Skoða frumkóða fyrir Fyrri heimsstyrjöldin

{{Infobox military conflict
| conflict    = Fyrri heimsstyrjöldin
| image       = WWImontage.jpg
| image_size  = 300px
| caption     = {{small|Réttsælis ofan frá: Sviðin jörð eftir sprengjuárásir í [[Orrustan við Somme|orrustunni við Somme]], skriðdrekar á leið yfir Hindenburg-línuna, skipið ''HMS Irresistible'' sekkur eftir að hafa rekist á sprengju í [[Dardanellasund]]i, breskir skotliðar með gasgrímur í orrustunni við Somme, þýskar herflugvélar.}}
| date        = [[28. júlí]] [[1914]] – [[11. nóvember]] [[1918]] (4 ár, 3 mánuðir og 14 dagar)
| place       = [[Evrópa]], [[Afríka]], [[Miðausturlönd]], [[Kína]], [[Eyjaálfa]], [[Kyrrahaf]], [[Atlantshaf]] 
| territory   = 
| result      = Sigur bandamanna með undirritun [[Versalasamningurinn|Versalasamningsins]]
* Öll stórveldi á meginlandi Evrópu leyst upp; [[lýðveldi]] stofnuð í Þýskalandi, Rússlandi, Tyrklandi og Austurríki
** [[Rússneska keisaradæmið]] leyst upp og [[Sovétlýðveldið Rússland|rússneska sovétlýðveldið]] stofnað
** [[Þýska keisaraveldið|Þýska keisaradæmið]] leyst upp og [[Weimar-lýðveldið]] stofnað
** [[Tyrkjaveldi]] leyst upp og [[Tyrkland|lýðveldið Tyrkland]] stofnað
** [[Austurríki-Ungverjaland|Austurrísk-ungverska keisaradæmið]] leyst upp og skipt í smærri ríki
* [[Þjóðabandalagið]] stofnað
| combatant1  = [[Bandamenn (fyrri heimsstyrjöldin)|Bandamenn]]
| combatant2  = [[Miðveldin]]
| commander1  = {{small|
* {{flagicon|Frakkland}} [[Raymond Poincaré]]
* {{flagicon|Frakkland}} [[Georges Clemenceau]]
* {{RUS}} [[Nikulás 2.]]
* {{RUS}} [[Aleksandr Kerenskíj]]
* {{BEL}} [[Albert 1. Belgíukonungur|Albert 1.]]
* {{UK}} [[H. H. Asquith]]
* {{UK}} [[David Lloyd George]]
* {{flagicon|Bandaríkin|1912}} [[Woodrow Wilson]]
* {{flagicon|Ítalía|1861}} [[Viktor Emmanúel 3.]]
* {{flagicon|Ítalía|1861}} [[Vittorio Emanuele Orlando|Vittorio Orlando]]
* {{flagicon|Japan|1870}} [[Taishō keisari|Yoshihito]]
* [[File:State Flag of Serbia (1882-1918).svg|20px]] [[Pétur 1. Serbíukonungur|Pétur 1.]]
* {{ROU}} [[Ferdinand 1. Rúmeníukonungur|Ferdinand 1.]]
* {{flagicon|Grikkland|royal}} [[Elevþeríos Venízelos]]}}
| commander2  = {{small|
* {{flagicon|Þýskaland|1866}} [[Vilhjálmur 2. Þýskalandskeisari|Vilhjálmur 2.]]
* {{flagicon|Þýskaland|1866}} [[Paul von Hindenburg]]
* {{flagicon|Þýskaland|1866}} [[Erich Ludendorff]]
* [[File:Flag of Austria-Hungary (1869-1918).svg|20px]] [[Frans Jósef 1. Austurríkiskeisari|Frans Jósef 1.]]
* [[File:Flag of Austria-Hungary (1869-1918).svg|20px]] [[Karl 1. Austurríkiskeisari|Karl 1.]]
* [[File:Flag of the Ottoman Empire.svg|20px]] [[Enver Pasja]]
* [[File:Flag of the Ottoman Empire.svg|20px]] [[Talaat Pasja]]
* [[File:Flag of the Ottoman Empire.svg|20px]] [[Djemal Pasja]]
* [[File:Flag of the Ottoman Empire.svg|20px]] [[Mehmed 5.]]
* [[File:Flag of the Ottoman Empire.svg|20px]] [[Mehmed 6.]]
* {{BGR}} [[Ferdinand 1. Búlgaríukeisari|Ferdinand 1.]]}}
| casualties1 = {{small|'''Hermenn látnir:''' 5.525.000<br>'''Almennir borgarar látnir:''' 4.000.000}}
| casualties2 = {{small|'''Hermenn látnir:''' 4.386.000<br>'''Almennir borgarar látnir:''' Rúmlega 3.700.000}}
}}
'''Fyrri heimsstyrjöldin''' (sem nefnt var '''heimsstríðið''' fyrir [[seinni heimsstyrjöldin]]a) var mannskætt stríð sem geisaði í [[Evrópa|Evrópu]] í fjögur ár. Stríðið hefur verið nefnt „stríðið mikla“ og „stríðið sem enda átti öll stríð“. Sá atburður sem miðað er við að marki upphaf stríðsins var morðið á [[Frans Ferdinand erkihertogi|Frans Ferdinand]] erkihertoga og ríkisarfa [[Austurríki]]s í [[Sarajevó]] þann [[28. júní]] [[1914]]. Átök hófust í [[ágúst]] 1914 og breiddust hratt út. Þegar upp var staðið lágu um tíu milljónir manna í valnum, um tuttugu milljónir höfðu særst og ótal manns misst heimili sín og lifibrauð. Stríðinu lauk með uppgjöf [[Þýskaland|Þjóðverja]] [[11. nóvember]] [[1918]]. Að stríðinu loknu funduðu fyrrum fjandmenn í [[Versalir|Versölum]] í [[Frakkland]]i þar sem [[Versalasamningurinn]] var gerður.

