„Byggingarefni“: Munur á milli breytinga

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Efni eytt Efni bætt við
m Skráin Lamine_ahsap_kesit.jpg var fjarlægð og henni eytt af Commons af Raymond.
Luckas-bot (spjall | framlög)
m robot Bæti við: id:Bahan bangunan
Lína 65: Lína 65:
[[fr:Matériau de construction]]
[[fr:Matériau de construction]]
[[gl:Material de construción]]
[[gl:Material de construción]]
[[id:Bahan bangunan]]
[[it:Materiale da costruzione]]
[[it:Materiale da costruzione]]
[[ja:建築材料]]
[[ja:建築材料]]

Útgáfa síðunnar 14. júlí 2010 kl. 14:44

Járnabinding lögð í steinsteypu.

Byggingarefni eru þau efni sem eru notuð til að byggja mannvirki. Má nota mörg nátturuleg efni sem byggingarefni, til dæmis leir, sandur, tré og berg. Notaðar hafa verið trjágreinar og laufblöð sem byggingarefni. Að auki eru gerviefni notuð sem byggingarefni, nokkur þessara eru meir tilbúin en önnur. Framleiðsla byggingarefna er vel sett atvinnugrein í mörgum löndum og notkun þessara efna skiptist í nokkrar iðngreinar, eins og trésmíði, pípulögn, þakbygging og uppsetning einangrunar.

Nátturuleg efni

Byggingarefni skiptast í tvo flokka: nátturuleg og tilbúin. Nátturuleg efni eru þau sem hafa ekki verið unnin í iðnaði, eða þau sem hafa verið dálítið unnin, eins og timbur eða gler. Tilbúin efni eru framleidd með iðnvæddum aðferðum og hafa verið ákaflega unnin af mönnum eða vélum, eins og plast eða málning byggð á jarðolíu. Gagnleg eru bæði nátturuleg og tilbúin efni.

Leðja, steinn og plöntur eru þau einföldustu efni. Um allan heim hefur fólk notað öll þessara efna til að byggja húsin sín, eftir tíðarfari þar sem þau búa. Yfirleitt er steinn notaður sem formgerðarefni í þessum byggingum, og leðja er notuð til að fylla bilin. Leðjan er í raun steinsteypt efni.

Dúkur

Hirðingjar um allan heim hafa, samkvæmt venju, búið í tjöldum. Tvær velþekktar gerðar af tjöldum eru indíánatjald og yurt. Nýlega hefur notkun dúks verið endurlífguð sem byggingarefni. Mega nútímabyggingar nota dúk sem er haldinn upp af stálköplum eða loftþrýstingi, til dæmis.

Leðja og leir

Byggingar úr jarðvegi á Íslandi.

Ólíkir byggingarstílar fara eftir magni sérstaks efnis sem er notað. Þessir fara oft eftir gæði jarðvegs notuð, til dæmis byggingar úr jarðvegi með meiri leir eru ólíkar þeim sem eru byggðar úr jarðvegi með meiri sandi. Leðja og leir geta bæði haldið hita eða kulda inn vel vegna góðrar varmarýmdar sinnar. Hús sem nota jarðveg sem byggingarefni eru náttúrulega köld í sumar og heit í vetri. Leir heldur hita eða kulda og geta gefið hann frá sér í langan tíma, eins og steinn. Veggir úr jarðvegi breytast í hita hægt og hægt, þannig gerast hitastigsbreytingar í lengri tíma en í öðrum byggingum, en þær vara einnig í lengri tíma.

Byggingar úr leðju og leir finnast í Vestur- og Norður-Evrópu og hafa verið byggðar þar í margar aldir. Sumar þessara bygginga eru enn íbúðarhæfar í dag.

Berg

Mannvirki úr bergi hafa verið byggð í mjög langan tíma. Berg er varanlegasta byggingarefni sem má fást, og er yfirleitt mjög fáanlegt. Til eru margar bergtegundir og allar hafa ólíka eiginleika sem gera þær betri eða verri til sérstakra notkana. Berg er mjög þétt efni sem býður upp á mikla vernd. Helstu ókostir bergs er þyngd og klaufaskapur þess. Orkuþéttleiki bergs er líka ókostur, talið erfitt er að halda það heitt án þess að nota mikla orku.

Í fyrstu voru bergveggir byggðir með því að setja bara einn stein á annan, án sements. Með tímanum varð sement algengari og er næstum alltaf notað í dag til að byggja veggi.

Má sjá byggingar úr steini í flestum stórum borgum í dag. Nokkrar siðmenningar notuðu aðeins stein, til dæmis Fornegyptar, Astekar og Inkar.

Strá

Strá er eitt elsta byggingarefni til, gras er gott einangrunarefni og fáanlegt auðveldlega. Margar ættir í Afríku hafa búið í heimilum úr strái í allar árstíðir. Í Evrópu var strá notað oftar sem þakefni, og var einu sinni mjög vinsælt en er nú orðið úrelt vegna uppfinningar nýja nútímalegri þakefna. Nú á dögum er strá í smánotkun aftur, til dæmis í Hollandi eru mörg ný hús byggð með þökum úr bæði strái og leirhellum.

Ís

Ís hafa verið notað sem byggingarefni af Inuítum til að byggja snjóhús. Einnig hafa ís verið notað til að byggja hótel og aðra ferðamannastaði í Vesturlöndum.

Timbur

Timbur er byggingarefni úr trjám sem er oft sagað eða þjappað saman. Það er oft notað í formi borða eða planka. Timbur er almennt byggingarefni víðnotað til að byggja allskonar byggingar í mörgum loftslögum. Timbur getur verið mjög sveigjanlegt undir þyngdum og haldið styrk sinn. Það er mjög sterkt þegar þjappað lóðrétt. Ólíkar trjátegundir hafa ólíka eiginleiki, en sú sama trjátegund getur gefið af sér ólíkar tegundir timburs. Þess vegna er betri að nota nokkrar trjátegundir sem byggingarefni en aðrar. Umhverfið sem tré vex í getur líka haft áhrif á hentugleiki timburs.

Upprunulega var tré notað sem byggingarefni í formi trjábola. Trén voru bara skerin að nauðsynlegu lengd og sett á stað. Stundum var trjábörkurinn tekinn af.

Fyrir löngu áttu margar fjölskyldar sérstalkt stæði þar sem voru ræktuð tré. Þessi tré voru notuð í húsabyggingu.

Við uppfinningu vélrænna saga varð framleiðsla timburs stór atvinnugrein.

Tengt efni