Uri Bronfenbrenner
Urie Bronfenbrenner (29. apríl 1917 – 25. september 2005) var bandarískur sálfræðingur en fæddur í Sovétríkjunum. Hann er þekktur fyrir kenningu í þroskasálfræði sem nefnd er Vistfræðikenningin. Vísindastörf hans og ráðgjöf við Bandaríkjastjórn átti þátt í að móta verkefnið Head Start árið 1965. Kenningar hans og rannsóknir áttu þátt í að breyta sjónarhorni í þroskasálarfræði.
Bronfenbrenner fæddist í Moskvu 29. apríl 1917 en flutti með fjölskyldu sinni fyrst til Pittsburgh í Pennsylvaníu og ári seinna í sveitahérað í New York fylki. Faðir hans vann sem taugasérfræðingur á spítala fyrir fólk með þroskahömlun. Bronfenbrenner stundaði nám við Cornell-háskóla og lauk grunnnámi í sálfræði og tónlist árið 1938 og meistaraprófi í menntunarfræðum frá Harvard árið 1940 og doktorsprófi í þroskasálarfræði frá Michigan-háskóla árið 1942. Hann gekk í bandaríska herinn daginn eftir að hann lauk doktorsprófi og var starfandi sálfræðingur á vegum hersins í seinni heimsstyrjöldinni. Þegar styrjöldinni lauk fór hann til starfa í nýopnaðu tilraunasálfræðiþjálfunastöð í Washington D.C. og síðan var hann háskólakennari við Michigan-háskóla í tvo ár og fór síðan til Cornell árið 1948. Rannsóknir hans í Cornell beindust að þroskasálfræði barna og hvaða áhrif félagsleg öfl hefðu á þroska. Bronfenbrenner var afkastamikill fræðimaður, hann skrifaði yfir 300 vísindagreinar og 14 bækur.
Vistfræðikenningin[breyta | breyta frumkóða]
Bronfenbrenner taldi þróunarferli og þroskabraut einstaklinga mótast af samspili milli einstaklings og umhverfis. Kenning hans gerir ráð fyrir að mörg stig af umhverfislegum áhrifum geti haft áhrif á þroska barns, allt frá fólki og stofnunum í nánasta umhverfi til menningarafla sem ná yfir heila þjóð. Hann bætti síðar í kenningu sína hvaða áhrif tími hefði, tímamótaviðburðir eins og sérstakir atburðir og breytingar í menningu með því að bæta Chronosystem í kenninguna. Einnig endurnefndi hann kenningu sína og kallaði lífvistfræðikenningu (bioecological model) til að leggja áherslu á þátt lífrænna ferla í þroska. Hann leit hins vegar svo á að líffræði segði til um þroskamöguleika en félagsleg og umhverfisleg öfl réðu því hvort einstaklingurinn næði þeim þroska.
Head Start[breyta | breyta frumkóða]
Árið 1964 kom Bronfenbrenner fyrir bandaríska þingnefnd í tengslum við lög til að sporna gegn fátækt. Hann ráðlagði þá að mælingar á fátækt ættu að beinast að börnum til að minnka áhrif fátæktar á þroska þeirra. Þetta sjónarhorn var í andstöðu við ríkandi gildi þess tímabils sem taldi að þroski barna væri líffræðilegur og tengdist hvorki reynslu né umhverfi. Í framhaldi af þessu var honum boðið í Hvíta húsið að ræða við forsetafrúna Lady Bird Johnson og hann ræddi við hana um barnauppeldisaðferðir í öðrum löndum. Hann var svo settur í ríkisnefnd sem átti að þróa aðferð til að sporna gegn hamlandi áhrifum fátæknar á börn og jafna aðstöðumun þeirra og barna frá efnaðri heimilum. Bronfenbrenner fékk nefndina til að einbeita sér að fjölskyldum barna og samfélagi og þannig skapa betra umhverfi fyrir þroska.