Sigurvegarar í stríðinu voru [[Bandamenn (fyrri heimsstyrjöldin)|bandamenn]] undir forystu [[Frakkland|Frakka]] en auk þeirra voru [[Bretland|Bretar]] og [[Rússland|Rússar]] (til [[1917]]) og síðar einnig [[Ítalía|Ítalir]] og [[Bandaríkin|Bandaríkjamenn]]. Miðveldin voru [[Austurríki-Ungverjaland]], [[Þýska keisaraveldið]], [[Búlgaría]] og [[Tyrkjaveldi|Ottómanveldið]].

Flestar orrustur í fyrri heimsstyrjöldinni voru háðar á [[Vesturvígstöðvar (fyrri heimsstyrjöldin)|vesturvígstöðvunum]], lengst af í formi [[Skotgrafahernaður|skotgrafahernaðar]] en á milli andstæðra skotgrafa var svokallað „einskis manns land“. Skotgrafirnar náðu allt frá [[Norðursjór|Norðursjó]] að landamærum [[Sviss]]. Á [[Austurvígstöðvar (fyrri heimsstyrjöldin)|austurvígstöðvunum]] komu víðáttur [[Austur-Evrópa|Austur-Evrópu]] og takmarkaðar járnbrautir í veg fyrir langvarandi skotgrafahernað og ollu meiri hreyfanleika víglínanna. Einnig voru háðar orrustur á hafi og neðansjávar með [[Kafbátahernaður|kafbátahernaði]] og í fyrsta sinn í [[Lofthernaður|lofti]]. Meira en níu milljónir hermanna létu lífið í orrustum og milljónir óbreyttra borgara fórust.

