Sviss

Schweizerische Eidgenossenschaft Confédération suisse Confederazione Svizzera Confederaziun svizra Confoederatio Helvetica Eiðsambandið Sviss
Fáni	Skjaldarmerki
Kjörorð: Kjörorð ríkisins: Unus pro omnibus, omnes pro uno (latína)
Þjóðsöngur: Schweizerpsalm (Svissneski sálmur)
Höfuðborg	Bern
Opinbert tungumál	franska, ítalska, retó-rómanska, þýska
Stjórnarfar	Alríkisráð
Meðlimir	Doris Leuthard (forseti) Micheline Calmy-Rey (varaforseti) Eveline Widmer-Schlumpf Ueli Maurer Didier Burkhalter Simonetta Sommaruga Johann Schneider-Ammann
Sjálfstæði frá heilaga rómverska ríkinu
• skv. Rütlischwur	1291
• de facto, Basel-friðurinn	1499
• de jure, Vestfalíu-friðurinn	1648
Flatarmál  • Samtals  • Vatn (%)	132. sæti 41.285 km² 3,7
Mannfjöldi  • Samtals (2003)  • Þéttleiki byggðar	91. sæti 7.399.100 181,2/km²
VLF (KMJ)	áætl. áætl. 2007
• Samtals	296,2 millj. dala (38. sæti)
• Á mann	56.111 dalir (7. sæti)
Gjaldmiðill	Svissneskur franki
Tímabelti	CET (UTC+1) (UTC+2 á sumrin)
Þjóðarlén	.ch
Landsnúmer	+41

Sviss er landlukt land í Mið-Evrópu og er um miðbik Alpafjalla. Stærðin er 41.293 km². Íbúar eru tæplega 7,8 milljónir talsins. Höfuðborgin er Bern. Sviss er þekkt fyrir hlutleysisstefnu sína og hefur ekki tekið þátt í neinum stríðsátökum á 20. eða 21. öld. Landið hefur talsverða sérstöðu á vesturlöndum sökum mikils beins lýðræðis og þjóðaratkvæðagreiðslna. Sviss er ekki aðili að Evrópusambandinu en þar eru þó skrifstofur ýmissa alþjóðastofnanna, svo sem Sameinuðu þjóðanna.

Lega og lýsing

Hinir þrír meginhlutar Sviss. Brúnt merkir Alpana, gult merkir dalina og grænt merkir Júrafjöll.

Sviss er landlukt og á landamæri að Ítalíu fyrir sunnan, Frakklandi fyrir vestan, Þýskalandi fyrir norðan og Austurríki og Liechtenstein fyrir austan. Í grófum dráttum má skipta landinu í þrjá meginhluta. Alpana fyrir sunnan, dalina fyrir norðan og vestan og svo Júrafjöll norðvestast. Mikið af vötnum og ám eru í landinu, sem langflest eru náttúruleg afurð Alpafjalla. Miklir fjalladalir skera Alpana þvers og kruss, og mynda nokkurs konar samgönguæðar um landið. Aðeins syðsti hluti kantónunnar Ticino (Tessin) nær suður fyrir Alpafjöll niður á norðurítalska láglendið. Litla svæðið Büsingen í Schaffhausen (við Rínarfljót), nyrst í Sviss, er eysvæði og tilheyrir Þýskalandi. Sömuleiðis er litla svæðið Campione við Luganovatn í suðri að öllu leyti innan Sviss en tilheyrir þó Ítalíu.

Landamæri

Land	Lengd í km	Ath.
Ítalía	734	Í suðri
Frakkland	571	Í vestri
Þýskaland	345	Í norðri
Austurríki	165	Í austri
Liechtenstein	41	Í austri

Þjóðfáni og skjaldarmerki

Þjóðfáni Sviss er hvítur jafnarma kross á rauðum ferningi. Hann er mjög líkur fána kantónunnar Schwyz og er mótaður eftir honum. Krossinn var þegar notaður af herjum hins unga bandalags, fyrst í orrustunni við Laupen 1339 svo vitað sé. Skjaldarmerkið er nánast eins útlits en þó skjaldarlaga. Merkið var tekið upp 1889.

