Ofurmáni
Í stjörnufræði kallast ofurmáni þegar fullt eða nýtt tungl er næst jörðu. Fjarlægð tunglsins frá jörðu er breytileg eftir því hvar það er statt á sporöskjulagaðri braut sinni, er minnst um 363.000 km, kallað jarðnánd, og mest um 406.000 km, kallað jarðfirð, en að meðaltali er fjarlægðin um 384.000 km.
Skilgreining[breyta | breyta frumkóða]
Árið 1979 skilgreindi stjörnuspekingurinn Richard Nolle ofurmána þannig: „...nýtt eða fullt tungl sem verður þegar tunglið er í eða nálægt (innan 90% frá) minnstu fjarlægð frá jörðu á braut sinni (í jarðnánd). Í stuttu máli: jörð, tungl og sól eru í beinni línu með tunglið í jarðnánd.“ — Orðalagið „innan 90% frá“ er óskýrt, en dæmi á vefsíðu Nolles sýnir að hann á við að tunglið sé innan lægsta tíunda hluta af fjarlægðarbili sínu.
Áhrif sólar og tungls á flóð og fjöru eru mest þegar tungl er nýtt eða fullt og mun meiri þegar ofurmáni er þótt ekki muni þar miklu.
Tengsl ofurmána við náttúruhamfarir[breyta | breyta frumkóða]
Margir trúa því að ofurmáni geti valdið ofsaveðrum, stórflóðum og fellibyljum jafnvel eldgosum. Til dæmis létust 71 í fellibyl í bænum Darwin í Ástralíu 1974 þegar ofurmáni var og eins var ofurmáni árið 1992 þegar fellibylurinn Andrew geisaði, en hann olli miklum usla í Flórída, þar sem yfir 200.000 manns misstu heimili sín af hans völdum. Engar sannanir liggja þó fyrir um að hægt sé að tengja ofurmána við hamfarir og tíðni þeirra þessa daga virðist ekki vera meiri en aðra daga.
Þótt rannsóknir sýni smá fylgni milli smárra grunnra jarðskjálfta og hreyfingar tunglsins eru engar sannanir fyrir því að tunglið geti haft áhrif á stóra jarðskjálfta.
Dagsetningar ofurmána 1950 – 2050[breyta | breyta frumkóða]
Ofurmáni er að jafnaði fjórum til sex sinnum á ári[1]. Hér er listi yfir þá mestu milli áranna 1950 til 2050. Þeir almestu eru oftast á uþb. 19 ára fresti.
- 10. nóvember, 1954[2]
- 20. nóvember, 1972
- 8. janúar, 1974
- 26. febrúar, 1975
- 2. desember, 1990
- 19. janúar, 1992
- 8. mars, 1993
- 10. janúar, 2005[3]
- 12. desember, 2008
- 30. janúar, 2010
- 19. mars, 2011
- 14. nóvember, 2016
- 2. janúar, 2018
- 21. janúar, 2023
- 25. nóvember, 2034
- 13. janúar, 2036
Tilvísanir[breyta | breyta frumkóða]
- ↑ Nolle, Richard. „Supermoon“. Astropro. Sótt 20.03.2011.
- ↑ Nolle, Richard. „20th Century SuperMoon Alignments“. Astropro. Sótt 20.03.2011.
- ↑ Nolle, Richard. „21st Century SuperMoon Alignments“. Astropro. Sótt 20.03.2011.
Tenglar[breyta | breyta frumkóða]
- „Af hverju verður ofurmáni?“. Vísindavefurinn. (Skoðað 20.3.2011)
- Stjörnufræðivefurinn Geymt 14 mars 2011 í Wayback Machine
- Stjörnuskoðunarfélag Seltjarnarness Geymt 11 ágúst 2011 í Wayback Machine