„Fasismi“: Munur á milli breytinga

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Efni eytt Efni bætt við
m Tek aftur breytingu 857810 frá AdalDrottinn (spjall)
VolkovBot (spjall | framlög)
Lína 15: Lína 15:
{{Tengill GG|zh}}
{{Tengill GG|zh}}


[[ab:Афашизм]]
[[af:Fascisme]]
[[af:Fascisme]]
[[als:Faschismus]]
[[als:Faschismus]]
Lína 67: Lína 68:
[[mdf:Фашизма]]
[[mdf:Фашизма]]
[[mk:Фашизам]]
[[mk:Фашизам]]
[[ml:ഫാസിസം]]
[[mn:Фашизм]]
[[mn:Фашизм]]
[[ms:Fasisme]]
[[ms:Fasisme]]
Lína 76: Lína 78:
[[oc:Faissisme]]
[[oc:Faissisme]]
[[pl:Faszyzm]]
[[pl:Faszyzm]]
[[pnb:فاشزم]]
[[pt:Fascismo]]
[[pt:Fascismo]]
[[ro:Fascism]]
[[ro:Fascism]]

Útgáfa síðunnar 19. október 2010 kl. 07:53

Axarvöndurinn var tákn valdumboðs í Rómaveldi. Hann var gerður að tákni fasistahreyfinga um alla Evrópu.

Fasismi (fascismo á ítölsku), var stjórnmálahreyfing sem á upptök sín á Ítalíu frá 1922 til 1943 þegar fasistar, undir stjórn Benito Mussolini, voru við völd á Ítalíu. Nafnið er dregið af latneska orðinu fascis sem merkir „knippi“ ( axarvöndur) og á uppruna sinn í litlum hópum uppgjafarhermanna úr Fyrri heimsstyrjöldinni og atvinnulausra ungmenna (Fasci italiani di combattimento - bókst. „ítölsk bardagaknippi“) sem tókust á við jafnaðarflokkana og samtök verkafólks á þeim umrótstímum sem fylgdu í kjölfar styrjaldarinnar. Þessir hópar fengust við skipuleg verkfallsbrot þegar allsherjarverkföll lömuðu einhver svið þjóðlífsins, líkt og oft gerðist á þessum tímum, og reyndu að hleypa upp baráttufundum verkalýðsfélaga og vinstriflokka með ólátum og slagsmálum.

Fasisma mætti flokka sem andkommúníska stjórnmálahreyfingu eða -flokk sem notast við herafl eða lögreglu til að halda uppi aga. Fasistar sóttu ýmislegt til bolsévismans, svo sem flokksræði þar sem aðeins einn flokkur situr á þingi og mikil afskipti ríkisvaldsins af atvinnulífinu, þar með talið þjóðnýtingu heilla iðngreina, svo sem orkuiðnaðarins og fjölmiðla. Að auki einkenndist orðræða fasismans af mikilli þjóðernishyggju og kynþáttahyggju sem ásamt tilhneigingar til útþenslustefnu gat leitt til þversagnarkenndra niðurstaðna þegar t.d. þeir sem aðhylltust fasisma í einu landi lentu í þeirri stöðu að nágranni þeirra hugðist leggja land þeirra undir sig í nafni sömu stefnu.

„Fasískar“ stjórnmálahreyfingar, þar á meðal nasismi, dreifðist um Evrópu á millistríðsárunum 1918 - 1939. Fasískar hreyfingar náðu völdum um lengri eða skemmri tíma í mörgum löndum Evrópu, þar á meðal í Þýskalandi, Austurríki, Ungverjalandi, Rúmeníu, á Spáni og í Portúgal. Fasistaflokkar voru líka stofnaðir í Bretlandi og Bandaríkjunum en náðu ekki vinsældum.

  Þessi sögugrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.

Snið:Tengill ÚG

Snið:Tengill GG Snið:Tengill GG