Orðsifjar

Opinbert heiti landsins, Confoederatio Helvetica (Sambandsríkið Sviss eða Eiðsambandið Sviss), er á latínu til þess að forðast að gera upp á milli hinna fjögurra tungumála landsins. Landið á einnig opinber heiti á öllum fjórum tungumálum sínum og eru þau þessi: Schweizerische Eidgenossenschaft (þýska); Confédération Suisse (franska); Confederazione Svizzera (ítalska); Confederaziun Svizra (rómanska). Confoederatio merkir samband eða bandalag. Helvetica er nefnt eftir gamla keltneska þjóðflokknum Helvetum sem lifði á svæðinu á tímum Rómverja.

Heitið Sviss er dregið af bæjarnafninu Schwyz, sem síðar gaf kantónunni Schwyz nafn, en hún var ein af upprunalegu héruðunum þremur sem mynduðu bandalagið. Íbúar Schwyz voru þekktir fyrir að vera dugandi hermenn og gátu sér gott orð sem slíkir, ekki síst eftir orrustuna við Sempach 1386. Það var þó ekki fyrr en með Sigismundi keisara í upphafi 15. aldar að hugtakið Sviss náði almennri útbreiðslu. Sviss heitir Schweiz á þýsku, Suizze á frönsku, Svizzera á ítölsku og Svizra á rómönsku. Á ensku heitir það Switzerland.

Nafnið á þorpinu Schwyz er fyrst skrásett árið 972 og þá á forminu Svittes (Suittes). Líklegt má telja að þetta orð merki sveitir, það er að segja hersveitir. Menn frá Schwyz eru nefndir Schwyzer og með tíð og tíma var Schwyzerland notað yfir Sviss allt.

Tungumál og þjóð

Kort af útbreiðslu tungumála í Sviss. Rautt = þýska, fjólublátt = franska, grænt = ítalska og gult = rómanska.

Sviss myndaðist ekki af einni þjóð, heldur sem bandalag mismunandi héraða sem ákváðu að tengjast af pólitískum ástæðum. Upphaflegu kantónurnar voru þýskumælandi en eftir því sem fleiri héruð bættust við, bættust frönsku- og ítölskumælandi íbúar við. Af sömu ástæðu eru einnig fleiri en eitt tungumál talað í landinu. Þjóðtungurnar eru fjórar: þýska (svissnesk þýska) um allt miðbik landsins, franska í vestri, ítalska fyrir sunnan og rómanska fyrir austan. Síðastnefnda málið er minnst útbreitt af málum þessum og er leifar af latínu og germönsku frá tímum Rómverja. Langflestir tala þó þýsku eða tæp 64%. Um 20% tala frönsku. Að mestu leyti eru málamörkin skýr, sérstaklega í sveitum. En í nokkrum borgum eru tvö mál töluð, til dæmis í Fribourg (Freiburg), Neuchâtel (Neuenburg) og Biel (Bienne), þar sem bæði er töluð þýska og franska.

Stjórnmál

Stjórnskipulag

Sviss er sambandsríki 26 kantóna sem hver fyrir sig er nokkuð sjálfstæð. Sérhver kantóna er með eigið þing og þar er kosið um allar meiri háttar ákvarðanir í fólkskosningum. Sambandsþingið situr í Bern. Þar er starfandi forseti en hann er frekar valdalítill. Þingið samanstendur af tveimur deildum, þjóðráðinu (Nationalrat) og kantónuráðinu (Ständerat). Í þjóðráðinu eru 200 meðlimir kosnir af þjóðinni. Í kantónuráðinu eru 46 meðlimir, tveir úr hverri kantónu. Í flestum tilfellum er hér um aukastarf þingmanna að ræða. Sviss hefur þá sérstöðu að notast við þjóðaratkvæðagreiðslur af miklu leyti en frá 1848 hafa verið haldnar á sjötta hundrað þjóðaratkvæðagreiðslur þar. Hver ríkisborgari getur stofnað til þjóðaratkvæðagreiðslu, sem getur fellt sett lög, nái hann að safna 50.000 undirskriftum því til stuðnings. Vegna þessa er sterk hefð fyrir þjóðstjórnir í landinu og hefur ríkisstjórn landsins nánast undantekningarlaust verið mynduð af fjórum helstu stjórnmálaflokkum landsins frá árinu 1959.

Höfuðborg

Formlega (de jure) er engin höfuðborg í Sviss. 1848 var borgin Bern þó kosin sem sambandsborg (ekki höfuðborg) þar sem þingið hittist. Þingið sjálft hafði rökrætt málið lengi og komist að þeirri niðurstöðu að engin borg í Sviss ætti að kallast höfuðborg landsins. Því var heitið sambandsborg (Bundesstadt) valið. Tæknilega (de facto) er Bern þó höfuðborg landsins.

