Níkol Pasjinjan

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Níkol Pasjinjan
Նիկոլ Փաշինյան
Nikol Pashinyan (2018-05-14).jpg
Nikol Pashinyan árið 2018.
Forsætisráðherra Armeníu
Núverandi
Tók við embætti
8. maí 2018
ForsetiArmen Sarkissian
Alen Simonjan (starfandi)
Vahagn Khatsjaturjan
ForveriKaren Karapetjan (starfandi)
Persónulegar upplýsingar
Fæddur1. júní 1975 (1975-06-01) (47 ára)
Ijevan, armenska sovétlýðveldinu, Sovétríkjunum
ÞjóðerniArmenskur
StjórnmálaflokkurBorgarasambandið
MakiAnna Hakobjan
Börn4
HáskóliRíkisháskólinn í Jerevan
Undirskrift

Níkol Vovaji Pasjinjan (armenska: Նիկոլ Վովայի Փաշինյան; f. 1. júní 1975) er armenskur stjórnmálamaður og blaðamaður sem hefur verið forsætisráðherra Armeníu frá 8. maí 2018. Hann komst til valda eftir armensku „flauelsbyltinguna“ árið 2018. Stjórnartíð Pasjinjans hefur einkum einkennst af áframhaldandi átökum Armeníu við nágrannaríkið Aserbaísjan. Ríkin tvö háðu stríð sín á milli árið 2020 um umdeilt landsvæði í Nagornó-Karabak sem endaði með ósigri Armena.

Æviágrip[breyta | breyta frumkóða]

Árið 2008 vakti Pasjinjan þjóðarathygli þegar hann leiddi fjöldamótmæli á móti kjöri Sersj Sargsjans á forsetastól Armeníu. Ofbeldi braust út í mótmælunum sem kostuðu tíu manns lífið. Í kjölfarið fór Pasjinjan í felur í eitt ár en gaf sig síðan fram og var ákærður fyrir morð. Árið 2011 var honum veitt friðhelgi. Hann hélt í kjölfarið áfram að leiða mótmælahreyfingar gegn spillingu og gölluðu lýðræði í Armeníu og var kjörinn á armenska þingið árið 2011.[1]

Við upphaf ferils síns í stjórnmálum hafði Pasjinjan verið stuðningsmaður Levons Ter-Petrosjan, fyrsta forseta Armeníu, en hann snerist síðar gegn honum og stofnaði eigin stjórnmálaflokk, Borgarasambandið.[2] Pasjinjan varð leiðtogi Yelk-bandalagsins, bandalags stjórnarandstöðuflokka sem hlaut níu þingsæti af 105 eftir þingkosningar árið 2017.[1]

Í apríl árið 2018 brutust út mótmæli á ný þegar Sersj Sargsjan, sem hafði þá gegnt tveimur kjörtímabilum sem forseti, gerðist forsætisráðherra til þess að halda völdum. Árið 2015 hafði stjórnarskrá Armeníu verið breytt til að færa mestallt framkvæmdavaldið frá forseta til forsætisráðherra og þings.[3] Sargsjan hafði lofað því að með þessum breytingum væri hann ekki að leggja grunn að lengdri valdasetu sinni og því vakti það mikla reiði almennings þegar hann var tilnefndur forsætisráðherra.[2]

Mótmælin 2018 urðu sú fjölmennustu í Armeníu frá árinu 1988 og Pasjinjan steig fram sem sýnilegasti leiðtogi og helsti skipuleggjandi þeirra. Mótælin, sem hlutu nafnið „flauelsbyltingin“, leiddu til þess að Sargsjan neyddist til að segja af sér[4] og flokkur hans, Lýðveldisflokkurinn, var nauðbeygður til að tilnefna Pasjinjan nýjan forsætisráðherra þrátt fyrir að flokkur hans hefði ekki mörg sæti á þinginu.[2] Þegar armenska þingið greiddi atkvæði um tilnefningu Pasjinjans í embætti forsætisráðherra þann 1. maí var honum hafnað, sem reitti mótmælendur mjög til reiði.[5][6][7] Þegar þingið kaus aftur um tilnefningu Pasjinjans þann 8. maí var hún samþykkt með 59 atkvæðum gegn 42 og Pasjinjan varð þannig forsætisráðherra Armeníu.[8][9]

Eftir að Pasjinjan tók við stjórnartaumunum boðaði hann til kosninga til að styrkja stöðu sína á þinginu. Í kosningunum, sem fóru fram í desember 2018, vann flokkur Pasjinjans stórsigur og hlaut ríflega 70 prósent atkvæða. Lýðveldisflokkur Sargsjans féll hins vegar út af þingi.[10]

Í september árið 2020 brutust út hernaðarátök milli Armeníu og nágrannaríkisins Aserbaísjan um héraðið Nagornó-Karabak, sem er innan alþjóðlega viðurkenndra landamæra Aserbaísjans en er byggt Armenum sem stjórna sér sjálfir í hinu óviðurkennda Artsak-lýðveldi. Stríðið stóð í um sex vikur og kostaði alls um 6.000 mannslíf, bæði Armena og Aser­a, her­manna og óbreytt­ra borg­ar­a.[11] Armenum gekk ekki vel í hernaðinum gegn Aserum og því neyddist Pasjinjan í nóvember til að undirrita samning um vopnahlé með milligöngu Rússa þar sem Armenar urðu að láta af hendi talsvert af landi til Asera.[12]

