„Arabískt letur“: Munur á milli breytinga
m Arabískt stafróf færð á Arabískt letur: þetta er í raun ekki stafróf þótt það sé oft kallað svo. |
endurskrift og viðbót |
||
Lína 1: | Lína 1: | ||
''' |
'''Arabískt letur''' er [[skrifmál]] sem er notað til að skrifa ýmis [[tungumál]] í [[Asía|Asíu]] og [[Afríka|Afríku]], svo sem [[Arabíska|arabísku]], [[persneska|farsí]] og [[úrdú]]. Það er næstútbreiddasta letur heims á eftir því [[latneska stafrófið|latnseska]]. |
||
Arabíska stafrófið var fyrst notað til þess að skrifa texta á arabísku, meðal annars [[Kóraninn]], trúarrit [[íslam]]strúar. Arabíska stafrófið breiddist út með íslam. Þegar arabíska stafrófið var tekið til þess að skrifa önnur tungumál en arabísku voru ýmsir nýir stafir teknir inn eftir þörfum. |
Arabíska stafrófið var fyrst notað til þess að skrifa texta á arabísku, meðal annars [[Kóraninn]], trúarrit [[íslam]]strúar. Arabíska stafrófið breiddist út með íslam. Þegar arabíska stafrófið var tekið til þess að skrifa önnur tungumál en arabísku voru ýmsir nýir stafir teknir inn eftir þörfum. |
||
Arabísk letur er skrifað frá hægri til vinstri, með tengiskrift, og það inniheldur 28 grunnstafi (arabíska stafrófið). Það er skilgreint sem [[abdsjad]] vegna þess að stuttir sérhljóðar eru sjaldnast skrifaðir. |
|||
Arabísk letur er skrifað frá hægri til vinstri, í [[kúrvóttum]] stíl, og það inniheldur 28 grunn stafi. Vegna þess að sumir sérhljóðar eru táknaðir, þá er hægt að skilgreina það sem [[abjad]]. Jafn frábrugðið [[letur (tegundir af handskrift)|handskriftarstílar]] og [[leturtegundir]] lifa í [[latneskt stafróf|latneska stafrófinu]], Arabíska letrið hefur marga mismunandi stílbrigði af [[Arabískri skrautskift|skrautskrift]], þar á meðal [[Naskh (letur)|naskh]], [[Nastaʿlīq letur|nastaʿlīq]], [[Shahmukhi letur|shahmukhi]], [[ruq'ah]], [[thuluth]], [[kufic]], [[Sini (letur)|sini]] og [[Hejazi|hijazi]]. |
|||
=Arabíska stafrófið= |
|||
Arabíska stafrófið hefur 28 bókstafi. Önnur tungumál sem tekið hafa upp sama letur hafa bætt við aukastöfum og breytt hljóðum þeirra lítilega. |
|||
Bókstafir hafa mismunandi útlit eftir því hvaða stafir koma á undan og á eftir. Sumir stafir tengjast aldrei öðrum megin. |
|||
<table border="1"> |
|||
<tr> |
|||
<th>Stök mynd</th> |
|||
<th>Frummynd</th> |
|||
<th>Miðmynd</th> |
|||
<th>Lokamynd</th> |
|||
<th>Nafn</th> |
|||
<th>Alg. rómv.</th> |
|||
<th>IPA</th> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﺀ</td> |
|||
<td colspan="3">أ, إ, ؤ, ئ<br /></td> <td>hamza</td> <td>’</td> <td>[ʔ]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﺍ</td> <td colspan="2">—</td> <td>ﺎ</td> <td>’alif</td> <td>ā</td> |
|||
<td><small>[aː]</small></td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﺏ</td> <td>ﺑ</td> <td>ﺒ</td> <td>ﺐ</td> <td>bā’</td> <td>b</td> <td>[b]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﺕ</td> <td>ﺗ</td> <td>ﺘ</td> <td>ﺖ</td> <td>tā’</td> <td>t</td> <td>[t]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﺙ</td> <td>ﺛ</td> <td>ﺜ</td> <td>ﺚ</td> <td>thā’</td> <td>th</td> <td>[θ]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﺝ</td> <td>ﺟ</td> <td>ﺠ</td> <td>ﺞ</td> <td>jīm</td> <td>j</td> <td>[ʤ]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﺡ</td> <td>ﺣ</td> <td>ﺤ</td> <td>ﺢ</td> <td>ḩā’</td> <td>ḩ</td> <td>[ħ]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﺥ</td> <td>ﺧ</td> <td>ﺨ</td> <td>ﺦ</td> <td>khā’</td> <td>kh</td> <td>[x]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﺩ</td> <td