„Stigbreyting“: Munur á milli breytinga
Lína 40: | Lína 40: | ||
* [http://books.google.com/books?id=JIR3ThNygkgC&pg=PA309&lpg=PA309&dq=stigbreyting&source=web&ots=UegKPL_Dc-&sig=9fM52S0RoJA-A-VlrA08EVaiBK0#PPA309,M1 Stigbreyting Lýsingarorða] Kafli um stigbreytingu lýsingarorða úr bókinni 'Íslensk beygingarfræði' eftir Colin D. Thomson. |
* [http://books.google.com/books?id=JIR3ThNygkgC&pg=PA309&lpg=PA309&dq=stigbreyting&source=web&ots=UegKPL_Dc-&sig=9fM52S0RoJA-A-VlrA08EVaiBK0#PPA309,M1 Stigbreyting Lýsingarorða] Kafli um stigbreytingu lýsingarorða úr bókinni 'Íslensk beygingarfræði' eftir Colin D. Thomson. |
||
* [http://books.google.com/books?id=2CJCAAAAIAAJ&pg=PA37&dq#PPA37,M1 Bók um íslenska málfræði] |
* [http://books.google.com/books?id=2CJCAAAAIAAJ&pg=PA37&dq#PPA37,M1 Bók um íslenska málfræði] |
||
== Tilvísanir == |
|||
<references/> |
|||
{{stubbur|málfræði}} |
{{stubbur|málfræði}} |
Útgáfa síðunnar 23. september 2010 kl. 01:41
Stigbreyting er hugtak í málfræði. Sum orð, nánast eingöngu lýsingarorð og atviksorð, stigbreytast og geta þá komið fyrir í frumstigi, miðstigi og efsta stigi. Stigbreytingu skal ekki rugla saman við fallbeygingu.
Stigbreyting lýsingarorða
Flest lýsingarorð stigbreytast. Stigin eru þrjú; frumstig, miðstig og efsta stig. Er stigbreytingin regluleg ef stigin eru öll mynduð af sama stofni; ríkur – ríkari – ríkastur.[1] Miðstigið myndast af því að bæta við stofninn -ar- eða -r- og þar fyrir aftan endingum veikrar beygingar lýsingarorða. Á efsta stigi eru tilsvarandi viðskeyti -ast- eða -st- og þar fyrir aftan koma annaðhvort endingar sterkrar eða veikrar beygingar lýsingarorða. Stundum verða hljóðavíxl í stofni lýsingarorða sem stigbreytast reglulega; stór - stærri - stærstur ; djúpur – dýpri – dýpstur. [1]
Stigbreytingin er óregluleg ef miðstig og efsta stig myndast af öðrum stofni en frumstig, t.d. illur – verri – verstur.[1]
Af sumum lýsingarorðum vantar frumstigið og eru miðstigið og efsta stigið þá oftast myndum af atviksorðum og forsetningum. Flest þessara orða merkja átt, stefnu eða röð í tíma og rúmi. Dæmi; (austur) – eystri (austari) – austastur ; (aftur) – aftari – aftastur ; (nær) – nærri – næstur.[1]
Sum lýsingarorð stigbreytast ekki og eru óbeygjanleg með öllu, þessi orð enda flest á a eða i. Í stað stigbreytingar má skeyta framan við þau orðunum meira og mest:
- hugsi
- aflvana
- andvaka
- örgeðja
Nokkur lýsingarorð beygjast í föllum og kynjum en ekki í stigum.
- nógur
- miður
Dæmi
- fallegur maður (frumstig) – fallegri maður (miðstig) – fallegasti maðurinn (efsta stig)[1]
Stigbreyting atviksorða
Flest atviksorð stigbreytast.
Dæmi
- Honum gekk vel. (fs.) ↔ Honum gekk betur. (ms.) ↔ Honum gekk best. (e.s.)
- Stelpan gekk hratt. (fs.) ↔ Stelpan gekk hraðar. (ms.) ↔ Stelpan gekk hraðast. (e.s.)
- Krakkinn hoppaði hátt. (fs.) ↔ Krakkinn hoppaði hærra. (ms.) ↔ Krakkinn hoppaði hæst. (e.s.)
- Færum okkur aftur. (fs.) ↔ Færum okkur aftar. (ms.) ↔ Færum okkur aftast. (e.s.)
- Þessi þáttur varir lengi. (fs.) ↔ Þessi þáttur varir lengur. (ms.) ↔ Þessi þáttur varir lengst. (e.s.)
- Förum inn. (fs.) ↔ Förum innar. (ms.) ↔ Förum innst. (e.s.)
Tengt efni
Tenglar
- „Hvernig stigbreytist lýsingarorðið blár?“. Vísindavefurinn.
- „Ég heyrði því fleygt að það væri ekki málfræðilega rangt að segja "mjúkastur" og "góðastur", heldur væri þetta gömul og úrelt stigbreyting orðanna?“. Vísindavefurinn.
- Stigbreyting Lýsingarorða Kafli um stigbreytingu lýsingarorða úr bókinni 'Íslensk beygingarfræði' eftir Colin D. Thomson.
- Bók um íslenska málfræði