„Þjóðernishyggja“: Munur á milli breytinga
Luckas-bot (spjall | framlög) m robot Bæti við: az:Millətçilik |
mEkkert breytingarágrip |
||
| Lína 1: | Lína 1: | ||
[[Mynd:Eug%C3%A8ne_Delacroix_-_La_libert%C3%A9_guidant_le_peuple.jpg|thumb|right|Málverk [[Eugéne Delacroix]], ''[[Frelsið leiðir fólkið]]'', inniheldur ýmis tákn franskrar þjóðernishyggju í [[Júlíbyltingin|Júlíbyltingunni]] [[1830]].]] |
[[Mynd:Eug%C3%A8ne_Delacroix_-_La_libert%C3%A9_guidant_le_peuple.jpg|thumb|right|Málverk [[Eugéne Delacroix]], ''[[Frelsið leiðir fólkið]]'', inniheldur ýmis tákn franskrar þjóðernishyggju í [[Júlíbyltingin|Júlíbyltingunni]] [[1830]].]] |
||
'''Þjóðernishyggja''' (eða '''þjóðernisstefna''') er sú skoðun að [[þjóð]]ir séu grunneiningar í samfélagi manna, að þær séu eini lögmæti grundvöllurinn fyrir [[ríki|ríkjum]] og að hver þjóð eigi rétt á eigin ríki. |
'''Þjóðernishyggja''' (eða '''þjóðernisstefna''') er sú skoðun að [[þjóð]]ir séu grunneiningar í samfélagi manna, að þær séu eini lögmæti grundvöllurinn fyrir [[ríki|ríkjum]] og að hver þjóð eigi rétt á eigin ríki. Ekki má rugla þjóðernishyggju saman við [[ættjarðarást]] þó vissulega geti þetta allt skarast. |
||
Oft fylgir þjóðernishyggju sú skoðun að blöndun þjóða sé af hinu illa og sér í lagi að sumar þjóðir séu öðrum þjóðum með einhverjum hætti „æðri“. Þessi skoðun eða stefna hefur verið grundvöllur [[ofsóknir|ofsókna]] þjóða gegn öðrum um aldir og er mjög áberandi víða í heiminum enn í dag. Margar [[styrjöld|styrjaldir]] hafa verið háðar vegna þessarar stefnu og eru einhverjar í fullum gangi á okkar tímum. Skemmst er að minnast borgarastyrjaldarinnar í fyrrum [[Júgóslavía|Júgóslavíu]] og eilífra deilna [[Ísrael]]s og [[Palestína|Palestínu]]. |
|||
Til eru ýmsar kenningar um þjóðernishyggju, orsakir hennar og afleiðingar. Samtímakenningum um þjóðernishyggju er stundum skipt í tvo hópa: annars vegar þær sem líta svo á að þjóðernishyggja hafi einfaldlega verið búin til af rómantískum höfundum á 18. og 19. öld, og hins vegar þær sem telja að þjóðernishyggja eigi sér eldri rætur í ættbálkasamfélögum þótt hún komi fyrst fram sem kenning á rómantíska tímabilinu. [[Benedict Anderson]] einn af þekktustu fulltrúum fyrri kenninganna, bendir engu að síður á að þjóðarhugtakið er óumdeilt í samtíma okkar sem grundvöllur samskipta fólks á öllum stigum samfélags og þjóðernishyggja sé síður en svo á undanhaldi. |
|||
Sú skoðun að blöndun þjóða sé af hinu illa og sér í lagi að sumar þjóðir séu öðrum þjóðum með einhverjum hætti „æðri“ hefur lítið með þjóðernishyggju að gera. Sú skoðun tengist meira því sem er kallað kynþáttahatur. Þjóðernishyggja í grunninn er ekkert nema trú á að ein sameinuð þjóð í hverju ríki sé besta fyrirkomulagið. Þar sem að andstæðan væri þá ríki með mörgum þjóðum þar sem ríkir óeining. Þjóðernissinnar vilja oftar en ekki aðlaga útlendinga að samfélagi sínu og gera þá að sama þjóðerni og þeir. Á meðan vilja andstæðingar þeirra sem eru oft kallaðir fjölmenningarsinnar að útlendingar haldi sínu þjóðerni og í ríkinu búi margar þjóðir. Fylgjendur báðra þessara stefna telja ríkið "sterkara" ef þeirra leið sé farin. |
|||
Ekki má blanda saman orðunum þjóðernishyggja og kynþáttahyggja. Kynþáttahyggja gengur venjulegast út á það að einn kynþáttur búi í viðkomandi landi. Þjóðernishyggja gerir ekki mun á kynþætti samanber þjóðernishyggja flestra Bandaríkjamanna sem eru af mismunandi kynþætti. |
|||
{{Stubbur}} |
{{Stubbur}} |
||
| Lína 19: | Lína 16: | ||
[[ar:قومية]] |
[[ar:قومية]] |
||
[[ast:Nacionalismu]] |
[[ast:Nacionalismu]] |
||
[[az:Millətçilik]] |
|||
[[bat-smg:Naciuonalėzmos]] |
[[bat-smg:Naciuonalėzmos]] |
||
[[be:Нацыяналізм, кніга]] |
[[be:Нацыяналізм, кніга]] |
||
| Lína 73: | Lína 69: | ||
[[pt:Nacionalismo]] |
[[pt:Nacionalismo]] |
||
[[rm:Naziunalissem]] |
[[rm:Naziunalissem]] |
||
[[ro: |
[[ro:Naţionalism]] |
||
[[ru:Национализм]] |
[[ru:Национализм]] |
||
[[sah:Национализм]] |
[[sah:Национализм]] |
||
Útgáfa síðunnar 13. ágúst 2010 kl. 23:10
Þjóðernishyggja (eða þjóðernisstefna) er sú skoðun að þjóðir séu grunneiningar í samfélagi manna, að þær séu eini lögmæti grundvöllurinn fyrir ríkjum og að hver þjóð eigi rétt á eigin ríki. Ekki má rugla þjóðernishyggju saman við ættjarðarást þó vissulega geti þetta allt skarast.
Oft fylgir þjóðernishyggju sú skoðun að blöndun þjóða sé af hinu illa og sér í lagi að sumar þjóðir séu öðrum þjóðum með einhverjum hætti „æðri“. Þessi skoðun eða stefna hefur verið grundvöllur ofsókna þjóða gegn öðrum um aldir og er mjög áberandi víða í heiminum enn í dag. Margar styrjaldir hafa verið háðar vegna þessarar stefnu og eru einhverjar í fullum gangi á okkar tímum. Skemmst er að minnast borgarastyrjaldarinnar í fyrrum Júgóslavíu og eilífra deilna Ísraels og Palestínu.
Til eru ýmsar kenningar um þjóðernishyggju, orsakir hennar og afleiðingar. Samtímakenningum um þjóðernishyggju er stundum skipt í tvo hópa: annars vegar þær sem líta svo á að þjóðernishyggja hafi einfaldlega verið búin til af rómantískum höfundum á 18. og 19. öld, og hins vegar þær sem telja að þjóðernishyggja eigi sér eldri rætur í ættbálkasamfélögum þótt hún komi fyrst fram sem kenning á rómantíska tímabilinu. Benedict Anderson einn af þekktustu fulltrúum fyrri kenninganna, bendir engu að síður á að þjóðarhugtakið er óumdeilt í samtíma okkar sem grundvöllur samskipta fólks á öllum stigum samfélags og þjóðernishyggja sé síður en svo á undanhaldi.
