Skoða frumkóða fyrir Hútí-fylkingin

{{sjá|Hútúar|þjóðarbrotið í Rúanda|stjórnmálahreyfinguna í Jemen}}
{{Félagasamtök
|nafn =Hútí-fylkingin<br>{{small|الحوثيون}}<br>Ansar Allah<br>{{small|أنصار الله}}
|mynd = Slogan of the Houthi Movement.svg
|myndaheiti = Slagorð Hútí-fylkingarinnar. Á því stendur:<br>„Guð er mestur<br>Dauða á Bandaríkin<br>Dauða á Ísrael<br>Bölvun á Gyðinga<br>Megi íslam sigra.“
| kort = Houthi movement (orthographic projection).svg
|kortaheiti= Yfirráðasvæði Húta sést í grænum lit.
|stofnun={{start date and age|1992}}
|gerð=Stjórnmálahreyfing, hernaðarsamtök
|markmið=
|höfuðstöðvar=[[Saada]], [[Jemen]] (frá 1994)<br>[[Sana]], Jemen (frá 2014)
|forstöðumaður=[[Hússein Badreddin al-Hútí]] {{KIA}} (1994–2004)<br>[[Abdúl Malik al-Hútí]] (2004–)
|fjöldi starfsfólks=
|fjöldi sjálfboðaliða=
|vefsíða=
}}
'''Hútí-fylkingin''' (opinberlega '''Ansar Allah''' en í daglegu tali '''Hútar''') er stjórnmála- og vígahópur sem varð til í [[Saada]]-héraði í [[Jemen]] á tíunda áratugnum. Hútar hafa haldið uppi vopnaðri baráttu gegn stjórnvöldum Jemen frá árinu 2004 og hafa frá árinu 2015 ráðið yfir [[Sana]], höfuðborg landsins.

==Saga==
Hútí-fylkingin var stofnuð árið 1992 og er kennd við [[Hússein Badreddin al-Hútí]], upphaflegan leiðtoga hreyfingarinnar.<ref name=fréttablaðið2015>{{Vefheimild|titill=Jemen sagt að hruni komið|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=6170093|ár=2015|mánuður=1. apríl|útgefandi=''Fréttablaðið''|höfundur=Guðsteinn Bjarnason|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=22. september}}</ref> Hútar aðhyllast [[Zaidismi|zaidisma]], sjaldgæfa útgáfu af [[íslam]]strú sem er jafnan flokkuð sem afbrigði af [[sjía]]-íslam.<ref>{{Vefheimild|titill=Forsaga hörmunganna í Jemen - fyrri hluti|url=https://www.visir.is/g/2018180618691|ár=2018|mánuður=19. júní|útgefandi=''Vísir''|höfundur=[[Gunnar Hrafn Jónsson]]|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=22. september}}</ref> Hreyfingin var í upphafi friðsöm og talaði fyrir umburðarlyndi meðal Jemena og auknu sjálfræði fyrir zaidíska ættbálka í norðurhluta Jemen<ref name="AlJazIntro">{{cite news|author=Al Batati, Saeed|title=Who are the Houthis in Yemen?|newspaper=Al Jazeera|date=21 August 2014|url=http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2014/08/yemen-houthis-hadi-protests-201482132719818986.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140823035209/http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2014/08/yemen-houthis-hadi-protests-201482132719818986.html |archivedate=23 August 2014|url-status=dead}}</ref> en árið 2004 hófu Hútar hins vegar uppreisn gegn ríkisstjórn [[Ali Abdullah Saleh]] forseta sem leiddi til þess að Hússein var drepinn. Eftir dauða Hússeins tók bróðir hans, [[Abdúl Malik al-Hútí]], við forystu hreyfingarinnar ásamt tveimur fleiri bræðrum.<ref name=fréttablaðið2015/>

