„Sagnmyndir“: Munur á milli breytinga

Efni eytt Efni bætt við

Innfellt

Útgáfa síðunnar 11. mars 2008 kl. 01:02

Sagnir hafa þrjár myndir, germynd, miðmynd og þolmynd. Ræðst notkun þeirra af því hvort áhersla er fremur lögð á geranda eða þolanda.

Germynd

Germynd (skammstafað sem gm. eða germ.) er algengasta sagnmyndin. Áherslan er á geranda setningarinnar; t.d. Jón klæddi sig, móðirin klæðir drenginn.

Miðmynd

Miðmynd (skammstafað sem mm. eða miðm.) þekkist á því að endingin -st bætist við germyndina, t.d. Jón klæddist. Á undan miðmyndarendingunni falla þó niður endingarnar -ur, -r og r-ð; þú kemur -> þú kemst. Miðmynd segir frá því hvað gerandi/gerendur gerir/gera við eða fyrir sjálfan/sjálfa sig, t.d. hann leggst, þeir berjast.

Sumar sagnir eru aðeins til miðmynd, t.d nálgast, vingast, óttast, öðlast, ferðast, heppnast, og kallast miðmyndarsagnir.

Fyrir kemur að germynd lítur út sem miðmynd, t.d. þú stökkst út í lækinn. Til að greina á milli er hentugt að skipta um persónu eða tölu; þú stökkst út í lækinn - > ég stökk út í lækinn - sem leiðir í ljós germynd þar eð endingin -st verður að vera í öllum persónum í miðmynd.

Þolmynd

Þolmynd (skammstafað sem þm. eða þolm.) er mynduð með hjálparsögninni að vera/verða og lýsingarhætti þátíðar af aðalsögn. Þolmynd leggur áherslu á þolanda setningar en geranda er sjaldnast getið; t.d. Jón var klæddur (af móðurinni), vitað er að jörðin er lífvænleg, henni var hjálpað.

Hin nýja þolmynd

Hin hefðbundna þolmynd sem notuð hefur verið í gegnum tíðina er notuð af bæði eldri og yngri málnotendum.

Ég var beðin að læra heima í gær.
Mér var hrint í skólanum.

En upp á síkastið hafa margir yngri málnotendur tekið upp á því að nota það sem kallast nýju þolmyndina.

Það var beðið mig að læra heima í gær. / Í gær var beðið mig að vaska upp.
Það var hrint mér í skólanum. / Í skólanum var hrint mér.

Tengt efni

Heimildir

Bjarni Ólafsson (1995). Íslenskur málfræðilykill. Mál og menning. ISBN 9979-3-0874-5.
Björn Guðfinnson (án árs). Íslensk málfræði. Námsgagnastofnun.
Þórunn Blöndal (1985). Almenn málfræði. Mál og menning.

Tengill

Beygingarlýsing íslensks nútímamáls

Snið:Tengill ÚG

@@ Lína 21: / Lína 21: @@
 * Ég var beðin að læra heima í gær.
 * Mér var hrint í skólanum.
-En umm á síkastið hafa margir yngri málnotendur tekið upp á því að nota það sem kallast '''nýju þolmyndina'''.
+En upp á síkastið hafa margir yngri málnotendur tekið upp á því að nota það sem kallast '''nýju þolmyndina'''.
 * Það var beðið mig að læra heima í gær. / Í gær var beðið mig að vaska upp.
 * Það var hrint mér í skólanum. / Í skólanum var hrint mér.