Stríðið olli því að tvö ríki liðuðust í sundur og tvö önnur keisaradæmi liðu undir lok: Austurríki-Ungverjaland og Ottómanveldið liðuðust í sundur og Þýska keisaradæmið og Rússneska keisaradæmið liðu undir lok. Þýskaland glataði öllu veldi sínu utan Evrópu og ný ríki urðu til, svo sem [[Tékkóslóvakía]], [[Eistland]], [[Lettland]], [[Litháen]], [[Finnland]], [[Pólland]] og [[Júgóslavía]]. 

[[Mynd:Royal Irish Rifles ration party Somme July 1916.jpg|right|thumb|250px|[[Írland|Írskar]] riflaskyttur í skotgröfunum við Somme, [[1. júlí]] [[1916]].]]
[[Mynd:USA_bryter_de_diplomatiska_förbindelserna_med_Tyskland_3_februari_1917.jpg|thumb|250px|[[Woodrow Wilson]] forseti tilkynnir Bandaríkjaþingi um riftun stjórnmálasambands við [[Þýskaland]] [[3. febrúar]] [[1917]].]]
[[Mynd:Vickers machine gun crew with gas masks.jpg|thumb|right|250px|[[Bretland|Breskir]] hermenn með Vickers [[Vélbyssa|vélbyssu]].]]
[[Mynd:trencheswwi2.jpg|right|thumb|250px|Bróðurpart styrjaldarinnar voru hermenn á vesturvígstöðvunum fastir í [[skotgröf]]um.]]
[[Mynd:NYTimes-Page1-11-11-1918.jpg|right|thumb|250px|forsíða ''[[New York Times]]'' þann, [[11. nóvember]] [[1918]].]]

== Orsakir stríðsins ==
Þann [[28. júní]] [[1914]] skaut [[Gavrilo Princip]] [[Frans Ferdinand erkihertogi|Franz Ferdinand]], erkihertoga Austurríkis-Ungverjalands og erfingja krúnunnar, og eiginkonu hans [[Sophie Chotek]] til bana í [[Sarajevo]]. Princip var meðlimur í þjóðernissinnuðu samtökunum [[Ung Bosnía]], sem höfðu það á stefnuskrá sinni að sameina alla Suður-Slava í einu ríki, sjálfstæðu og óháðu Austurríki-Ungverjalandi. Morðið í Sarajevo hratt af stað atburðarás sem stigmagnaðist og leiddi til stríðs. Morðið var tilefni stríðsins en raunverulegar [[Orsök|orsakir]] þess voru aftur á móti margvíslegar og flóknar.

=== Vopnakapphlaup ===
Spennan jókst í vopnakapphlaupi breska og þýska flotans árið [[1906]] þegar [[HMS Dreadnought (1906)|HMS ''Dreadnought'']] var hleypt af stokkunum. Dreadnought var byltingarkennt orrustuskip sem gerði eldri orrustuskip úrelt. (Breski flotinn hélt alltaf forystu sinni gagnvart þeim þýska.) Sagnfræðingurinn [[Paul Kennedy]] hefur bent á að báðar þjóðirnar hafi trúað á kenningu [[Alfreds Thayers Mahan|Alfred Thayer Mahan]] um að yfirráð á hafi væru sérhverju stórveldi ómissandi. 

Sagnfræðingurinn [[David Stevenson]] lýsti vopnakapphlaupinu sem „vítahring síaukinnar stríðsgetu“.

{| class="wikitable" 
|-
! colspan=4 | Flotastyrkur veldanna árið 1914
|-
! Land
! Herafli
! Fjöldi stórra herskipa
! Tonn
|-
| Rússland 
| style="text-align: right" | 55.000
| style="text-align: center" | 4
| style="text-align: right" | 348.000
|-
| Frakkland
| style="text-align: right" | 67.000
| style="text-align: center" | 10
| style="text-align: right" | 731.000
|-
| Bretland
| style="text-align: right" | 209.000
| style="text-align: center" |29
| style="text-align: right" | 2.205.000
|-
| style="text-align: right" | '''Alls'''
| style="text-align: right" | '''331.000'''
| style="text-align: center" | '''43'''
| style="text-align: right" | '''3.264.000'''
|-
| Þýskaland
| style="text-align: right" | 79.000
| style="text-align: center" | 17
| style="text-align: right" | 1.019.000
|-
| Austurríki-Ungverjaland
| style="text-align: right" | 16.000
| style="text-align: center" | 3
| style="text-align: right" | 249.000 
|-
| style="text-align: right" | '''Alls'''
| style="text-align: right" | '''95.000'''
| style="text-align: center" | '''20'''
| style="text-align: right" | '''1.268.000'''
|-hhhl
| colspan=4 | Heimild: Ferguson (1999): 85
|}