Mynt

Í Sviss er notast við svissneskan franka. Fram að 1798 var mynt landsins á vegum hverrar kantónu fyrir sig. Þegar Napoleon stofnaði Helvetíska lýðveldið í landinu, var í fyrsta sinn notast við sömu myntina, kallaður franki, enda notuðu Frakkar einnig franka. Eftir fall Napoleons notaði Sviss erlenda mynt, gull- og silfurmynt frá Frakklandi, Belgíu, Ítalíu og Grikklandi. Einnig var notast við gyllini, eins og í Austurríki. En 1852 gaf Sviss út eigin mynt, svissneska frankann, en allar útlendu myntirnar voru þó enn notaðar með um sinn. Litla myntin heitir Rappen og er einn franki 100 Rappen. Heitið Rappen kom frá Freiburg í Þýskalandi. Þar var slegin mynt með erni á 13. öld. En örninn var óskýr og breyttist svo í hrafn (Rabe á þýsku). Þaðan kom heitið Rappen.

Kantónur

Aðalgrein: Kantónur í Sviss

Yfirlit yfir kantónurnar 26

Sviss samanstendur af 26 kantónum, misstórum og misfjölmennum. Upphaflegu kantónurnar voru þrjár (Uri, Schwyz og Unterwalden) en þær mynduðu Sviss þegar árið 1291. Unterwalden samanstendur af tveimur hálfkantónum (Nidwalden og Obwalden). Bern er stærsta kantónan með tæplega 6.000 km² en Baselborg er minnst með aðeins 37 km². Fjölmennust er Zürich með 1,2 milljón íbúa en Appenzell Innerrhoden er aðeins með 17 þúsund íbúa. Þrátt fyrir þennan mun eru þingmenn kantónanna jafnmargir og jafnréttháir.

Söguágrip

Tellsögnin

Opinbert innsigli Helvetíska lýðveldisins með myndefni úr Tellsögninni

Svæðið sem núverandi Sviss samanstendur af tilheyrði heilaga rómverska ríkinu í gegnum aldirnar. Friðrik II keisari gerði borgirnar Bern, Zürich, Schaffhausen og Freiburg að fríborgum til að tryggja sér aðgöngu að Alpaskörðunum og þjóðleiðunum til Ítalíu. Að öðru leyti var Habsborgara-ættin með yfirráð yfir svæðin í kring. Vilhjálmur Tell er þjóðhetja Svisslendinga. Sagan segir að Tell hafi blöskrað yfirráð fógetans Gesslers, sem var á mála hjá Habsborgurum. Gessler setti til dæmis upp hatt sinn á stöng í borginni Altdorf í Uri og fyrirskipaði að allir ættu að hneigja sig fyrir honum. Tell hafi þó neitað þessu og gengið framhjá hattinum án þess að virða hann. Þá tók Gessler til bragðs að handtaka Tell og fyrirskipaði honum að skjóta epli af höfði syni sínum. Þegar honum tókst það, fékk Tell að halda frelsi sínu. En skömmu seinna sat Tell fyrir Gessler og skaut hann til bana með lásboga sínum. Þetta varð til þess að íbúar þriggja héraða hittust á fjalllendinu Rütli við Vierwaldstättersee og gerðu með sér bandalag gegn yfirráðum Habsborgara. Í dag er ekki vitað hvort Tell-sögnin er á sannleika reist en hún er skráð í ýmsum heimildum, þar á meðal í Þiðreks sögu sem rituð var á norrænu á miðöldum.

Eiðssambandið

Stofnskjal Sviss

Hvað sem Tellsögninni líður, þá hittust fulltrúar þriggja héraða (Uri, Schwyz og Nidwalden) árið 1291 og stofnuðu bandalag til varnar yfirgangi Habsborgara. Stofnskjalið er enn til og er geymt í skjalasafni í Schwyz. Á skjalinu eru fulltrúar Nidwalden mættir en þeir notuðu innsigli Obwalden. Nidwalden og Obwalden eru hálfkantónur og mynda saman kantónuna Unterwalden. Því má segja að fjórar kantónur hafi stofnað Sviss sem eiðssamband. Það var þó ekki fyrr en 1315 að Habsborgarar náðu að safna saman liði og gengu til orrustu við uppreisnarmenn úr Sviss. Það var Leópold, bróður gagnkonungsins Friðriks frá Austurríki, sem leiddi liðið til orrustu. En Svisslendingar voru reiðubúnir og gerðu fyrirsát í þröngum dal við Morgarten á landamærum Uri og Schwyz. Þar beið Habsborgarherinn algjöran ósigur. Á næstu áratugum gengu fleiri héruð til liðs við svissneska sambandið. 1332 var það Luzern, 1351 Zürich, 1352 Glarus og Zug, og loks Bern 1353. Um miðja 14. öld er svissneska sambandið orðið að nokkuð sterku ríki, þrátt fyrir að Habsborgarar reyndu enn að þvinga héruðin til hlýðni og sameina þau undir yfirráð sín.

