{{executed}} (ágúst 2019 – apríl 2020)
*[[Shahab al-Muhajir]] (apríl 2020 –)
|hugmyndafræði=[[Jihad]]ismi, [[Íslam|íslömsk]] [[bókstafstrú]], [[wahhabismi]]
|móðurfélag=[[Íslamska ríkið]]
}}
'''Íslamska ríkið í Khorasan''' ([[arabíska]]: الدولة الإسلامية – ولاية خراسان; ''al-Dawlah al-Islāmīyah – Wilāyat Khurāsān'') (skammstafað '''ISIS–K''' eða '''IS–KP''') er undirdeild [[Salafismi|salafísku]] [[hryðjuverk]]asamtakanna [[Íslamska ríkið|Íslamska ríkisins]] (ISIS) sem er virk í [[Mið-Asía|Mið-]] og [[Suður-Asía|Suður-Asíu]], aðallega í [[Afganistan]] og [[Pakistan]]. Markmið ISIS-K er að kollvarpa sitjandi stjórnvöldum á hinu sögulega [[Khorasan]]-svæði og stofna til [[kalífadæmi]]s í Mið- og Suður-Asíu sem eigi að vera stýrt samkvæmt strangtúlkun á íslömskum [[sjaríalög]]um.<ref name=visir>{{Vefheimild|titill=Hverjir eru ISKP? Skæðasti angi Íslamska ríkisins teygir anga sína til Moskvu|url=https://www.visir.is/g/20242548334d/hverjir-eru-isis-k-skaedasti-angi-islamska-rikisins-teygir-anga-sina-til-moskvu|útgefandi=[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]|dags=26. mars 2024|skoðað=28. mars 2024|höfundur=Samúel Karl Ólason}}</ref>

==Söguágrip==
ISIS-K var stofnað árið 2015, á þeim tíma er [[Íslamska ríkið]] (ISIS) var á hátindi valda sinna í [[Írak]] og [[Sýrland]]i. Samtökin voru stofnuð af Afgönum og Pakistönum sem gengu úr röðum [[Talíbanar|Talíbana]] þar sem þeim fannst Talíbanahreyfingin ekki nægilega róttæk.<ref>{{Vefheimild|titill=Það sem við vitum um samtökin alræmdu sem frömdu voðaverkið í Moskvu|url=https://www.dv.is/pressan/2024/03/25/thad-sem-vid-vitum-um-samtokin-alraemdu-sem-fromdu-vodaverkid-moskvu/|útgefandi=[[DV]]|dags=25. mars 2024|skoðað=25. mars 2024}}</ref> Ólíkt Talíbönum, sem einskorðuðu starfsemi sína að mestu við Afganistan, voru ISIS-K þátttakendur í alþjóðlegu tengslaneti ISIS sem stóð fyrir árásum gegn því sem þótti vestrænt eða alþjóðlegt. Samtökin komu sér upp höfuðstöðvum í [[Nangarhar]]-héraði í austurhluta Afganistans, þar sem þau höfðu aðgang að leiðum til að smygla fólki og eiturlyfjum yfir landamærin til Pakistan.<ref name=mbl>{{Vefheimild|titill=Hver eru Isis-K hryðjuverkasamtökin?|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2021/08/26/hver_eru_isis_k_hrydjuverkasamtokin/|útgefandi=[[mbl.is]]|dags=26. ágúst 2021|skoðað=28. mars 2024}}</ref> 

Árið 2021 voru liðsmenn ISIS-K um 3.000 talsins og áttu í átökum bæði við Talíbana og við alþjóðleg herlið sem þá voru staðsett í Afganistan. ISIS-K hlaut orð á sig sem einn öfgakenndasti og ofbeldisfyllsti angi Íslamska ríkisins og samtökin frömdu fjölda ofbeldisverka. Meðal annars beindust árásir samtakanna að stúlknaskólum og fæðingardeildum á sjúkrahúsum þar sem liðsmenn þeirra voru sakaðir um að skjóta barnshafandi konur og hjúkrunarfræðinga til bana.<ref name=mbl/>