colspan="2">—</td> <td>ﺪ</td> <td>dāl</td> <td>d</td> <td>[d]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﺫ</td> <td colspan="2">—</td> <td>ﺬ</td> <td>dhāl</td> <td>dh</td> <td>[ð]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﺭ</td> <td colspan="2">—</td> <td>ﺮ</td> <td>rā’</td> <td>r</td> <td>[r]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﺯ</td> <td colspan="2">—</td> <td>ﺰ</td> <td>zāy</td> <td>z</td> <td>[z]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﺱ</td> <td>ﺳ</td> <td>ﺴ</td> <td>ﺲ</td> <td>sīn</td> <td>s</td> <td>[s]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﺵ</td> <td>ﺷ</td> <td>ﺸ</td> <td>ﺶ</td> <td>shīn</td> <td>sh</td> <td>[ʃ]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﺹ</td> <td>ﺻ</td> <td>ﺼ</td> <td>ﺺ</td> <td>şād</td> <td>ş</td> <td>[sˁ]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﺽ</td> <td>ﺿ</td> <td>ﻀ</td> <td>ﺾ</td> <td>ḑād</td> <td>ḑ</td> <td>[dˁ], [ðˤ]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﻁ</td> <td>ﻃ</td> <td>ﻄ</td> <td>ﻂ</td> <td>ţā’</td> <td>ţ</td> <td>[tˁ]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﻅ</td> <td>ﻇ</td> <td>ﻈ</td> <td>ﻆ</td> <td>z̧ā’</td> <td>z̧</td> <td>[zˁ], [ðˁ]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﻉ</td> <td>ﻋ</td> <td>ﻌ</td> <td>ﻊ</td> <td>‘ayn</td> <td>‘</td> <td>[ʔˤ]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﻍ</td> <td>ﻏ</td> <td>ﻐ</td> <td>ﻎ</td> <td>ghayn</td> <td>gh</td> <td>[ɣ]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﻑ</td> <td>ﻓ</td> <td>ﻔ</td> <td>ﻒ</td> <td>fā’</td> <td>f</td> <td>[f]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﻕ</td> <td>ﻗ</td> <td>ﻘ</td> <td>ﻖ</td> <td>qāf</td> <td>q</td> <td>[q]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﻙ</td> <td>ﻛ</td> <td>ﻜ</td> <td>ﻚ</td> <td>kāf</td> <td>k</td> <td>[k]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﻝ</td> <td>ﻟ</td> <td>ﻠ</td> <td>ﻞ</td> <td>lām</td> <td>l</td> <td>[l]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﻡ</td> <td>ﻣ</td> <td>ﻤ</td> <td>ﻢ</td> <td>mīm</td> <td>m</td> <td>[m]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﻥ</td> <td>ﻧ</td> <td>ﻨ</td> <td>ﻦ</td> <td>nūn</td> <td>n</td> <td>[n]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﻩ</td> <td>ﻫ</td> <td>ﻬ</td> <td>ﻪ</td> <td>hā’</td> <td>h</td> <td>[h]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﻭ</td> <td colspan="2">—</td> <td>ﻮ</td> <td>wāw</td> <td>w</td> <td>[w]</td> |
|||
</tr> |
|||
<tr align="center"> |
|||
<td>ﻱ</td> <td>ﻳ</td> <td>ﻴ</td> <td>ﻲ</td> <td>yā’</td> <td>y</td> <td>[j]</td> |
|||
</tr> |
|||
</table> |
|||
=Stílbrigði= |
|||
Arabíska letrið hefur mörg mismunandi stílbrigði, þar á meðal: |
|||
* [[Naskh (letur)|naskh]], langalgengasta prentletrið. |
|||
* [[Nastaʿliq letur|nastaʿlīq]], hallandi skrautskrift. Algengt í [[Pakistan]]. |
|||
* [[Shahmukhi letur|shahmukhi]] |
|||
* [[ruq'ah]], [[thuluth]] |
|||
* [[kufi]], mjög stílfært letur með þykkum, beinum línum. Algengt í opinberum nöfnum og fyrirsögnum. |
|||
* [[Sini (letur)|sini]] |
|||
* [[Hejazi|hijazi]] |
|||
* [[Diwani]], mjög listileg skraustkrift, upprunalega notuð við hirð Tyrkjaveldis. |
|||
{{stubbur|menning}} |
{{stubbur|menning}} |
Útgáfa síðunnar 2. júní 2010 kl. 18:28
Arabískt letur er skrifmál sem er notað til að skrifa ýmis tungumál í Asíu og Afríku, svo sem arabísku, farsí og úrdú. Það er næstútbreiddasta letur heims á eftir því latnseska.