Orrustur og sjálfstæði

1386 réðust Habsborgarar á ný inn í Sviss. Það dró til orrustu sem háð var við Sempach. Orrusta þessi var hápunktur í baráttu Habsborgara við hina eiðsvörnu. Í henni sigruðu Svisslendingar og með þessum sigri var stórt skref stigið í sjálfstæði landsins. Tveimur árum síðar voru Habsborgarar aftur á ferð. Í orrustunni við Näfels sigruðu Svisslendingar á nýjan leik en þetta var síðasta orrustan milli þessara tveggja aðila. Eftir tap Habsborgara sömdu þeir frið við hina eiðsvörnu, fyrst til sjö ára, en síðan til 20 ára. Þeir hættu öllu tilkalli til landa hinna eiðsvörnu og misstu þar með þjóðleiðirnar yfir Alpaskörðin. Sviss naut því friðar næstu aldir. 1474 fór svissneskur her að tilstuðlan keisarans Friedrichs III til Búrgúnd og eyddu því ríki. Svisslendingar þóttu nefnilega afbragðs hermenn og voru þeir eftir þetta vinsælir leiguliðar. Til dæmis eru varðmenn páfa eingöngu skipaðir Svisslendingum allt frá 1506. Eftir sigurinn á Búrgúndum var Sviss orðið sterkt ríki í Mið-Evrópu. Það hélt að sama skapi áfram að vaxa. 1481 bættust Fribourg (Freiburg) og Solothurn við sem kantónur. Eftir svávastríðið 1499, sem Svisslendingar tóku þátt í, viðurkenndi Maximilian I keisari Sviss sem sjálfstætt ríkjasamband fyrir hönd hins heilaga rómverska ríkis. Löglega séð var það þó enn hluti af þýska ríkinu allt til 1648, er friðarsamningarnir eftir 30 ára stríðið voru gerðir. 1501 bættust við Schaffhausen og Basel (sem seinna klofnaði í Basel-Stadt og Basel-Landschaft). Loks bættist Appenzell við 1513. Næstu kantónur bættust ekki við fyrr en tæpum 300 árum síðar.

Trúarumrót

Ulrich Zwingli hóf fyrstur manna siðbótina í Sviss

1515 töpuðu svissneskir leiguliðar orrustunni við Marignano á Norður-Ítalíu gegn Frans I Frakklandskonung. Þetta varð til þess að Sviss lýsti yfir hlutleysi og hefur það haldist æ síðan. Einn af þeim sem lifði orrustuna við Marignano af var Svisslendingurinn Ulrich Zwingli. Hann hóf síðan eigin siðbót á kristinni trú í heimaborg sinni Zürich, sem leiddi til þess að stofnuð var ný kirkja 1522 (Reformierte Kirche). Þetta var fimm árum eftir mótmæli Lúthers í Wittenberg, en þó áður en Lútherska kirkjan varð til. Nýja kirkjan breiddist hratt út í Sviss, sérstaklega um norðanvert landið. Í austanverðu landinu var kaþólska kirkjan hins vegar enn alls ráðandi. Þetta leiddi til nokkurra innanríkisátaka (kölluð Kappeler stríðin). Um miðja 16. öldina hóf Jean Cauvin (Jóhann Kalvín) siðbótarstarf sitt í borginni Genf (sem þá var ekki hluti ríkjasambandsins, en þó tengd því). Úr því varð einnig ný kirkja sem breiddist hratt út, ekki bara í Sviss, heldur víða í Evrópu. Kalvínisminn skaut sterkum rótum í Frakklandi, Englandi og Niðurlöndum en þaðan barst hann til Ameríku. Gagnsiðbót kaþólsku kirkjunnar seint á 16. öld tókst ekki að hindra útbreiðslu nýju kirknanna, en hún varð til þess að kantónan Appenzell klofnaði í tvennt 1597 í Appenzell Innerrhoden og Appenzell Ausserrhoden, sem tilheyrðu sitthvorri kirkjunni. Svissneskir meðlimir nýju kirknanna studdu húgenotta í trúarstríðinu í Frakklandi af miklum dugnaði.

