Húsafell

Strútur, Eiríksjökull og Kaldadalsvegur séð frá landi Húsafells.

Húsafell er bær, kirkjustaður og áður prestssetur í Borgarfjarðarsýslu. Þar er nú sumarbústaðasvæði, ferðamannaþjónusta og tjaldsvæði. Þar er boðið upp á gistingu og þar er einnig verslun, sundlaug, og golfvöllur.

Staðhættir

Húsafellsland nær inn til jökla, að Eiríksjökli og Langjökli, og er jörðin mjög landmikil, um 100 ferkílómetrar. Bærinn er í miðju Hallmundarhrauni, í Húsafellsskógi, lágvöxnum birkiskógi. Mjög veðursælt er í Húsafelli og skjólgott í hrauninu. Í Húsafellsskógi voru fjölmennustu útihátíðir landsins um verslunarmannahelgi haldnar á árunum kringum 1970 og á hátíðinni 1969 voru um tuttugu þúsund manns.

Í grenndinni eru Barnafoss og Hraunfossar og hellarnir Víðgelmir og Surtshellir. Margar góðar gönguleiðir eru í Húsafellslandi og þaðan er einnig farið í ferðalög um nágrennið, til dæmis að Eiríksjökli eða Langjökli, upp á Arnarvatnsheiði eða suður Kaldadal.

Söguágrip

Í Laxdælasögu sem er skrifuð um 1170 er þess getið að Brandur Þórarinsson hafi búið þar. Húsafell var lengi prestssetur og þekktasti presturinn sem þar sat er án efa Snorri Björnsson, sem var Húsafellsprestur 1756-1803. Um hann eru margar sögur, bæði þjóðsögur og staðfestar heimildir, og um hann hafa verið skrifaðar bækur. Hann var annálaður kraftajötunn og var einnig talinn fjölkunnugur. Húsafellssteininn er steinn sem Snorri reyndi krafta sína á.

Þegar aðalleiðin milli Norðurlands og Suðurlands lá um Arnarvatnsheiði fyrr á öldum var Húsafell í alfaraleið og þar var mjög gestkvæmt. Á síðari árum hafa komið fram tillögur um að leggja veg frá Húsafelli yfir Stórasand og til Norðurlands.

Ásgrímur Jónsson listmálari dvaldi eftir 1940 oft í Húsafelli á sumrin og eru margar myndir hans tengdar staðnum. Núverandi kirkja í Húsafelli var byggð eftir hugmynd Ásgríms.

Myndir

• 
  Strútur.
• 
  Hraunfossar falla í Hvítá nálægt Húsafelli.
• 
  Kalmanstunga handan Hvítár.

Aflstöðvar

Ferðaþjónustan Húsafelli á og starfrækir fjórar aflsstöðvar í landi Húsafells, sem eru tengdar dreifikerfi RARIK ohf. RARIK dreifir rafmagninu til byggðarinnar á staðnum, svo sem sumarhúsa, hótels og íbúðarhúsa auk annarra bæja í dreifikerfinu. Í samtengdu dreifi- og flutningskerfi raforku þjóna þessar virkjanir í raun öllu landinu í samvinnu við Landsvirkjun og aðra raforkuframleiðendur.

Aflstöð	Gangsett	Orkugjafi	Uppsett afl (kW)	Orkuvinnsla (MWst/ár)
Stuttárvirkjun	1949	Vatnsafl	13
Kiðárvirkjun I	1978	Vatnsafl	120
Kiðárvirkjun II	2003	Vatnsafl	430
Urðarfellsvirkjun	2018	Vatnsafl	1125
Samtals			1688

Tenglar

• Húsafell - perla milli hrauns og jökla
• Gamli bærinn á Húsafelli, Lesbók Morgunblaðsins, 14. tölublað (08.04.1995), Blaðsíða 6
• Húsafell Ásgríms og Forynjur (Sýning í Listasafni Íslands 2014)
• Frá Húsfelli og Húsafellsprestum; Kristleifur Þorsteinsson bóndi á Stóra-Kroppi, Prestafélagsritið janúar 1931, bls 45–63.
• Virkjanir á Húsafelli. Geymt 1 mars 2021 í Wayback Machine Arnar Bergþórsson, október 2019.
• Katrín Huld Bjarnadóttir (Maí 2012). Æsa Sigurjónsdóttir (ritstjóri). „Húsafellslegsteinar“ (PDF). Skemman.is. Háskóli Íslands, Hugvísindasvið. Sótt 20.10.2020. „Legsteinar eftir Jakob Snorrason og syni hans Gísla á Augastöðum og Þorstein á Húsafelli“