Undir lok [[Stríðið í Afganistan (2001–2021)|stríðsins í Afganistan]] árið 2021, þegar Bandaríkjamenn hófu að draga burt herafla sinn og Talíbanar endurheimtu stjórn í landinu, áttu liðsmenn ISIS-K í stöðugum hótunum við Bandaríkjaher.<ref>{{Vefheimild|titill=„Afganistan orðið að Las Vegas hryðjuverkamanna“|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2021/08/25/afganistan_ordid_ad_las_vegas_hrydjuverkamanna/|útgefandi=[[mbl.is]]|dags=25. ágúst 2021|skoðað=28. mars 2024}}</ref> Þann 26. ágúst 2021 stóð ISIS-K fyrir tveimur sprengjuárásum á alþjóðaflugvöllinn í [[Kabúl]], þar sem mikill mannfjöldi var kominn saman til að reyna að flýja land af ótta við endurkomu Talíbana á valdastól.<ref name=mbl/> Alls létust 183 í árásunum, þar á meðal þrettán bandarískir hermenn.<ref name=visir/><ref name="moreattacks">{{cite news |last1=Hashemi|first1=Sayed Ziarmal |last2=Baldor|first2=Lolita C. |last3=Gannon |first3=Kathy|author-link3=Kathy Gannon |last4=Knickmeyer|first4=Ellen |url=https://apnews.com/article/bombings-evacuations-kabul-bb32ec2b65b54ec24323e021c9b4a553 |title=US forces keep up Kabul airlift under threat of more attacks |work=[[Associated Press]] |date=27 August 2021 |access-date=27 August 2021 |archive-date=27 August 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827071102/https://apnews.com/article/bombings-evacuations-kabul-bb32ec2b65b54ec24323e021c9b4a553 |url-status=live }}</ref>

Leiðtogi ISIS-K frá árinu 2020 hefur verið Afgani að nafni [[Sanaullah Ghafari]]. Hann er eftirlýstur af Bandaríkjamönnum, sem lofa tíu milljónum Bandaríkjadala fyrir upplýsingar sem gætu leitt til handtöku eða dauða hans. Undir forystu Ghafari hefur ISIS-K leitað til [[Tadsíkistan]] og [[Úsbekistan]] eftir nýliðum á síðari árum.<ref name=visir/>

ISIS-K lýsti yfir ábyrgð á [[Hryðjuverkaárásin á Crocus City Hall|hryðjuverkaárás á tónleikahöllina Crocus City Hall]] sem framin var í [[Moskva|Moskvu]] þann 22. mars árið 2024.<ref>{{Vefheimild|titill=ISIS lýsir yfir ábyrgð á árásinni í Moskvu
|url=https://www.visir.is/g/20242547140d/isis-lysir-yfir-a-byrgd-a-a-rasinni-i-moskvu|útgefandi=[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]|dags=22. mars 2024|skoðað=26. mars 2024|höfundur=Samúel Karl Ólason}}</ref> Fréttaveitur og samfélagsmiðlar ISIS-K birtu stuttu síðar myndbönd af vettvangi árásarinnar.<ref>{{Vefheimild|titill=ISIS birtir hryllingsmyndbönd af árásinni|url=https://www.visir.is/g/20242547656d/isis-birtir-hryllingsmyndbond-af-arasinni|útgefandi=[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]|dags=24. mars 2024|skoðað=26. mars 2024|höfundur=Ólafur Björn Sverrisson}}</ref> Um 140 manns létust í árásinni og var hún mannskæðasta hryðjuverkaárás í Rússlandi í um tvo áratugi. Fjórir menn frá Tadsíkistan voru handteknir vegna árásarinnar á næstu dögum.<ref>{{Vefheimild|titill=Árásarmennirnir frá Tadsíkistan|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2024/03/23/arasarmennirnir_fra_tadsikistan/|útgefandi=[[mbl.is]]|dags=23. ágúst 2021|skoðað=29. mars 2024}}</ref>

==Tilvísanir==
<references/>
{{s|2015}}
[[Flokkur:Íslamska ríkið]]