=== Áætlanir, vantraust og herkvaðning ===
Margir stjórnmálafræðingar og sagnfræðingar telja að hernaðaráætlanir Þýskalands, Frakklands og Rússlands hafi magnað upp átökin. [[Fritz Fischer]] hefur auk annarra lagt áherslu á [[Schlieffen-áætlunin]], sem var megináætlun Þýskalands ef Þýskaland stæði frammi fyrir stríði gegn Frakklandi og Rússlandi samtímis, hafi í eðli sínu verið mjög ögrandi. Stríð á tveimur vígstöðvum þýddi að Þýskaland yrði að sigra annan andstæðinginn fljótt áður en ráðist yrði gegn hinum og að tíminn væri naumur til þess. Hún fól í sér öfluga sókn á hægri vængnum til þess að hertaka [[Belgía|Belgíu]] og lama franska herinn með því að koma honum í opna skjöldu.

Að svo búnu myndi þýski herinn hraða sér til austurs með járnbrautarlestum og mala þar svifaseinni her Rússa.

Áætlanir Frakka, [[áætlun XVII]], gerði ráð fyrir innrás í [[Ruhr]] dalinn, iðnaðarhérað Þýskalands, með það að augnamiði að svifta Þýskaland getunni til að heyja stríð.

Endurskoðuð áætlun Rússa, [[áætlun XIX]], gerði ráð fyrir árásum bæði á Austurríki-Ungverjaland og Þýskaland.

Áætlanir allra þriggja sköpuðu órólegt andrúmsloft taugaveiklunar þar sem herforingjar voru ákafir að ná frumkvæðinu og vinna afgerandi sigra. Nákvæmar áætlanir voru gerðar með nákvæmum tímatöflum. Herforingjar jafnt sem stjórnmálamenn skildu að um leið og boðin bærust væri lítill sem enginn möguleiki á að snúa aftur því þar með væri mikið forskot glatað.

Enn fremur ætti ekki að vanmeta samskiptavandann árið 1914. Allar þjóðirnar notuðu enn símskeyti og sendiherra sem meginleið til samskipta. Boð gátu því tafist klukkustundum og jafnvel dögum saman.

=== Hernaðarhyggja og sjálfræði ===
[[Woodrow Wilson]] forseti [[Bandaríkin|Bandaríkjanna]] kenndi hernaðarhyggju um stríðið. Hugmyndin var sú að yfirstéttin og hernaðarelítan væri of valdamikil í Þýskalandi, Rússlandi og Austurríki-Ungverjalandi og að stríðið væri afleiðing af löngun þeirra eftir hernaðarmætti og fyrirlitningu þeirra á [[lýðræði]]. Þetta var meginstef í áróðrinum gegn Þýskalandi, sem varpaði afar neikvæðu ljósi á [[Vilhjálmur 2. Þýskalandskeisari|Vilhjálm II]] keisara og [[Prússland|prússneska]] hernaðarhefð. Fylgjendur þessarar kenningar kröfðust því afsagnar slíkra þjóðhöfðingja, afnáms stéttakerfisins og endaloka hernaðarhyggjunnar — allt réttlætti þetta bandarísk afskipti af stríðinu um leið og Rússland dró sig í hlé úr stríðinu og yfirgaf bandamenn.

