Tansu Çiller
| Tansu Çiller | |
|---|---|
 Çiller árið 1994. | |
| Forsætisráðherra Tyrklands | |
| Í embætti 25. júní 1993 – 6. mars 1996 | |
| Forseti | Süleyman Demirel |
| Forveri | Süleyman Demirel |
| Eftirmaður | Mesut Yılmaz |
| Persónulegar upplýsingar | |
| Fædd | 24. maí 1946 Istanbúl, Tyrklandi |
| Þjóðerni | Tyrknesk |
| Stjórnmálaflokkur | Sannleiksstígurinn |
| Maki | Özer Uçuran (g. 1963; d. 2024) |
| Börn | 2 |
| Háskóli | Robert College University of New Hampshire University of Connecticut Yale University |
| Undirskrift |  |
Tansu Çiller (f. 24. maí 1946) er tyrkneskur hagfræðingur og stjórnmálakona sem var forsætisráðherra Tyrklands frá 1993 til 1996. Çiller er eini kvenforsætisráðherrann í sögu Tyrklands.
Æviágrip
[breyta | breyta frumkóða]Tansu Çiller fæddist í Istanbúl og gekk í bandaríska gagnfræðaskólann Robert College, sem er staðsettur í Istanbúl. Hún útskrifaðist með gráðu í hagfræði frá Bosfórus-háskóla og varð kennari við sama háskóla árið 1983.
Çiller hóf feril í stjórnmálum árið 1990 og var kjörin á þing í október 1991. Hún varð síðan efnahagsmálaráðherra í ríkisstjórn Süleymans Demirel forsætisráðherra. Þegar Demirel var kjörinn forseti Tyrklands árið 1993 var Çiller kjörin nýr leiðtogi stjórnmálaflokks hans, Sannleiksstígsins (DYP) og tók hún við sem forsætisráðherra í júní 1993.[1]
Eftir þingkosningar árið 1995 tapaði Sannleiksstígurinn hreinum meirihluta sínum á tyrkneska þinginu. Çiller ákvað því að mynda samsteypustjórn með Velferðarflokknum undir stjórn Necmettins Erbakan. Stjórnarsáttmáli flokkanna gerði ráð fyrir valdaskiptum þannig að Erbakan yrði fyrst forsætisráðherra en að Çiller tæki við á seinni hluta kjörtímabilsins. Á meðan Erbakan varð forsætisráðherra gerðist Çiller utanríkisráðherra. Samsteypustjórn Sannleiksstígsins og Velferðarflokksins leið hins vegar undir lok árið 1997 eftir að tyrkneski herinn gaf út viðvörun við því að Erbakan og flokkur hans væru að ýta undir íslamskt trúarofstæki. Afskipti hersins af stjórninni 1997 voru síðar kölluð „póstmódernískt valdarán“.
Sannleiksstígurinn tapaði illa í þingkosningum Tyrklands árið 2002 og hlaut aðeins 9,54 % atkvæða. Flokkurinn datt út af þingi þar sem hann náði ekki yfir 10 % lágmarksþröskuld sem þarf til að fá þingsæti. Çiller hætti í kjölfarið afskiptum af stjórnmálum.
Çiller og eiginmaður hennar voru bendluð við nokkur spillingarmál í tyrkneskum stjórnmálum og þingið hóf rannsókn á hendur henni árið 1997. Hjónin voru sökuð um að hafa hagnast persónulega á einkavæðingu bílafyrirtækisins Tofaş og ríkisorkufyrirtækisins TEDAŞ.[2] Çiller var aldrei sakfelld fyrir nein brot í ljósi friðhelgi hennar sem þingmanns, fyrningu brotsins og vegna stuðnings þingmanna Sannleiksstígs, Föðurlandsflokksins og Lýðræðislega vinstriflokksins við hana.[3]
Çiller fór gegn stefnu forvera sinna gagnvart Kúrdum með því að beita harkalegum bælingaraðferðum bæði á móti Verkalýðsflokki Kúrdistan (PKK), sem er skilgreindur sem hryðjuverkahópur af mörgum ríkjum, og á móti þingmönnum kúrdíska Lýðræðisflokksins (DEP). Stjórn Çillers lét banna Lýðræðisflokkinn í júní 1994 og svipti fjóra meðlimi hans (Hatip Dicle, Leyla Zana, Orhan Doğan og Selim Sadak) þingmannafriðhelgi. Þau voru dæmd í fimmtán ára fangelsi nokkrum mánuðum síðar vegna meintra tengsla þeirra við PKK. Mannréttindadómstóll Evrópu og Alþjóðaþingmannasambandið komust síðar að þeirri niðurstöðu að tyrkneska ríkið hefði brotið á fjórmenningunum með fangelsisdómnum.[4][5]
Einkahagir
[breyta | breyta frumkóða]Tansu Çiller er gift Özer Uçuran Çiller og á með honum tvo syni.
Tilvísanir
[breyta | breyta frumkóða]- ↑ „Tyrkneska „járnfrúin" nýtur mikillar hylli“. Tíminn. 1. júlí 1993. bls. 5.
- ↑ „Atlaga að Ciller gæti splundrað stjórninni“. Morgunblaðið. 12. maí 1996. bls. 6.
- ↑ „Ársskýrsla 1998“ (PDF). Mannréttindastofnun Tyrklands.
- ↑ Alþjóðaþingmannasambandið (15 apríl 1997). „Droits de l'homme des parlementaires“. www.ipu.org. Sótt 9 ágúst 2016..
- ↑ Mannréttindadómstóll Evrópu (10. desember 2002). „AFFAIRE DICLE pour le PARTI DE LA DÉMOCRATIE (DEP) c. TURQUIE“. hudoc.echr.coe.int. Sótt 9 ágúst 2016..
| Fyrirrennari: Süleyman Demirel |
|
Eftirmaður: Mesut Yılmaz | |||