Samþykkt Pasjinjans á vopnahléinu olli verulegri ólgu í Armeníu og margir Armenar úthrópuðu Pasjinjan sem „svikara“ fyrir að láta undan kröfum Asera.[13] Í febrúar 2021 gagnrýndu æðstu yfirmenn armenska hersins Pasjinjan fyrir að skella skuldinni af ósigrinum alfarið á herinn og hvöttu Pasjinjan til að segja af sér.[12] Pasjinjan neitaði að verða við þeirri kröfu, sakaði herinn um að reyna að fremja valdarán gegn sér og vék Oník Gasparjan, yfirmanni hersins, úr embætti.[14]

Vegna spennu og óvissu í kjölfar ósigursins gegn Aserbaísjan boðaði Pasjinjan til nýrra kosninga þann 20. júní 2021.[15] Þegar kosningarnar voru haldnar náði ríkisstjórn Pasjinjans að halda meirihluta sínum á þingi, en kosningaþátttaka var mjög dræm.[16]

Mannskæð átök brutust aftur út milli Armeníu og Aserbaísjans í september 2022 og Pasjinjan sakaði Asera um að hafa hernumið hluta landsins eftir umfangsmiklar og mannskæðar árásir. Pasjinjan biðlaði jafnframt til Sameiginlegu öryggissáttmálastofnunarinnar, varnarbandalags fyrrum sovétlýðvelda, að hjálpa til við að tryggja fullveldi Armeníu og reka Asera á brott.[17]

Tilvísanir[breyta | breyta frumkóða]

  1. ↑ 1,0 1,1 Þórgnýr Einar Albertsson (3. maí 2018). „Enn skekur mótmælaaldan Armeníu“. Fréttablaðið. bls. 12.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Atli Ísleifsson (18. nóvember 2018). „Segir andrúmsloftið í Armeníu nú minna á það í kringum fall Sovétríkjanna“. Vísir. Sótt september 2022.
  3. ↑ „Armenía: Friðsamleg mótmæli leiddu til stjórnarskipta á þingi“. Varðberg. 18. nóvember 2018. Sótt september 2022.
  4. ↑ Þórgnýr Einar Albertsson (24. apríl 2018). „Karapetjan tekur við af Sargsjan“. Fréttablaðið. Sótt 12. nóvember 2022.
  5. ↑ Þórgnýr Einar Albertsson (2. maí 2018). „Þingið hafnaði Níkol Pasjinjan“. Vísir. Sótt september 2022.
  6. ↑ „Armenska þingið hafnaði Pashinyan“. mbl.is. 1. maí 2018. Sótt september 2022.
  7. ↑ „Önnur tilraun í Armeníu 8. maí“. mbl.is. 2. maí 2018. Sótt september 2022.
  8. ↑ „Pashinyan kjörinn forsætisráðherra“. mbl.is. 8. maí 2018. Sótt september 2022.
  9. ↑ Kristján Róbert Kristjánsson (8. maí 2022). „Pashinjan kjörinn forsætisráðherra“. RÚV. Sótt september 2022.
  10. ↑ Kristján Róbert Kristjánsson (14. janúar 2019). „Pashinyan skipaður forsætisráðherra“. RÚV. Sótt september 2022.
  11. ↑ „Átök brjótast út að nýju í Nagornó-Karabak“. mbl.is. 12. desember 2020. Sótt september 2022.
  12. ↑ 12,0 12,1 Kristján Róbert Kristjánsson (25. febrúar 2021). „Allt á suðupunkti í Armeníu“. RÚV. Sótt september 2022.
  13. ↑ Gunnar Reynir Valþórsson (12. nóvember 2018). „Forsætisráðherra Armena úthrópaður sem svikari“. Vísir. Sótt 12. nóvember 2022.
  14. ↑ Atli Ísleifsson (2. mars 2021). „Pas­hin­y­an kveðst reiðu­búinn að flýta kosningum“. Vísir. Sótt september 2022.
  15. ↑ Atli Ísleifsson (18. mars 2021). „Pashinyan boðar til kosninga“. Vísir. Sótt september 2022.
  16. ↑ Árni Sæberg (20. júní 2021). „Pashinyan heldur velli í Armeníu“. Vísir. Sótt september 2022.
  17. ↑ Samúel Karl Ólason (september 2022). „Armenar leita eftir hjálp“. Vísir. Sótt september 2022.


Fyrirrennari:
Karen Karapetjan
(starfandi)
Forsætisráðherra Armeníu
(8. maí 2018 – )
 Eftirmaður:
Enn í embætti


Sótt frá „https://is.wikipedia.org/w/index.php?title=Níkol_Pasjinjan&oldid=1797731“