Frumbyggjar

Frumbyggjar er heiti yfir það fólk sem talið eru vera fyrstu íbúar á tilteknu landi. Þegar talað er um frumbyggja er yfirleitt átt við um samfélög sem hafa tiltekna menningu og eru yfirleitt valdalítill einangraður hópur innan ríkja sem misst hafa völd og áhrif í kjölfar landtöku eða nýlendustefnu.

Alþjóðastofnanir sem vinna að málefnum frumbyggja hafa ekki komið sér saman um eina ákveðna skilgreiningu á frumbyggjum, en engu að síður eru þrír meginþættir sem aðgreina frumbyggja.

1. Frumbyggjar búa yfirleitt innan skilgreindra hafðbundinna landssvæða og telja sig hafa sterk tengsl við þessi landssvæði.
2. Frumbyggjar viðhalda eigin menningu, efnahagi og stjórnarháttum innan eigin landssvæða. Þá leggja flestir frumbyggjar áherslu á að samlagast ekki almennu þjóðfélagi meirihlutans.
3. Grundvallarskilyrði fyrir því að hópar séu skilgreindir sem frumbyggjar er að þeir sjálfir skilgreini sig sem frumbyggja.

Sameinuðu þjóðirnar áætla að frumbyggjar í heiminum séu rúmlega 370 milljónir talsins og að þeir búi í rúmum 70 þjóðríkjum. Flestur frumbyggjar búa í Asíu og Suður-Ameríku. Í langflestum tilvikum eru frumgyggjar valdalitlir og einangraðir minnihlutahópar, sem býa við meiri fátækt, lakara heilsufar og verri aðgang að menntun en aðrir sambærilegir hópar. Þá eru fordómar gagnvart frumbyggjum afar algengir.

Frumbyggjar hafa á síðustu áratugum 20. aldarinnar og í upphafi 21. aldar stundað mikla réttindabaráttu á alþjóðavettvangi sem hefur borið umtalsverðan árangur. Helst ber að nefna stofnun Frumbyggjaráðs Sameinuðu þjóðanna og Réttindayfirlýsingu Frumbyggja sem Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna tók til umfjöllunar haustið 2006.

Tenglar

• Frumbyggjaráð Sameinuðu Þjóðanna
• Réttindayfirlýsing Frumbyggja í skýrslu Mannréttindanefndar SÞ
• Tvístígandi milli steinaldar og borgarlífs; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1997

  Þessi grein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.