Arabíska stafrófið var fyrst notað til þess að skrifa texta á arabísku, meðal annars Kóraninn, trúarrit íslamstrúar. Arabíska stafrófið breiddist út með íslam. Þegar arabíska stafrófið var tekið til þess að skrifa önnur tungumál en arabísku voru ýmsir nýir stafir teknir inn eftir þörfum.
Arabísk letur er skrifað frá hægri til vinstri, með tengiskrift, og það inniheldur 28 grunnstafi (arabíska stafrófið). Það er skilgreint sem abdsjad vegna þess að stuttir sérhljóðar eru sjaldnast skrifaðir.
Arabíska stafrófið
Arabíska stafrófið hefur 28 bókstafi. Önnur tungumál sem tekið hafa upp sama letur hafa bætt við aukastöfum og breytt hljóðum þeirra lítilega.
Bókstafir hafa mismunandi útlit eftir því hvaða stafir koma á undan og á eftir. Sumir stafir tengjast aldrei öðrum megin.
Stök mynd | Frummynd | Miðmynd | Lokamynd | Nafn | Alg. rómv. | IPA |
---|---|---|---|---|---|---|
ﺀ | أ, إ, ؤ, ئ | hamza | ’ | [ʔ] | ||
ﺍ | — | ﺎ | ’alif | ā | [aː] | |
ﺏ | ﺑ | ﺒ | ﺐ | bā’ | b | [b] |
ﺕ | ﺗ | ﺘ | ﺖ | tā’ | t | [t] |
ﺙ | ﺛ | ﺜ | ﺚ | thā’ | th | [θ] |
ﺝ | ﺟ | ﺠ | ﺞ | jīm | j | [ʤ] |
ﺡ | ﺣ | ﺤ | ﺢ | ḩā’ | ḩ | [ħ] |
ﺥ | ﺧ | ﺨ | ﺦ | khā’ | kh | [x] |
ﺩ | — | ﺪ | dāl | d | [d] | |
ﺫ | — | ﺬ | dhāl | dh | [ð] | |
ﺭ | — | ﺮ | rā’ | r | [r] | |
ﺯ | — | ﺰ | zāy | z | [z] | |
ﺱ | ﺳ | ﺴ | ﺲ | sīn | s | [s] |
ﺵ | ﺷ | ﺸ | ﺶ | shīn | sh | [ʃ] |
ﺹ | ﺻ | ﺼ | ﺺ | şād | ş | [sˁ] |
ﺽ | ﺿ | ﻀ | ﺾ | ḑād | ḑ | [dˁ], [ðˤ] |
ﻁ | ﻃ | ﻄ | ﻂ | ţā’ | ţ | [tˁ] |
ﻅ | ﻇ | ﻈ | ﻆ | z̧ā’ | z̧ | [zˁ], [ðˁ] |
ﻉ | ﻋ | ﻌ | ﻊ | ‘ayn | ‘ | [ʔˤ] |
ﻍ | ﻏ | ﻐ | ﻎ | ghayn | gh | [ɣ] |
ﻑ | ﻓ | ﻔ | ﻒ | fā’ | f | [f] |
ﻕ | ﻗ | ﻘ | ﻖ | qāf | q | [q] |
ﻙ | ﻛ | ﻜ | ﻚ | kāf | k | [k] |
ﻝ | ﻟ | ﻠ | ﻞ | lām | l | [l] |
ﻡ | ﻣ | ﻤ | ﻢ | mīm | m | [m] |
ﻥ | ﻧ | ﻨ | ﻦ | nūn | n | [n] |
ﻩ | ﻫ | ﻬ | ﻪ | hā’ | h | [h] |
ﻭ | — | ﻮ | wāw | w | [w] | |
ﻱ | ﻳ | ﻴ | ﻲ | yā’ | y | [j] |
Stílbrigði
Arabíska letrið hefur mörg mismunandi stílbrigði, þar á meðal: