Evrópsk nashyrningsbjalla

Evrópsk nashyrningsbjalla
	; Oryctes nasicornis. Karldýr, séð frá hlið ; Dorsal view
Vísindaleg flokkun
Ríki:	Dýraríki (Animalia);
Fylking:	Liðdýr (Arthropoda);
Flokkur:	Skordýr (Insecta);
Ættbálkur:	Bjöllur (Coleoptera);
Ætt:	Ýfilbjöllur (Scarabaeidae);
Undirætt:	Nashyrningsbjöllur (Dynastinae);
Ættkvísl:	Oryctes;
Tegund:	O. nasicornis;
Tvínefni
	Oryctes nasicornis; (Linnaeus, 1758)

Evrópska nashyrningsbjallan (Oryctes nasicornis) er tröllvaxin vængjuð bjalla sem tilheyrir ættkvísl nashyrningsbjalla (Dynastinae). Bjöllurnar eru með þeim stærstu sem finnast í Evrópu.

Undirtegundir[breyta | breyta frumkóða]

Oryctes nasicornis afghanistanicus Endrödi, 1938
Oryctes nasicornis chersonensis Minck, 1915
Oryctes nasicornis corniculatus Villa & Villa, 1833
Oryctes nasicornis edithae Endrödi, 1938
Oryctes nasicornis grypus (Illiger, 1803)
Oryctes nasicornis hindenburgi Minck, 1915
Oryctes nasicornis holdhausi Minck, 1914
Oryctes nasicornis illigeri Minck, 1915
Oryctes nasicornis kuntzeni Minck, 1914
Oryctes nasicornis latipennis Motschulsky, 1845
Oryctes nasicornis mariei (Bourgin, 1949)
Oryctes nasicornis nasicornis (Linnaeus, 1758)
Oryctes nasicornis ondrejanus Minck, 1916
Oryctes nasicornis polonicus Minck, 1916
Oryctes nasicornis przevalskii Semenow & Medvedev, 1932
Oryctes nasicornis punctipennis Motschulsky, 1860
Oryctes nasicornis shiraticus Endrödi & Petrovitz, 1974
Oryctes nasicornis transcaspicus Endrödi, 1938
Oryctes nasicornis turkestanicus Minck, 1915

Lýsing[breyta | breyta frumkóða]

Oryctes nasicornis verður 20 til 40 mm löng, að hámarki 47 mm.^[1] Þetta er ein stærsta bjöllutegundin í Evrópu. Þekjuvængirnir eru rauðbrúnir, gljáandi, meðan höfuð og framhlið bakbols eru aðeins dekkri. Neðri hluti skrokksins og fætur eru þakin löngu rauðu hári. Höfuð karldýrsins er með löngu aftursveigðu horni (þaðan sem nafnið kemur), meðan kvendýrið er ekki með nein horn.

Bjallan Dim í Disney og Pixar myndinni, A Bug's Life, er Evrópsk Nashyrningsbjalla.

Útbreiðsla[breyta | breyta frumkóða]

Oryctes nasicornis er í Palaearctic svæðinu, nema á Atlantshafs eyjunum. Hún er eina tegund Nashyrningsbjalla (Dynastinae) í Norður Evrópu. Hún er útbreidd á miðjarðarhafssvæðinu til Pakistan, Austurlöndum nær og Norður Afríku.

Búsvæði[breyta | breyta frumkóða]

Evrópska nashyrningsbjallan lifir á viði, og hægt er að finna stórar lirfur í fúnandi stofnum og í sagi. Við jaðar útbreiðslusvæðis hans finnst hún helst við sögunarmyllur, hestahlaupabrautir, safnhaugum, kúamykju og í gróðurhúsum.

Lífsferill[breyta | breyta frumkóða]

Lirfan nærist á morknum viði og laufhrúgum og sagi (xylophagy), yfirleitt resínlausu. Þær geta náð 20 til 100 mm lengd. Þroskatímabilið getur verið 2, 3 eða 4 ár. Magn og gæði fæðu getur haft áhrif á stærð fullvaxins dýrs.

Sníkjuvespan Megascolia maculata er sníkjudýr á lirfum evrópsku nashyrningsbjöllunnar. Kvenkyns vespa verpir stöku eggi í lirfu; þegar eggið klekst út, étur vespulirfan bjöllulirfuna.

Fullorðin bjallan birtist í lok mars, apríl eða maí, og lifir í nokkra mánuði fram á haust. Hún er á ferðinni í júní og júlí og er mjög virk, flýgur í rökkri og nóttu, lokkuð af ljósum. Fullorðnar bjöllurnar nærast ekki, nota upp á fáum vikum birgðir sem þær höfðu safnað á lirfustigum.