Súmersk trúarbrögð

Trúarbrögð Súmera

Heimildir gefa til kynna að Súmerar hafa verið upphafsmenn ritmálsins en súmerska trú má rekja til hugmynda fólks sem bjó í Mesapótamíu á á árunum 3500 til 2000 f.Kr. Súmersk trú felst að mestum hluta á dýrkun náttúrunnar t.d. vindi og vatni. Að öllum líkindum hafa Súmerar reynt að útskýra ýmis náttúruleg fyrirbrigði sem þeir gátu ekki leitt út með þekkingu sinni og dregið þá ályktun að hér væru á ferð guðirnir í hlutgervi náttúrunnar. Hugmyndir Súmera um líf eftir dauðann eru að mörgu leyti ekki svo frábrugðnar þeim hugmyndum sem einkenna trúarbrögð sem iðkuð eru nú til dags en þeir trúðu því að framhaldslífið fæli í sér að sál einstaklings eða andi slyppi úr greipum hins efnislega líkama og færi í dimma undirheima.

Fyrstu heimildirnar sem til eru um trú og iðkun hennar innan samfélagsins koma frá Súmerum og hafa þær varðveist einstaklega vel í gegnum árin vegna þess að þær eru að mestu skrifaðar í leir og stein. Flestar þær heimildir sem fornleifafræðingar hafa í höndunum nú til dags um trúarbrögð Súmera og áhrif þeirra á daglegt líf þeirra fundust í hinni heilögu Mesapótamísku borg Nippur. Þar fundust meðal annars við uppgröft bókasafn. Þar var mikið safn leirtafla sem ritað hafði verið á með fleigrúnum. Þessar fleigrúnir hefur mönnum tekist að túlka og þaðan koma flestar heimildir sem til eru um Súmerska Guði og goðsagnir.

Fundist hafa ritaðar sögur af súmerskum hetjum og guðum. Það lengsta og merkilegasta sem fundist hefur er Gilgamesh-kviðan. En elsta súmerska gerðin af kvæðinu er talin vera frá þriðja keisaraveldinu (2150 – 2000 f.Kr.)en hún geymdist í munnlegum frásögnum í langan tíma áður en hún var skrifuð niður. Gilgamesh-kviða fjallar um leit mannkynsins að ódauðleikanum og þar eru elstu frásagnir sem varðveist hafa af flóði sem gjöreyddi mestöllu lífi á jörðinni. Þaðan er að öllum líkindum sagan um Nóaflóðið í gamla testamentinu.

Sköpunarsaga og helstu guðir Súmera

Líkt og aðrar þjóðir eiga Súmerar sér guði og sköpunarsögu. Súmerar trúðu að náttúruöflin (rigninguna, vindinn og flóðin) væru lifandi fyrirbrygði. Mannfólkið gat ekki stjórnað þessum náttúruöflum og þar af leiðandi ákváðu Súmerar að dýrka þessi öfl eins og þau væru guðir. Súmersku guðirnir voru m.a. Anú, sem var æðsti guðinn; Enki, sem var guð jarðar; og Enlil, sem var guð loftsins.

Í sköpunarsögunni er fjallað um það þegar gyðjan Nammu varð til úr tóminu. Hún hafi síðan fætt himinguðinn An og jarðargyðjuna Ki (eða ninhursag). Saman mynduðu þau óaðskiljanlega heild sem gjarnan var kölluð „fjallið“. Þessir guðir gátu af sér Enlil, guð loftsins. Hans hlutverk var að skilja að himin og jörð. Enlil var jafnframt sá guð sem kenndi manninum að rækta landið sitt.

Til að sigrast á myrkrinu fæddi En-Lil guð mánans Nanna.Hann feðraði sólarguðinn Utu. Seinna birtist vatnsguðinn Enki sem svo skapaði manninn með aðstoð hinna guðanna. Maðurinn var fyrst og fremst skapaður með þeim tilgangi að þjóna guðunum. Vatnsguðinn olli hins vegar svo miklum vandræðum að hinir guðirnir neyddust til að vísa honum á brott. Auk ofarnefndra guða má einnig nefna Istar, sem táknaði í senn móður jörð, stríð og ást.

Einsog í grískum og norrænum goðsögum voru guðir Súmera verur í mannsmynd og höguðu sér eins og menn með því að sýna tilfinningar og gera mistök. Þeir bjuggu hins vegar yfir eiginleikum sem engir menn búa yfir, t.d. ódauðleika, auk þess sem þeir voru stærri og vitrari en venjulegir menn. (vísindavefurinn) Þeir voru mjög sjálfhverfir og óútreiknanlegir og kröfðust mikillar tilbeiðslu og fórna. Þetta gerðu menn til að kaupa frið frá guðunum því annars gat þeim verið refsað, t.d. með hungursneyð eða flóði.

Hver og ein súmersk borg átti sinn eiginn guð. Miðpunktur hverrar súmerskrar borgar var hofið eða Siguratin sem voru heimili þess guðs sem tilheyrði hverri borg.

Þessi tilbeiðslustaður Súmera, Sigurat er talið hafa verið kjarni Súmerska ríkisins. Hofin voru mjög sérstakar byggingar úr leirsteini. Í Súmer ríkti guðveldi sem þýðir að veraldlegum og andlegum málum var stjórnað af sömu aðilunum, þ.e. kónginum. Konungurinn var æðstur allra presta og stjórnaði því í umboði guðanna. Vegna þess að konungurinn var fulltrúi guðanna á jörðu stjórnaði hann nánast alfarið fórnarthöfnum, skattheimtu, verklegum þáttum og dómsmálum í Súmer. Hofin áttu stóran hluta ræktarlands og því var algengt að alþýðubændur væru leiguliðar hofanna.

Hlutverk mannsins

Samkvæmt súmerskri trú mótuðu guðirnir manninn úr leir, með þann tilgang að þjóna þeim. Guðirnir stjórnuðu alfarið örlögum mannanna. Súmerar trúðu því að tilgangur lífsins væri að þjóna guðunum. Þeir eyddu stórum hluta ævinnar í að halda þeim í góðu skapi með bænum og fórnum. Allar trúarlegar athafnir áttu sér stað innan hofanna. Þetta voru daglegar, mánaðarlegar og árlegar athafnir af ýmsu tagi.