Wilson vonaði að [[Þjóðabandalagið]] og almenn afvopnun myndi tryggja varanlegan frið. Hann viðurkenndi einnig að afbrigði hernaðarhyggjunnar lifðu góði lífi innan breska og franska stjórnkerfisins.

=== Hagfræðileg heimsvaldsstefna ===
[[Vladimír Lenín]] hélt því fram að [[heimsvaldsstefna]]n væri ástæða stríðsins. Í þessu studdust hann við [[hagfræði]] [[Karl Marx|Karls Marx]] og enska hagfræðingsins [[John A. Hobson|Johns A. Hobson]], sem hafði áður spáð því að útkoma hagfræðilegrar heimsvaldsstefnu eða ótakmarkaðrar eftirsóknar eftir nýjum mörkuðum myndi leiða til hnattrænna hernaðarátaka.<ref>J.A. Hobson, „Imperialism“ (1902) [http://www.fordham.edu/halsall/mod/1902hobson.html fordham.edu website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070427105159/http://www.fordham.edu/halsall/mod/1902hobson.html |date=2007-04-27 }}</ref> Rök hans fengu þónokkrar undirtektir í upphafi stríðsins og auðvelduðu útbeiðslu [[Marxismi|marxisma]] og [[Kommúnismi|kommúnisma]]. Lenín hélt því fram að hagsmunir fjármagnseigenda í hinum ýmsu [[Kapítalismi|kapítalísku]] heimsveldum hefðu ráðið ákvörðunum stjórnvalda og leitt til stríðs.<ref>[http://www.marxists.org/archive/lenin/works/1916/imp-hsc/ „Imperialism: The Highest Stage of Capitalism“], 1917.</ref>

== Stríðandi fylkingar ==
[[Mynd:Europe 1914.png|thumb|right|250px|Stríðandi fylkingar í fyrri heimsstyrjöldinni.]]
=== Miðveldin ===
[[Austurríki-Ungverjaland]] leit á morðið á ríkiserfingjanum, Franz Ferdinand sem ógnun. Þar að auki óttuðust Austurríkis-Ungverjar að Serbar væru að reyna að ýta undir byltingu innan Austurríkis-Ungverjalands og vildu því taka á Serbum áður en til þess kæmi. Þeir gáfu Serbum úrslitakosti sem þeir vissu að væru of kröfuharðir, til þess að egna þá til stríðs. Serbar höfnuðu úrslitakostunum og í kjölfarið lýsti Austurríki-Ungverjaland stríði á hendur Serbíu, þann 28. júlí 1914.

[[Þýskaland]] hafði samið við Austurríki-Ungverjaland árið 1883, um samstöðu ef annað ríkið lenti í stríði. Þegar [[Frans Jósef 1. Austurríkiskeisari|Franz Jósef]], keisari Austurríkis-Ungverjalands, bað Þýskaland um stuðning í stríðinu við Serbíu, hét [[Vilhjálmur 2. Þýskalandskeisari]], þeim skilyrðislausum stuðningi, án þess að spyrjast fyrir um markmið eða áætlanir þeirra. Að stríðinu loknu litu bandamenn svo á að þessi skilyrðislausi stuðningur hafi haft úrslitaþýðingu varðandi allsherjarstríð og kenndu því Þjóðverjum um upphaf stríðsins. 

[[Tyrkjaveldi|Tyrkneska Ottomanveldið]] átti landamæri að Rússlandi í Kákasus og hafði misst landssvæði á þeim slóðum til Rússanna. Tyrkirnir gerðu því samning við Þjóðverja í ágúst 1914, um að berjast sameiginlega gegn Rússum, með það fyrir augum að vinna til baka af þeim landsvæði. [[Búlgaría|Búlgarar]] gengu til liðs við miðveldin í október 1915 þegar þeir lýstu stríði á hendur Serbíu. Búlgarar höfðu það að markmiði að vinna landsvæði af Serbum í stríðinu. Auk þessara ríkja börðust nýlendur Þýskalands í Afríku og Asíu með miðveldunum.

