„Fólínsýra“: Munur á milli breytinga

Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Efni eytt Efni bætt við
Jóna Þórunn (spjall | framlög)
mEkkert breytingarágrip
Ekkert breytingarágrip
Lína 1: Lína 1:
{{Hreingera}}
[[Mynd:Folic acid structure.svg|thumb|efnauppbygging fólínsýru]]
[[Mynd:Folic acid structure.svg|thumb|efnauppbygging fólínsýru]]
Fólinsýra, fólat eða fólasín telst til B-vítamína. Hún er nauðsynleg fyrir efnaskipti kjarnasýra og einstakra amínósýra. Nafnið er komið frá latneska orðinu ''folium'' sem merkir lauf. Mest er af fólinsýru í belgávöxtum, grænu grænmeti, lifur og vítamínbættu morgunkorni. Geymsluþol fólinsýru er lítið og fólinsýruinnihald matvæla minnkar hratt við geymslu. Fólínsýrubirgðir endast aðeins í líkamanum í nokkra mánuði.
Fólinsýra, fólat eða fólasín sem einnig er nefnt B<sub>9</sub> [[vítamín]] er vatnsleysanlegt vítamín sem er mikilvægt við vöxt og myndun [[blóðfruma]] og [[frumuskipting]]u. Nafnið er komið frá latneska orðinu ''folium'' sem merkir [[lauf]]. Mest er af fólinsýru í [[belgávöxtur|belgávöxtum]], grænu [[grænmeti]], [[lifur]] og vítamínbættu [[morgunkorn]]i. Geymsluþol fólinsýru er lítið og fólinsýruinnihald matvæla minnkar hratt við geymslu. Fólínsýrubirgðir endast aðeins í líkamanum í nokkra mánuði.


Fólínsýra er nauðsynleg fyrir frumur í örum vexti eins og blóðfrumur í beinmerg. Ef neytt er of lítils af fólínsýru þá getur amínósýran homosysteín hækkað í blóði en há gildi hennar valda aukinni áhættu á hjarta- og æðasjúkdómum. Rannsóknir hafa sýnt mikil neysla barnshafandi kvenna á fólinsýru minnkar líkur á klofnum hrygg eða heilaleysu í fóstri. Fólinsýra er mjög mikilvæg fyrir allar konur sem gætu orðið þungaðar. Folínsýra er nauðsynleg fyrir frjósemi bæði karla og kvenna. Í sumum ríkjum er folínsýru bætt í hveiti.


== Saga fólínsýrurannsókna og framleiðslu ==
Stórir skammtar af fólasíni hafa ekki eitrunaráhrif en verið getur að þeir geti dulið einkenni B12 skorts og einnig komið í veg fyrir nýtingu sinks úr fæðu.


Vísindamaðurinn Lucy Wills uppgötvaði fólín árið 1931 þegar hún var að rannsaka hvernig hægt væri að koma í veg fyrir blóðleysi hjá þunguðum konum. Það kom í ljós að blóðleysi mátti lækna með geri úr bruggi. Það kom í ljós að það var vegna folats og það var svo fyrst unnið úr spínatblöðum árið 1941 og fyrst framleitt á efnafræðilegan hátt árið 1946.
Vísindamaðurinn Lucy Wills uppgötvaði fólín árið [[1931]] þegar hún var að rannsaka hvernig hægt væri að koma í veg fyrir [[blóðleysi]] hjá barnshafandi konum. Það kom í ljós að blóðleysi mátti lækna með [[ger]]i úr [[brugg]]i. Það kom í ljós að það var vegna folats og það var svo fyrst unnið úr [[spínat]]blöðum árið [[1941]] og fyrst framleitt á efnafræðilegan hátt árið [[1946]].




== Fólínsýra og hjartasjúkdómar ==
[[Mynd:GrainProducts.jpg|right|thumb|Í Bandaríkjunum er fólinsýru bætt í ýmis konar hveitiafurðir.]]


Fólínsýra er nauðsynleg fyrir [[fruma|frumur]] í örum vexti eins og blóðfrumur í [[beinmergur|beinmerg]]. Ef neytt er of lítils af fólínsýru þá getur [[amínósýra]]n [[homosysteín]] hækkað í blóði en há gildi hennar valda aukinni áhættu á [[hjarta]]- og æðasjúkdómum. Folínsýra virðist minna líkur á [[hjartaslag]]i.


Folínsýra virðist minna líkur á hjartaslagi. Fólín er mikilvægt við efnaskipti kjarnsýra og talið er að fólínskortur geti valdið skemmdum í kjarnsýrum sem geta leitt til krabbameins. Folín er mikilvægt fyrir frumur og vefi sem skipta sér ört. Krabbameinsfrumur skipta sér ört og lyf sem hafa áhrif á fólín efnaskipti líkamans eru notuð til í krabbameinsmeðferð.Nokkrar rannsóknir hafa verið gerðar sem sýna að samband er milli neyslu fæðu sem inniheldur lítið fólín og aukinnar tíðni brjóstakrabbameins, briskrabbameins og ristilkrabbameins. Ekki er víst að um beint orsakasamband sé að ræða milli fæðu og sjúkdóms.


