Leoníd Brezhnev
| Leoníd Brezhnev Леонид Брежнев | |
|---|---|
 | |
| Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins | |
| Í embætti 14. október 1964 – 10. nóvember 1982 | |
| Forveri | Níkíta Khrústsjov |
| Eftirmaður | Konstantín Tsjernenko |
| Forseti forsætisnefndar Æðstaráðs Sovétríkjanna | |
| Í embætti 16. júní 1977 – 10. nóvember 1982 | |
| Forveri | Níkolaj Podgornyj |
| Eftirmaður | Júríj Andropov |
| Í embætti 7. maí 1960 – 15. júlí 1964 | |
| Forveri | Klíment Voroshílov |
| Eftirmaður | Anastas Míkojan |
| Persónulegar upplýsingar | |
| Fæddur | 1. janúar 1907 Kamenskoje, Úkraínu, rússneska keisaradæminu |
| Látinn | 10. nóvember 1982 (75 ára) Moskvu, rússneska sovétlýðveldinu, Sovétríkjunum |
| Stjórnmálaflokkur | Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna |
| Maki | Viktoría Brezhneva |
| Börn | Galina Brezhneva Júríj Brezhnev |
| Starf | Verkfræðingur, stjórnmálamaður |
| Undirskrift |  |
Leoníd Íljítsj Brezhnev (kyrillískt letur: Леонид Ильич Брежнев; 19. desember 1906 – 10. nóvember 1982) var sovéskur stjórnmálamaður og aðalritari sovéska kommúnistaflokksins. Hann sat við stjórn Sovétríkjanna í átján ár, næstlengst allra Sovétleiðtoga á eftir Jósef Stalín. Á valdatíð hans jukust áhrif Sovétríkjanna á alþjóðavettvangi verulega, meðal annars vegna aukinna útgjalda til sovéska hersins. Hins vegar hófst efnahagsleg og samfélagsleg stöðnun á valdatíð hans.
Æviágrip[breyta | breyta frumkóða]
Brezhnev fæddist árið 1906 í Kamenskoje í rússneska keisaradæminu (þar sem nú er Kamianske í Úkraínu) til rússneskrar verkamannafjölskyldu. Hann útskrifaðist úr járnvinnsluskóla í Kamenskoje og gerðist járnverkfræðingur í úkraínska stáliðnaðinum.[1] Hann gekk í ungliðahreyfingu kommúnistaflokksins árið 1923 og var orðinn virkur meðlimur flokksins árið 1929. Þegar seinni heimsstyrjöldin hófst var hann kvaddur í herinn og gegndi herþjónustu til ársins 1946, en þá hafði hann náð tign majór-hershöfðingja. Árið 1952 var Brezhnev útnefndur í miðstjórnarráð sovéska kommúnistaflokksins og varð árið 1957 fullgildur meðlimur miðstjórnarinnar. Árið 1964 tók Brezhnev þátt í valdaráni gegn Níkíta Khrústsjov, aðalritara flokksins, og tók við af honum sem leiðtogi Sovétríkjanna.[2]
Leiðtogi Sovétríkjanna[breyta | breyta frumkóða]
Sem leiðtogi Sovétríkjanna jók Brezhnev pólitískan stöðugleika í ríkinu með íhaldssemi sinni, varkárni og viðleitni til að komast að sameiginlegum niðurstöðum með meðlimum miðstjórnarinnar. Spilling jókst hins vegar einnig vegna frændhygli hans og andstöðu við allar umbætur. Samfélagið og efnahagurinn leið fyrir það og tímabilið hefur í seinni tíð verið kennt við „stöðnun Brezhnevs“. Á alþjóðasviðinu ýtti Brezhnev á eftir svokallaðri slökunarstefnu, eða détente; viðleitni beggja heimsveldanna í kalda stríðinu til að slaka á spennu í samskiptum sínum og auka efnahagssamstarf. Þrátt fyrir þetta rak Brezhnev einnig herskáa utanríkisstefnu og Sovétríkin gripu inn í fjölda hernaðardeila á valdatíð hans.[3] Meðal þessara hernaðarinngripa var innrás Sovétmanna í Afganistan. Í desember árið 1981 ákvað hann hins vegar að senda sovéska herinn ekki til þess að kveða niður óeirðir í Póllandi og batt þar með enda á Brezhnev-kenninguna, sem hafði gert ráð fyrir að Sovétmönnum bæri að beita hervaldi til þess að vernda kommúnismann ef honum væri ógnað á áhrifasvæði þeirra.
Eftir að heilsu hans hafði farið hrakandi í mörg ár lést Brezhnev þann 10. nóvember 1982 og Júríj Andropov tók við embætti hans. Brezhnev hafði hvatt til foringjadýrkunar á sjálfum sér, en þó ekki í nærri sama mæli og Stalín hafði gert. Míkhaíl Gorbatsjov, sem leiddi Sovétríkin frá 1985 til 1991, fordæmdi forystu og arfleifð Brezhnevtímans og hóf að gera Sovétríkin frjálslyndari.[4]
Ímynd og orðspor Brezhnevs[breyta | breyta frumkóða]
Á langri valdatíð sinni sem leiðtogi Sovétríkjanna varð Brezhnev nokkurs konar táknmynd hins litlausa og aldurhnigna skrifræðis sem var farið að einkenna kommúnismann. Brezhnevs þótti mjög hégómafullur og glysgjarn og fór í seinni tíð að sæma sjálfan sig fjölmörgum heiðursmerkjum og æ háleitari heiðurstitlum. Hann hlaut fleiri en 100 heiðursmerki á stjórnmálaferli sínum. Hégómi Brezhnevs leiddi til þess að Sovétmenn fóru að gera gys að honum og segja fjölmarga brandara um hann, yfirleitt um óhóflegt dálæti hans á heiðursmerkjum:
- „Leoníd Íljítsj fór í skurðaðgerð.“ / „Nú, út af hjartanu hans aftur?“ / „Nei, til að stækka bringuna á sér. Hann þarf pláss fyrir eina gullstjörnu í viðbót.“
- „Hvað myndi koma fyrir krókódíl ef hann æti Brezhnev?“ / „Hann myndi skíta heiðursmerkjum í viku.“[5]
Tilvísanir[breyta | breyta frumkóða]
- ↑ „Leoníd Breznev“. Morgunblaðið. 20. september 1964. bls. 2; 4.
- ↑ Guðmundur Halldórsson (25. september 1988). „Fall Khrústsjovs“. Morgunblaðið. bls. 10-11.
- ↑ Guðmundur Halldórsson (2. febrúar 1992). „Guðfaðir stöðnunar og innrása“. Morgunblaðið. bls. 6-7.
- ↑ „Efldi áhrif Rússa í heiminum og hélt Austur-Evrópuþjóðum niðri“. Morgunblaðið. 12. nóvember 1982. bls. 22-23.
- ↑ Raleigh, Donald J. (10. ágúst 2018). Soviet Baby Boomers. Oxford University Press. bls. 220.
| Fyrirrennari: Níkíta Khrústsjov |
|
Eftirmaður: Júríj Andropov | |||
 Leiðtogar Sovétríkjanna | ||
|---|---|---|
| .svg){kind=small} | |