=== Bandamenn ===
Serbar voru á móti þeim ítökum sem Austurríki-Ungverjaland hafði á [[Balkanskagi|Balkanskaganum]], og litu í raun á þá sem helstu óvini sína, en Austurríkis-Ungverjar réðu yfir [[Króatía|Króatíu]], [[Bosnía og Hersegóvína|Bosníu og Hersegóvínu]] og fleiri svæðum. Serbar vildu sameina alla slava á Balkanskaganum í einu ríki, [[Júgóslavía|Júgóslavíu]], undir sinni forystu. Austurríkis-Ungverjar sökuðu serbnesk yfirvöld um að eiga þátt í morðinu á Franz Ferdinand, en því höfnuðu Serbar og einnig þeim úrslitakostum sem Austurríkis-Ungverjar gáfu þeim.

Eftir stríðsyfirlýsingu Austurríkis-Ungverja reiddu Serbar sig á stuðning [[Rússland|Rússa]] sem höfðu lengi verið bandamenn þeirra. Serbar höfðu beðið Rússa um að standa með sér nokkrum dögum áður en stríðsyfirlýsing Austurríkis-Ungverjalands var birt. [[Nikulás 2.]] Rússakeisari gaf þegar fyrirmæli um herútboð og var þá í raun að staðfesta þátttöku Rússlands yfirvofandi stríði. Þjóðverjar litu á þetta sem stríðsyfirlýsingu og urðu á undan Rússum til að lýsa yfir stríði með formlegum hætti, sem þeir gerðu þann 1. ágúst.

[[Frakkland|Frakkar]] voru í hernaðarbandalagi með Rússum og því var við því búist, í Þýskalandi, að Frakkland myndi taka þátt í stríðinu. Einnig voru Frakkar enn bitrir yfir ósigri í stríði þeirra við [[Prússland|Prússa]] árið 1871. Þýskir herforingjar töldu að þeir þyrftu að klára stríð við Frakkana áður en þeir gætu tekist á við Rússa, svo þeir myndu ekki þurfa að berjast á tveimur vígstöðvum. Þjóðverjar lýstu yfir stríði á hendur Frökkum þann 3. ágúst.

[[Bretland]] lýsti yfir stríði á hendur Þjóðverjum 4. ágúst. Ein ástæða fyrir þátttöku Breta var sú að árið 1839 höfðu þeir lofað að verja hlutleysi [[Belgía|Belgíu]] ef til innrásar kæmi. Þjóðverjar höfðu nú krafið Belga um að leyfa sér að fara inn í landið til þess að ráðast þaðan inn í Frakkland, en Belgar höfnuðu og því réðust Þjóðverjar inn í Belgíu. Einnig var mikilvægt fyrir Breta að halda vináttu við Frakka og Rússa, bæði vegna viðskiptahagsmuna og vegna þess hve erfitt það gæti reynst að verja hin gríðarstóru landflæmi heimsveldisins ef til átaka kæmi við þessi lönd.

[[Japan]]ir lýstu yfir stríði á hendur Þjóðverjum í ágúst 1914. Japanir litu á stríðið sem tækifæri til að auka áhrif og umsvif sín á meginlandi [[Asía|Asíu]] og á [[Kyrrahaf]]inu á kostnað Þjóðverja. [[Ítalía]] var fyrir stríðið í hernaðarbandalagi með Þýskalandi og Austurríki-Ungverjalandi, en kaus engu að síður að vera hlutlaus þegar stríðið braust út. Árið 1915 sömdu Ítalir svo við bandamenn um að berjast með þeim í stríðinu. Ítalía réðst gegn Austurríki-Ungverjalandi með það fyrir augum að leggja undir sig ítölsku-mælandi héruð landsins. [[Bandaríkin]] voru hlutlaus fram til 1917 en gengu til liðs við bandamenn 6. apríl það ár, m.a. vegna þess að Þjóðverjar höfðu þá sökkt sjö bandarískum kaupskipum. [[Rúmenía]], [[Portúgal]], [[Svartfjallaland]], [[Grikkland]], [[Armenía]], [[Kína]] og [[Brasilía]] börðust einnig með bandamönnum auk nýlendna Breta og Frakka víðsvegar um heiminn. Fjölmörg önnur ríki lýstu yfir stríði á hendur Miðveldunum eða slitu stjórmálasambandi við þau.

