„Svefn“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við

Innfellt

Útgáfa síðunnar 27. febrúar 2010 kl. 23:37

Svefn er náttúruleg hvíld manna og dýra og felur í sér meðvitundarleysi, algert eða hálfgert, auk þess sem hlé verður á meðvitaðri líkamsstarfsemi. Svefn veitir líkamanum hvíld og endurnærir hann. Öll spendýr og fuglar sofa og einnig sum skriðdýr, froskdýr og fiskar. Fyrir menn og spendýr er svefn lífsnauðsynlegur en þó er ekki fullljóst hvers vegna. Svefn hefur þó verið mikið rannsakaður og margar rannsóknir eru í gangi.

Bæði hjá spendýrum og fuglum eru aðalstig svefns tvö: Draumsvefn (e. REM) eða léttur svefn og hvíldarsvefn (e. NREM) eða djúpur svefn. Hvort stig um sig hefur í sér mismunandi lífeðlisfræðilega, taugafræðilega og sálfræðilega þætti. Hvíldarsvefn skiptist líka í fleiri stig: N1, N2 og N3, sem er dýpsta svefnstig. Í svefni skiptast á REM- og NREM-svefntímabil. Heilastarfsemi breytist mjög í svefni. Of lítill svefn getur orsakað þreytu, vanlíðan og streitu og haft áhrif á einbeitingu, minni og rökhugsun. Svefnleysi getur líka haft slæm áhrif á ónæmiskerfið, seinkað því að sár grói og valdið truflunum á framleiðslu vaxtarhormóna og þar með haft áhrif á líkamsvöxt barna.

Það dregur úr svefnþörf með aldrinum. Tímalengd REM-svefns er lengri hjá börnum: kornabörn sofa REM-svefni í um 9 klukkustundir á sólarhring en þegar barnið er um fimm ára gamalt er tímalengd REM-svefns aðeins um það bil tvær klukkustundir á sólarhring.

Aldur og ástand	Meðallengd svefns á sólarhring
Kornabörn	allt að 18 klst.
1–12 mánaða	14–18 klst.
1–3 ára	12–15 klst.
3–5 ára	11–13 klst.
5–12 ára	9–11 klst.
Unglingar	9–10 klst.
Fullorðnir og aldraðir	7–8 (+) klst.
Barnshafandi konur	8 (+) klst.

Heimildir

Greinin „Sleep“ á ensku útgáfu Wikipedia
Kynning „Hvað er svefn?“ eftir Bryndísi Benediktsdóttur, H.Í.