Napoleonstríðin

Sviss meðan Helvetíska lýðveldið var við lýði

1798 ruddust Frakkar inn í Sviss og hertóku landið. Að tilstuðlan Napoleons, sem þá var orðinn einvaldur, var Sviss breytt í lýðveldi sem fékk heitið Helvetíska lýðveldið. Frakkar höfðu einnig hertekið nærliggjandi landsvæði og stækkuðu lýðveldið talsvert. 1803 voru héruðin St. Gallen, Graubünden, Aargau, Thurgau, Ticino og Vaud sameinuð lýðveldinu en Genf var innlimað Frakklandi. Þó var Sviss á þessum tíma leppríki Frakka meðan Napoleons naut við. Eftir hrakfarir hans í Rússlandsleiðangrinum leystist Helvetíska lýðveldið upp og hið gamla ríkjasamband tók gildi á nýjan leik. Nokkurrar spennu gætti þó milli hinna gömlu og nýju kantóna þannig að lá við borgarastríði. Það var þó ekki fyrr en Vínarfundurinn úrskurðaði 1815 að nýju kantónurnar skyldu tilheyra ríkjasambandinu að friður komst á. Auk þess var Genf bætt við á ný en auk þess Wallis og Neuchâtel. Hlutleysi landsins var auk þess alþjóðlega viðurkenndur.

Nýrri tímar

Þinghúsið í Bern

Með 19. öldinni þróaðist Sviss á öllum sviðum þjóðfélagsins. Byltingarkenndir straumar bárust þangað og leiddi þetta til þess að róttækar breytingar voru gerðar á innviðum þjóðfélagsins. 1847 var nútíma sambandsríkið stofnað, ári fyrir byltinguna miklu í Evrópu. Ákveðið var að kalla saman þing árlega í borginni Bern en að sama skapi var ákveðið að Bern yrði ekki höfuðborg, heldur sambandsborg (Bundesstadt). Ný stjórnarskrá tók gildi 1848. Kantónurnar viðhéldu stórum hluta sjálfstæðis síns og fengu að ráða yfir flestum málefnum sínum. Atkvæðagreiðslur innan hverrar kantónu urðu almennar, en sökum íhaldssemi í mörgum þeirra fóru breytingar fram hægt. Til dæmis var kosningaréttur kvenna ekki lögleiddur fyrr en 1971. Í heimstyrjöldinni fyrri viðhélt Sviss hlutleysi sitt. Landið bauð þó stríðshrjáðum löndum líknaraðstoð, svo sem með því að taka upp særða hermenn og flóttamenn. Einn þeirra var Lenín en hann bjó í Sviss milli 1914-17. Í stríðslok sótti vestasta hérað Austurríkis, Vorarlberg, um inngöngu í Sviss en var neitað. 1920 gekk Sviss í þjóðabandalagið, sem hafði höfuðstöðvar sínar í Genf. Í heimstyrjöldinni síðari viðhélt Sviss einnig hlutleysi sínu. Landið tók á ný við fjölda flóttamanna, sérstaklega Frökkum þegar nasistar réðust inn í Frakkland. Þrátt fyrir hlutleysið kom það mýmörgum sinnum fyrir að þýskar flugvélar eða flugvélar bandamanna rufu svissneska flughelgi og í nokkur skipti urðu svissneskir bæir fyrir loftárásum fyrir misgáningi. Alvarlegast var er borgin Schaffhausen varð fyrir loftárásum bandamanna 1. apríl 1944. Eftir stríð gekk Sviss hvorki í Sameinuðu þjóðirnar né í NATO. Á hinn bóginn var Sviss einn stofnmeðlima að EFTA 1960 og gekk einnig í Evrópuráðið 1963. Enn sem komið er er Sviss ekki í Evrópusambandinu. 1979 var nýjasta kantóna Sviss stofnuð, Jura, er franski hluti kantónunnar Bern var splittaður frá og gerður að eigin kantónu. Það var ekki fyrr en árið 2002 að Sviss gekk til liðs við Sameinuðu þjóðirnar eftir þjóðaratkvæðagreiðslu.