== Fólínsýra og krabbamein ==


Fólín er mikilvægt við [[efnaskipti]] [[kjarnsýra]] og talið er að fólínskortur geti valdið skemmdum í kjarnsýrum sem geta leitt til [[krabbamein]]s. Folín er mikilvægt fyrir frumur og [[vefur|vefi]] sem skipta sér ört. Krabbameinsfrumur skipta sér ört og lyf sem hafa áhrif á fólín efnaskipti líkamans eru notuð til í krabbameinsmeðferð. Nokkrar rannsóknir hafa verið gerðar sem sýna að samband er milli neyslu fæðu sem inniheldur lítið fólín og aukinnar tíðni [[brjóstakrabbamein]]s, [[briskrabbamein]]s og [[ristilkrabbamein]]s. Ekki er víst að um beint orsakasamband sé að ræða milli fæðu og sjúkdóms.
Vísbendingar hafa komið fram um að lág gildi á fólínsýru valdi þunglyndi.



Í langtímarannsókn kom fram að skammtímaminni, hugsun og orðaforði voru betri hjá fólki yfir fimmtugt sem tók daglega inn 800 mikrógrömm af fólínsýru.
== Fólínsýra og þungun ==

[[Mynd:GrainProducts.jpg|right|thumb|Í Bandaríkjunum er fólinsýru bætt í ýmis konar hveitiafurðir.]]
Fólinsýra er mjög mikilvæg fyrir allar konur sem gætu orðið þungaðar. Rannsóknir hafa sýnt að mikil neysla barnshafandi kvenna á fólinsýru minnkar líkur á klofinn [[hryggur|klofnum hrygg]] eða [[heilaleysa|heilaleysu]] í [[fóstur|fóstri]]. Í sumum ríkjum er folínsýru bætt í [[hveiti]].





Útgáfa síðunnar 14. október 2007 kl. 20:48

efnauppbygging fólínsýru

Fólinsýra, fólat eða fólasín sem einnig er nefnt B9 vítamín er vatnsleysanlegt vítamín sem er mikilvægt við vöxt og myndun blóðfruma og frumuskiptingu. Nafnið er komið frá latneska orðinu folium sem merkir lauf. Mest er af fólinsýru í belgávöxtum, grænu grænmeti, lifur og vítamínbættu morgunkorni. Geymsluþol fólinsýru er lítið og fólinsýruinnihald matvæla minnkar hratt við geymslu. Fólínsýrubirgðir endast aðeins í líkamanum í nokkra mánuði.


Saga fólínsýrurannsókna og framleiðslu

Vísindamaðurinn Lucy Wills uppgötvaði fólín árið 1931 þegar hún var að rannsaka hvernig hægt væri að koma í veg fyrir blóðleysi hjá barnshafandi konum. Það kom í ljós að blóðleysi mátti lækna með geri úr bruggi. Það kom í ljós að það var vegna folats og það var svo fyrst unnið úr spínatblöðum árið 1941 og fyrst framleitt á efnafræðilegan hátt árið 1946.


Fólínsýra og hjartasjúkdómar

Fólínsýra er nauðsynleg fyrir frumur í örum vexti eins og blóðfrumur í beinmerg. Ef neytt er of lítils af fólínsýru þá getur amínósýran homosysteín hækkað í blóði en há gildi hennar valda aukinni áhættu á hjarta- og æðasjúkdómum. Folínsýra virðist minna líkur á hjartaslagi.


Fólínsýra og krabbamein

Fólín er mikilvægt við efnaskipti kjarnsýra og talið er að fólínskortur geti valdið skemmdum í kjarnsýrum sem geta leitt til krabbameins. Folín er mikilvægt fyrir frumur og vefi sem skipta sér ört. Krabbameinsfrumur skipta sér ört og lyf sem hafa áhrif á fólín efnaskipti líkamans eru notuð til í krabbameinsmeðferð. Nokkrar rannsóknir hafa verið gerðar sem sýna að samband er milli neyslu fæðu sem inniheldur lítið fólín og aukinnar tíðni brjóstakrabbameins, briskrabbameins og ristilkrabbameins. Ekki er víst að um beint orsakasamband sé að ræða milli fæðu og sjúkdóms.


Fólínsýra og þungun

Í Bandaríkjunum er fólinsýru bætt í ýmis konar hveitiafurðir.

Fólinsýra er mjög mikilvæg fyrir allar konur sem gætu orðið þungaðar. Rannsóknir hafa sýnt að mikil neysla barnshafandi kvenna á fólinsýru minnkar líkur á klofinn klofnum hrygg eða heilaleysu í fóstri. Í sumum ríkjum er folínsýru bætt í hveiti.


Heimildir