Gapastokkur

Gapastokkur frá 1578

Gapastokkur er refsitól sem var notað til að niðurlægja afbrotamenn og var oft gert úr klofnum og götuðum stokk eða viðarborðum. Refsiþoli hafði hendur og háls í götum gapastokksins og stundum jafnvel fætur eða aðeins fætur. Gapastokkur gat þó einnig verið aðeins staur með hálshring, en þeir gengu undir nafninu stjaki.

Á Íslandi var gapastokkur refsitæki um tíma, sérstaklega við minniháttar afbrotum og óhlýðni. Fyrst er lagt til að hann verði tekinn í notkun til að refsa þeim sem brutu lög um lausamennsku, flakk og betl árið 1685, en komst ekki í almenna notkun fyrr en á 18. öld og sérstaklega eftir að Húsagatilskipunin var lögfest 1746. Þeir voru þá gjarnan við kirkjur og refsiþolinn festur í gapastokkinn honum til niðurlægingar á messudögum. Íslenskir gapastokkar voru ekki eins og gapastokkar erlendis, jafnvel þó þeir hafi verið nefndir gapastokkar. Mætti í raun frekar kalla þá hespur, því þeir voru líkari hand- og fótajárnum sem voru á fjölförnum stöðum. Gapastokkurinn var aflagður á Íslandi með tilskipun árið 1809.