Landafræði

Borgir

Engar milljónaborgir eru í Sviss. Stærsta borgin er Zürich með tæplega 400 þús íbúa. Þó búa rúmlega 1,1 milljón manns á stórborgarsvæðinu. Nær allar stærstu borgir landsins eru í norðri og vestri, það er að segja í þýsku- og frönskumælandi hluta landsins. Stærstu borgir í Sviss:

Röð	Borg	Íbúar	Kantóna	Ath.
1	Zürich	382 þúsund	Zürich
2	Genf	189 þúsund	Genf
3	Basel	169 þúsund	Basel-Stadt
4	Lausanne	122 þúsund	Vaud
5	Bern	122 þúsund	Bern	Tæknileg höfuðborg Sviss
6	Winterthur	98 þúsund	Zürich
7	Luzern	76 þúsund	Luzern
8	St. Gallen	72 þúsund	St. Gallen
9	Lugano	54 þúsund	Ticino
10	Biel (Bienne)	50 þúsund	Bern
11	Thun	42 þúsund	Bern
12	Köniz	37 þúsund	Bern
13	La Chaux-de-Fonds	37 þúsund	Neuchâtel
14	Freiburg (Fribourg)	34 þúsund	Fribourg
15	Schaffhausen	34 þúsund	Schaffhausen
16	Chur	32 þúsund	Graubünden
17	Neuchâtel	32 þúsund	Neuchâtel

Fjöll og fjallgarðar

Matterhorn er eitt þekktasta fjallið í Sviss

Tveir aðalfjallgarðar eru í Sviss. Sá stærri þeirra eru Alpafjöll, en þau ganga yfir gjörvallt miðbik og suðurhluta landsins. Þau eru svo stór að þeim er skipt niður í margar minni einingar. Minni fjallgarðurinn eru Júrafjöll fyrir norðvestan og mynda þar náttúruleg landamæri að Frakklandi. Svisslendingar telja fjöll sín í tindum. Þannig teljast tveir tindar á sama fjalli til tveggja fjalla. Hæsti fjallgarður Alpanna innan Sviss eru Monte Rosa fjöllin en hæsti tindur þeirra er Dufourtindurinn sem nær í 4.634 metra hæð. Matterhorn er trúlega þekktasta fjallið í landinu en það nær í 4.478 metra hæð.

Ár og vötn

Vegna Alpafjalla eru mýmargar ár í Sviss, sem flestar renna til norðurs og vesturs. Helsta áin í Sviss er Rín, en hún á upptök sín suðaustast í landinu. Lengstu ár innanlands í Sviss:

Röð	Fljót	Lengd innanlands í km	Lengd alls í km	Rennur í
1	Rín	375	1.324	Norðursjó
2	Aare	295		Rín
3	Rón	264	812	Miðjarðarhaf
4	Reuss	158		Aare
5	Linth/Limmat	140		Aare
6	Saane	128		Aare
7	Thur	125		Rín
8	Inn	104	517	Dóná

Sviss er mikið vatnaland. Þar eru nokkur af stærstu stöðuvötnum Mið-Evrópu, en þau eru í flestum tilfellum gömul jökulvötn frá ísaldartímanum. Stærstu vötn í Sviss:

Röð	Stöðuvatn	Stærð innanlands í km²	Staðsetning	Ath.
1	Genfarvatn	348	Gefn, Vaud, Wallis	Myndar landamæri að Frakklandi
2	Bodenvatn	um 250	St. Gallen, Thurgau, Schaffhausen	Myndar landamæri að Þýskalandi og Austurríki
3	Lac de Neuchâtel	217	Bern, Fribourg, Neuchâtel, Vaud
4	Vierwaldstättersee	113	Luzern, Nid- og Obwalden, Schwyz, Uri	Stofnhérað Sviss
5	Zürichvatn	88	St. Gallen, Schwyz, Zürich
6	Thunervatn	47	Bern
7	Lago Maggiore	42	Ticino	Myndar landamæri að Ítalíu
8	Lac de Bienne	39	Bern, Neuchâtel

Heimildir

• Fyrirmynd greinarinnar var „Schweiz“ á þýsku útgáfu Wikipedia. Sótt ágúst 2010.
• Fyrirmynd greinarinnar var „Wilhelm Tell“ á þýsku útgáfu Wikipedia. Sótt ágúst 2010.

Tengt efni

• Fylki í Sviss
• Borgir í Sviss

Tenglar

• „Hvaða trúarbrögð eru algengust í Sviss?“. Vísindavefurinn.
• „Hvaða kona er á svissneskum myntum?“. Vísindavefurinn.