Snið:Tengill GG

@@ Lína 1: / Lína 1: @@
 [[Mynd:Gustave Courbet 038.jpg|thumb|250px|Kona sem sefur.]]
 [[Mynd:Sleepy men.JPG|thumb|250px|Karlar sofa á bekk í [[Íran]].]]
-'''Svefn''' er þegar [[maður]] eða önnur [[dýr]] hvílast náttúrulega. Hann er ólíkur andvöku því það eru lækkuð viðbrögð við hvata. Öll spendýr og fuglar sofa, og [[skriðdýr]], [[froskdýr]] og [[fiskur|fiskar]] hafa verið sést til að sofa. Fyrir manna og spendýr er svefn nauðsýnlegur til að lífa af. Til hvers er svefn er enn þá á huldu. Í dag eru margar rannsóknir um svefn í gangi.
+'''Svefn''' er náttúruleg hvíld manna og dýra og felur í sér [[meðvitund]]arleysi, algert eða hálfgert, auk þess sem hlé verður á meðvitaðri líkamsstarfsemi. Svefn veitir líkamanum hvíld og endurnærir hann. Öll [[spendýr]] og [[fuglar]] sofa og einnig sum [[skriðdýr]], [[froskdýr]] og [[fiskur|fiskar]]. Fyrir menn og spendýr er svefn lífsnauðsynlegur en þó er ekki fullljóst hvers vegna. Svefn hefur þó verið mikið rannsakaður og margar rannsóknir eru í gangi.
-Hjá spendýrum eru það tvö aðalstig svefns: [[draumsvefn]] (e. ''REM'') og [[hvíldarsvefn]] (e. ''NREM''). Hvert stig hefur greinilega lífeðlisfræðilega, taugafræðilega og sálfræðilega eiginleika. Hvíldarsvefn er líka skiptur í meiri stigum: N1, N2 og N3—N3 er dýpsta svefnstig. Svefn fer í hringi af REM- og NREM-svefni. Heilastarfsemi breytist um gjörvallan svefn. [[Dægursveifla]] stýrir tímalengd og tíðni svefns.
+Bæði hjá spendýrum og fuglum eru aðalstig svefns tvö: [[Draumsvefn]] (e. ''REM'') eða léttur svefn og [[hvíldarsvefn]] (e. ''NREM'') eða djúpur svefn. Hvort stig um sig hefur í sér mismunandi lífeðlisfræðilega, taugafræðilega og sálfræðilega þætti. Hvíldarsvefn skiptist líka í fleiri stig: N1, N2 og N3, sem er dýpsta svefnstig. Í svefni skiptast á REM- og NREM-svefntímabil. Heilastarfsemi breytist mjög í svefni. Of lítill svefn getur orsakað þreytu, vanlíðan og [[streita|streitu]] og haft áhrif á einbeitingu, minni og rökhugsun. Svefnleysi getur líka haft slæm áhrif á [[ónæmiskerfi]]ð, seinkað því að sár grói og valdið truflunum á framleiðslu [[vaxtarhormón]]a og þar með haft áhrif á líkamsvöxt barna.
-Magnið af svefni sem maður þarf minnkar með öldrun. Tímalengd REM-svefns er lengri hjá börnum: kornabörn hafa 9 klukkustundar á hverjum degi í REM-svefni. Ekki síðar en á er barnið fimm ára gamalt er tímalengd REM-svefns aðeins um það bil tvær klukkustundar á hverjum degi.
+Það dregur úr svefnþörf með aldrinum. Tímalengd REM-svefns er lengri hjá börnum: kornabörn sofa REM-svefni í um 9 klukkustundir á sólarhring en þegar barnið er um fimm ára gamalt er tímalengd REM-svefns aðeins um það bil tvær klukkustundir á sólarhring.
 {| class="wikitable"
 |-
 ! Aldur og ástand
-! Meðaltímalengd svefns á hverjum degi
+! Meðallengd svefns á sólarhring
 |-
-| Kornbarn
+| Kornabörn
-| upp til 18 klst.
+| allt að 18 klst.
 |-
 | 1–12 mánaða
@@ Lína 30: / Lína 30: @@
 | 9–10 klst.
 |-
-| Fullorðnir menn, með gamalmennum
+| Fullorðnir og aldraðir
 | 7–8 (+) klst.
 |-
-| Barnshafandi kona
+| Barnshafandi konur
 | 8 (+) klst.
 |}
@@ Lína 39: / Lína 39: @@
 == Heimildir ==
 * Greinin „''[[:en:Sleep|Sleep]]''“ á [[enska|ensku]] útgáfu Wikipedia
-* [http://www3.hi.is/~pthi1/Brynd%EDs/Elilegur_svefn_,______svefntruflanir_svefnlyf%5B1%5D._Lyfjafr_i_07032007.ppt Kynning „''Hvað er svefn?''“ af Bryndís Benediktsdóttir, H.Í.]
+* [http://www3.hi.is/~pthi1/Brynd%EDs/Elilegur_svefn_,______svefntruflanir_svefnlyf%5B1%5D._Lyfjafr_i_07032007.ppt Kynning „''Hvað er svefn?''“ eftir Bryndísi Benediktsdóttur, H.Í.]
 [[Flokkur:Svefn]]