Í [[Arabíska vorið|arabíska vorinu]] árið 2011 tóku Hútar þátt í fjöldamótmælum gegn stjórn Saleh sem leiddu til þess að Saleh sagði af sér í byrjun næsta árs og [[Abdrabbuh Mansur Hadi]] tók við forsetaembættinu. Eftir byltinguna gegn Saleh tóku Hútar, ásamt ýmsum öðrum þjóðfélagshópum, þátt í umræðum um framtíðarskipulag Jemens en hreyfingin gekk frá borðinu áður en fullnaðarsamkomulag náðist.<ref>{{Vefheimild|titill=Hverjir eru Hútar?|url=https://www.ruv.is/frettir/erlent/2024-01-20-hverjir-eru-hutar-402834|útgefandi=[[RÚV]]|dags=20. janúar 2024|skoðað=20. janúar 2024|höfundur=Birta Björnsdóttir}}</ref> Árið 2014 tókst Hútum að nýta sér veikleika ríkisstjórnar Hadi og leggja undir sig stóra hluta af Jemen. Í janúar árið 2015 lögðu Hútar undir sig höfuðborgina Sana, hnepptu Hadi forseta í stofufangelsi og neyddu hann til að segja af sér. Hadi slapp úr haldi Hútanna mánuði síðar, afturkallaði afsögn sína og kom upp bækistöðum eigin ríkisstjórnar í [[Aden]].<ref name=sunna>{{Vefheimild|titill=Hvað gengur á í Jemen?|höfundur=Sunna Ósk Logadóttir|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2017/03/28/hvad_gengur_a_i_jemen/|útgefandi=[[mbl.is]]|mánuðurskoðað=22. september|árskoðað=2019|ár=2017|mánuður=28. mars}}</ref> [[Borgarastyrjöldin í Jemen (2014–)|Borgarastyrjöld hefur ríkt í Jemen]] á milli Hútí-fylkingarinnar og stjórnar Jemen síðan þá.

Í mars árið 2015 hófu stjórnvöld Sádi-Arabíu inngrip í borgarastyrjöldina í Jemen til að aðstoða Hadi við að vinna bug á uppreisn Húta. Sádar hafa vænt Húta um að vera bandamenn sjíaíslömsku [[Klerkaveldi|klerkastjórnarinnar]] í [[Íran]] eða um að vera blátt áfram strengjabrúður Írana. Stjórnvöld í Íran neita því opinberlega að hafa veitt Hútum stuðning í borgarastyrjöldinni og deilt hefur verið um hve mikil, ef einhver, ítök Írana eru í uppreisn Hútanna. Líklegt þykir þó að áhrif Írana í hreyfingunni hafi aukist á síðari köflum stríðsins og að Hútar hafi tekið við vopnasendingum frá Íran.<ref>{{Vefheimild|titill=Forsaga hörmunganna í Jemen - seinni hluti|url=https://www.visir.is/g/2018180629907/|ár=2018|mánuður=20. júní|útgefandi=''Vísir''|höfundur=[[Gunnar Hrafn Jónsson]]|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=22. september}}</ref><ref>{{Vefheimild|titill=Íran og Sádi-Arabía: Í köldu stríði|url=https://www.frettabladid.is/frettir/iran-og-sadi-arabia-i-koeldu-strii/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|ár=2018|mánuður=6. apríl|höfundur=Þórgnýr Einar Albertsson|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=18. september|safnslóð=https://web.archive.org/web/20230324223425/https://www.frettabladid.is/frettir/iran-og-sadi-arabia-i-koeldu-strii/|safnmánuður=24. mars|safnár=2023}}</ref>

Frá 2014 til 2017 voru Hútarnir í bandalagi við hinn gamla óvin sinn, fyrrum forsetann Saleh, og nutu stuðnings öryggissveita hans gegn ríkisstjórn Hadi þegar Sana var hertekin. Hútar snerust gegn Saleh á ný í lok ársins 2017 þegar Saleh reyndi að hefja samningaviðræður við Sáda og sökuðu hann um landráð. Til átaka kom milli Húta og stuðningsmanna Saleh í Sana og Saleh sjálfur var drepinn þegar hann reyndi að flýja borgina.<ref>{{Vefheimild|titill=Fyrrverandi forseti Jemens myrtur|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2017/12/04/fyrrverandi_forseti_jemens_myrtur/|útgefandi=[[mbl.is]]|mánuðurskoðað=22. september|árskoðað=2019|ár=2017|mánuður=14. desember}}</ref>