== Frekari fróðleikur ==
* Coffman, Edward M., ''The War to End All Wars: The American Military Experience in World War I'' (1998).
* Cruttwell, C.R.M.F., ''A History of the Great War, 1914-1918'' (1934).
* Ellis, John og Cox, Mike, ''The World War I Databook: The Essential Facts and Figures for All the Combatants'' (2002).
* Falls, Cyril, ''The Great War'' (1960).
* Fussell, Paul, ''The Great War and Modern Memory'' (1975).
* Gray, Edwyn A., ''The U-Boat War, 1914-1918'' (1994).
* Haber, L.F., ''The Poisonous Cloud: Chemical Warfare in the First World War'' (1986).
* Halpern, Paul G., ''A Naval History of World War I'' (1995). 
* Hardach, Gerd, ''The First World War 1914-1918'' (1977).
* Henig, Ruth, ''The Origins of the First World War'' (2002).
* Herwig, Holger H., ''The First World War: Germany and Austria-Hungary 1914-1918'' (1996).
* Higham, Robin og Dennis E. Showalter (ritstj.), ''Researching World War I: A Handbook'' (2003).
* Howard, Michael, ''The First World War'' (2002).
* Hubatsch, Walther, ''Germany and the Central Powers in the World War, 1914-1918'' (1963).
* Joll, James, ''The Origins of the First World War'' (1984).
* Keegan, John, ''The First World War'' (1999).
* Kennedy, David M., ''Over Here: The First World War and American Society'' (1982).
* Kennett, Lee B., ''The First Air War, 1914-1918'' (1992).
* Lee, Dwight E. (ritstj.), ''The Outbreak of the First World War: Who Was Responsible?'' (1958).
* Lyons, Michael J., ''World War I: A Short History'' 2. útg. (1999).
* Morton, Desmond og Granatstein, J.L., ''Marching to Armageddon: Canadians and the Great War 1914-1919'' (1989).
* Pope, Stephen og Wheal, Elizabeth-Anne (ritstj.), ''The Macmillan Dictionary of the First World War'' (1995).
* Robbins, Keith, ''The First World War'' (1993).
* Silkin, Jon. (ritstj.), ''The Penguin Book of First World War Poetry'' 2. útg. (1997).
* Stevenson, David, ''Cataclysm: The First World War As Political Tragedy'' (2004).
* Stevenson, David, ''The First World War and International Politics'' (2005).
* Stokesbury, James, ''A Short History of World War I'' (1981).
* Strachan, Hew, ''The First World War: Volume I: To Arms'' (2004).
* Taylor, A.J.P., ''The First World War: An Illustrated History'' (1963).
* Tuchman, Barbara, ''[[The Guns of August]]''
* Tucker, Spencer (ritstj.), ''The Encyclopedia of World War I: A Political, Social, and Military History'' (2005).
* Tucker, Spencer (ritstj.), ''European Powers in the First World War: An Encyclopedia'' (1999).
* Venzon, Anne (ritstj.), ''The United States in the First World War: An Encyclopedia'' (1995).
* Winter, J.M., ''The Experience of World War I'' 2. útg. (2005).
* van der Vat, Dan, ''The Atlantic Campaign.'' (1988).

== Tilvísanir ==
{{reflist}}

== Tenglar ==
* [http://www.firstworldwar.com/ First World War.com : The War to End All Wars]
* [http://www.1914-1918.net/index.htm 1914-1918.net : The British Army in the Great War]

[[Flokkur:Fyrri heimsstyrjöldin| ]]
[[Flokkur:Hernaðarsaga]]