Í janúar árið 2021 lýsti ríkisstjórn Bandaríkjanna því yfir að Hútí-fylkingin yrði formlega skilgreind af ríkinu sem [[hryðjuverk]]asamtök.<ref>{{Vefheimild|titill=Bandaríkjamenn skilgreina Húta nú sem hryðjuverkasamtök|url=https://www.ruv.is/frett/2021/01/11/bandarikjamenn-skilgreina-huta-nu-sem-hrydjuverkasamtok|útgefandi=[[RÚV]]|mánuðurskoðað=6. febrúar|árskoðað=2021|ár=2021|mánuður=11. janúar|höfundur=Markús Þ. Þórhallsson}}</ref> Ákvörðunin sætti talsverðri gagnrýni, meðal annars af hálfu [[Matvælaáætlun Sameinuðu þjóðanna|Matvælaáætlunar Sameinuðu þjóðanna]], þar sem talið var líklegt að skilgreiningin myndi erfiða innflutning á matvælum og hjálpargögnum til stríðshrjáðra borgara sem búa á yfirráðasvæði Húta í Jemen.<ref>{{Vefheimild|titill=Hútar lýstir hryðjuverkasamtök: dauðadómur yfir milljónum Jemena|url=https://unric.org/is/hutar-lystir-hrydjuverkasamtok-daudadomur-yfir-milljonum-jemena/|útgefandi=Upplýsingaskrifstofa Sameinuðu þjóðanna fyrir Vestur-Evrópu|mánuðurskoðað=6. febrúar|árskoðað=2021|ár=2021|mánuður=15. janúar}}</ref> Þessi sjónarmið leiddu til þess að Hútar voru teknir af hryðjuverkalistanum í febrúar sama ár eftir stjórnarskipti í Bandaríkjunum.<ref>{{Vefheimild|titill=Taka Húta í Jemen af hryðjuverkalista|url=https://www.ruv.is/frett/2021/02/06/taka-huta-i-jemen-af-hrydjuverkalista|útgefandi=[[RÚV]]|mánuðurskoðað=6. febrúar|árskoðað=2021|ár=2021|mánuður=6. febrúar|höfundur=Ævar Örn Jósepsson}}</ref>

Hútí-fylkingin hefur tekið afstöðu með [[Hamas]]-samtökunum í [[Stríð Ísraels og Hamas 2023|stríði Ísraels á Gasa]] frá árinu 2023. Í desember það ár tilkynntu Hútar að þeir myndu skjóta á öll skip sem siglt væri um [[Rauðahaf]] til Ísraels nema þeim yrði einnig siglt til [[Palestínuríki|Palestínu]] með neyðaraðstoð fyrir íbúa þar. Hútí-fylkingin hefur jafnframt gert tilraunir til [[Drónaárásir|drónaárása]] á Ísrael vegna stríðsins.<ref>{{Vefheimild|titill=Hútar lýsa yfir ábyrgð á eldflaugaárás í Rauðahafi
|url=https://www.visir.is/g/20232507778d/hutar-lysa-yfir-a-byrgd-a-eldflaugaaras-i-rauda-hafi|dags=26. desember 2023|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir|skoðað=13. janúar 2024}}</ref> Bretar og Bandaríkjamenn hófu árásir á Hútí-fylkinguna vegna árása hennar á flutningaskip á Rauðahafi í janúar 2024.<ref>{{Vefheimild|titill=Hefja árás gegn Hútum|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2024/01/11/hefja_aras_gegn_hutum/|dags=11. janúar 2024|útgefandi=[[mbl.is]]|skoðað=13. janúar 2024}}</ref> Áætlað er að Bandaríkin setji Húta aftur á lista yfir hryðjuverkasamtök vegna árásanna.<ref>{{Vefheimild|titill=Vilja skilgreina Húta sem hryðjuverkasamtök|url=https://www.ruv.is/frettir/erlent/2024-01-17-vilja-skilgreina-huta-sem-hrydjuverkasamtok-402591|dags=17. janúar 2024|útgefandi=[[RÚV]]|skoðað=17. janúar 2024|höfundur=Ari Páll Karlsson}}</ref>

==Tilvísanir==
<references/>
[[Flokkur:Stofnað 1992]]
[[Flokkur:Borgarastyrjöldin í Jemen (2014–)]]